Αρχική ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Αφιερώματα Άγιος Βασίλης ‘’εναντίον’’ Santa Claus

Άγιος Βασίλης ‘’εναντίον’’ Santa Claus

0
santa-1931a

Άγιος Βασίλης έρχεται από την… Λαπωνία

Η σύγχρονη εμπορευματοποίηση ενός μυθικού δυτικού συμβόλου

Ο Άγιος Βασίλης είναι ομολογουμένως ο αγαπημένος άγιος των παιδιών. Το διαχρονικό ερώτημα για την ύπαρξή του δεν αφορά μόνο την προσφορά των δώρων αλλά και τη σχέση του κοκκινοφορεμένου με την άσπρη γενειάδα παππού, με την ελληνική χριστιανική παράδοση. Ποια είναι λοιπόν η ιστορία του ή η ιστορία τους;

Ο ορθόδοξος Μέγας Βασίλειος από την Καισαρεία

Ο Άγιος Βασίλειος της ορθόδοξης εκκλησίας, ιστορικό πρόσωπο με πολλές μαρτυρίες για την ζωή και το έργο του, δεν είχε σχέση ούτε με δώρα, ούτε με χιόνια και έλκηθρα. Αντίθετα, αυτά που φέρεται από την παράδοση να κρατάει στα χέρια του είναι «χαρτί και καλαμάρι», λόγω της υψηλής φιλοσοφικής μόρφωσης που απέκτησε στην Αθήνα. Πατρίδα του ήταν η Νεοκαισάρεια του Πόντου στην Μικρά Ασία. Τον 4ο μ.Χ. αιώνα, όταν και έζησε ο Άγιος (330-379), η περιοχή αποτέλεσε το κέντρο του μοναστικού βίου που άνθησε στις βραχώδεις σπηλιές της περιοχής. Μετά από χρόνια ασκητικού βίου στην Καισάρεια, όπως ήταν Μητροπολίτης, είχε οσιακό τέλος σε ηλικία κάτω των πενήντα ετών. Έτσι τον μαρτυρούν και σύγχρονοί του συγγραφείς, ως αδύνατο άντρα με γενειάδα που δεν ήταν φυσικά κατάλευκη.

Ο Άγ. Βασίλης και ο Άγ. Νικόλαος στον δυτικό κόσμο

Αντίθετα, ο δυτικός κόσμος γνωρίζει έναν Άγιο Βασίλη, η εικόνα του οποίου είναι ο συνασπισμός μύθων και παραδόσεων ολόκληρης της Ευρώπης. Έναν Άγιο Βασίλη, που έχει υπερκεράσει και τον ορθόδοξο ‘’ανταγωνιστή’’ του. Για τους προτεστάντες της Βόρειας και Κεντρικής Γερμανίας είναι ο «Weihnachtsmann», ο «άνθρωπος των Χριστουγέννων», ενώ για τους Άγγλους είναι ο «πατέρας των Χριστουγέννων» (father Christmas). Ο συμπαθής γενειοφόρος κύριος με το έλκηθρο προέρχεται από τον Άγιο Νικόλαο. Για τους καθολικούς, ο Άγιος Νικόλαος είναι ο Santa Claus ή, διαφορετικά, Sinterklaas, στα ολλανδικά.

Η γέννηση του Santa Claus

Οι Ολλανδοί μετανάστες ήταν άλλωστε αυτοί που εξήγαγαν τη λέξη στην Αμερική τον 17ο αιώνα, όπου οι αγγλόφωνοι πληθυσμοί την υιοθέτησαν ως Santa Claus. Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στην Μικρά Ασία τον 3ο αιώνα μ.Χ. Είναι ο προστάτης των παιδιών και των ανθρώπων της θάλασσας. Κατά το 19ο αιώνα, ο Άγιος Νικόλαος θεωρήθηκε σε ολόκληρη περίπου την Ευρώπη το Christkindlein (το παιδί του Χριστού), ο οποίος παρέδιδε κρυφά παιχνίδια στα παιδιά. Η πρώτη καταγραφή του ολλανδικού μύθου έγινε το 1809 από τον συγγραφέα Ουάσιγκτον Ίρβινγκ, ο οποίος – στο βιβλίο του «A history of New York» – περιέγραψε την άφιξη ενός αγίου πάνω σε άλογο, την παραμονή της γιορτής του Αγίου Νικολάου. Το 1812, ο Ίρβινγκ αναθεώρησε το βιβλίο του και ο Άγιος Νικόλαος εμφανίζεται μέσα σε ένα βαγόνι, το οποίο μπορεί και πετάει πάνω από τα δέντρα. Λίγο αργότερα, το 1823, ο ιερέας Κλέμεντ Κλαρκ Μουρ, έγραψε ένα παιδικό ποίημα σε εφημερίδα της Νέας Υόρκης. Εκεί περιέγραφε τον Άγιο Νικόλαο σαν καλικάντζαρο που έμπαινε στα σπίτια από την καμινάδα και ταξίδευε με ιπτάμενο έλκηθρο που το έσερναν οχτώ τάρανδοι: Ντάσερ, Ντάνσερ, Μπράνσερ, Βίξεν, Κόμετ, Κιούμπιντ, Ντόντερ και Μπλίτσεν.

