Σήμερα το απόγευμα οι πρώτοι Χαιρετισμοί
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η πλέον χαρακτηριστική περίοδος, όπου αναδεικνύεται σε όλο το μεγαλείο του ο πλούτος της χριστιανικής λατρείας. Κατά τον αείμνηστο καθ. Λειτουργικής Ιωάννη Φουντούλη, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή «είναι η πρώτη και μεγάλη και κύρια νηστεία, που επηρεάζει τη λατρεία της Εκκλησίας ουσιαστικά, όσο καμία άλλη ημέρα ή περίοδος νηστείας». Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή θεωρείται ως η ιερότερη περίοδος του εκκλησιαστικού έτους. Η ιερότητα των ημερών επιτάσσει την τέλεση αρχαϊκού λειτουργικού τυπικού, καθώς οι ημέρες αυτές διακρίνονται για την τελετουργική συντηρητικότητά τους. Έτσι, επανέρχονται στη λατρεία σχολάζοντα στοιχεία του τυπικού, όπως οι ακολουθίες των Ωρών, των Τυπικών και του Αποδείπνου, αλλά και άλλα επιμέρους στοιχεία.
Η ιστορία πίσω από τους Χαιρετισμούς
Στο πλαίσιο των ιδιαίτερων ακολουθιών της περιόδου εντάσσονται και οι δημοφιλείς Χαιρετισμοί της Θεοτόκου, που τελούνται το απόγευμα της Παρασκευής καθ’ όλη την διάρκεια της Μ. Τεσσαρακοστής. Οι γνωστοί Χαιρετισμοί αποτελούν ουσιαστικά τμήμα του Ακάθιστου Ύμνου, η ιστορία του οποίου πάει πίσω στον 7ο αι. μ.Χ. Όταν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν βασιλιάς ο Ηράκλειος, οι Πέρσες, πήραν στην κατοχή τους από τους Αγίους Τόπους τον Τίμιο Σταυρό. Ο Ηράκλειος οργάνωσε εκστρατεία εναντίον τους, προκειμένου ο Σταυρός να επανέλθει όπου ανήκε. Αφήνοντας την πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη, προχώρησε προς τα νότια. Όταν το πληροφορήθηκαν οι Άβαροι, ένας λαός στα βόρεια της Αυτοκρατορίας, κατευθύνθηκαν προς την Πόλη και άρχισαν την πολιορκία της. Η Κωνσταντινούπολη βέβαια είχε ισχυρά τείχη, ωστόσο οι Άβαροι την είχαν περικυκλώσει από ξηρά και θάλασσα και η θέση των λίγων υπερασπιστών της γινόταν κάθε μέρα και δυσκολότερη. Σ’ αυτές τις δύσκολες ώρες ο πατριάρχης Σέργιος περιερχόταν τα τείχη, κρατώντας στα χέρια του την εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών και προσευχόμενος να γλιτώσει την Πόλη από τον φοβερό κίνδυνο. Τη νύχτα όμως της 7ης Αυγούστου σηκώθηκε μεγάλος ανεμοστρόβιλος. Τα πλοία των Αβάρων διαλύθηκαν, ενώ οι Βυζαντινοί πέρασαν στην αντεπίθεση. Ο εχθρικός στρατός και στόλος διασκορπίσθηκε και η Πόλη σώθηκε.
Πώς ονομάστηκαν Χαιρετισμοί
Η κατάληξη αυτή αποδόθηκε από τον λαό της Πόλης στη βοήθεια της Παναγίας. Έτσι, συγκεντρώθηκαν στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και έψαλαν τον γνωστό ύμνο, «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ», στην υπέρμαχη στρατηγό που τους έσωσε από τον κίνδυνο. Ο ύμνος αυτός, που ψάλθηκε με όρθιους όλους τους πιστούς προς τιμή της Θεοτόκου, ονομάστηκε Ακάθιστος Ύμνος. Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 Οίκους (στροφές), ο καθένας από τους οποίους αρχίζει με ένα γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Οι δώδεκα είναι εκτενείς και ο καθένας καταλήγει με το εφύμνιο «Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε», ενώ οι άλλοι δώδεκα είναι σύντομοι και καταλήγουν με το εφύμνιο «Αλληλούια». Επειδή ο κάθε Οίκος της πρώτης δωδεκάδας αρχίζει με τη λέξη «Χαίρε», το σύνολο της εκκλησιαστικής αυτής ακολουθίας, ονομάζεται Χαιρετισμοί. Οι Χαιρετισμοί, ψάλλονται στους ορθόδοξους ναούς το απόγευμα της Παρασκευής των πρώτων 5 εβδομάδων της Μ. Σαρακοστής. Τις τέσσερεις πρώτες Παρασκευές ψάλλονται από 6 Οίκοι κάθε φορά (αυτές ονομάζονται Στάσεις) και την 5η Παρασκευή ψάλλεται όλος ο Ακάθιστος Ύμνος (και οι 24 Οίκοι). Οι Χαιρετισμοί εντάσσονται στην ακολουθία της Εκκλησίας που ονομάζεται Μικρό Απόδειπνο.
Χ.Δ.