Η έμπνευση όμως του Αμερικανού εικονογράφου Τόμας Ναστ υπήρξε καθοριστική για την μετέπειτα πορεία του Santa Claus. Εκείνος ήταν που ζωγράφισε τον Santa Claus για το «Harper’s magazine» το 1863 και συνέχισε να το ζωγραφίζει μέχρι τα 1890. Κάποια στιγμή μέσα στη δεκαετία του 1860 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Αβραάμ Λίνκολν του ζήτησε να φτιάξει μία προπαγανδιστική εικόνα του Santa Claus με κάποιους στρατιώτες του. Ήταν από τις πρώτες προσπάθειες άσκησης ψυχολογικού πολέμου στους αντιπάλους. Ο Ναστ, στη συνέχεια, προσέθεσε και άλλες λεπτομέρειες, όπως ότι το εργαστήρι του Santa βρίσκεται στον Βόρειο Πόλο. Ο επίσημος όμως σχεδιαστής του Άγιου Βασίλη, όπως τον καθιέρωσε η εταιρεία αναψυκτικών Coca Cola και τον γνωρίζουμε όλοι, είναι ο Huddon Sundblom.

Τα χωριά του Αϊ-Βασίλη

Το υποτιθέμενο, επίσημο χωριό του Santa Claus είναι το Κορβατουντούρι (Korvatunturi) και βρίσκεται μόλις οκτώ χιλιόμετρα βόρεια του Ροβανιέμι της Λαπωνίας, στον Αρκτικό Κύκλο. Καθώς οι θρύλοι γύρω από το πρόσωπο του Santa Claus πλήθαιναν, όλοι ήθελαν να μάθουν πού μένει. Κι επειδή γκρι τάρανδοι ήταν δύσκολο να υπάρξουν στον Βόρειο Πόλο, οι εφημερίδες το 1927 αποκάλυψαν ότι ο Αϊ-Βασίλης μένει στη φινλανδική Λαπωνία. Ο γκρι τάρανδος είναι, άλλωστε, το εθνικό ζώο της Λαπωνίας. Το μυστικό αποκαλύφθηκε σε εκπομπή του φινλανδικού ραδιοφώνου του 1927: ο Santa Claus μένει στο Κορβατουντούρι. Τα υπόλοιπα τα ανέλαβαν οι εφημερίδες που αναπαρήγαγαν τον μύθο. Με τη δημιουργία του η Λαπωνία απόκτησε ιδιαίτερη τουριστική και οικονομική άξια. Το χωριό προσφέρει στους ενήλικες τη «νοσταλγία» της παιδικότητας, τη «ρομαντικότητα» του να γίνουν και να παραμείνουν παιδιά. Από την άλλη μεριά τα παιδιά «οπτικοποιούν» τις ιστορίες που έχουν ακούσει για τον Άγιο Βασίλη. Μ’ αυτόν τον τρόπο το χωριό του Άγιου Βασίλη αλλά και ο ίδιος ο Άγιος Βασίλης που ζει σ’ αυτό, δίνουν «σάρκα και οστά» στην αφηρημένη εικόνα των «Χριστουγέννων» και του «Άγιου Βασίλη». Καταναλώνοντας έτσι τον Άγιο Βασίλη, καταναλώνουμε και τη νοσταλγική αντίληψη των Χριστουγέννων.

Η εικόνα του σημερινού Santa Claus και η Coca Cola

Η Coca Cola με τη γνωστή διαφήμιση έβαλε την τελευταία πινελιά. Η εικόνα του Santa Claus με την κόκκινη στολή και τη λευκή γενειάδα είναι κατασκευή της Coca Cola. Τον έφτιαξε έτσι για τη διαφήμιση του δημοφιλούς ποτού το 1931. Ενώ, λοιπόν, η Κόκα Κόλα χρησιμοποιεί την εικόνα του Santa Claus για να αυξήσει την κατανάλωσή της κατά την χειμερινή περίοδο, μετά από εβδομήντα χρόνια «συνεργασίας» διαπιστώνεται ότι και ο Santa Claus διαδόθηκε χάρη στην Coca Cola. Η κυρίαρχη πια εικόνα του Santa Claus είναι του συμπαθούς γενειοφόρου ένστολου πάνω στο έλκηθρο να παραδίδει δώρα. Τα Χριστούγεννα μάλιστα, κυρίως στις παιδικές και εφηβικές ηλικίες, έγιναν άρρηκτα συνδεδεμένα, όχι με την εικόνα του Χριστού αλλά μ’ αυτή του Άγιου Βασίλη.

Περισσότερα Σχετικά Άρθρα
Περισσότερα άρθρα από ΕΜΠΡΟΣ
Περισσότερα άρθρα από Αφιερώματα
Τα σχόλια είναι απενεργοποιημένα.

Μπορεί επίσης να σας αρέσει

Εντουάρ Λουί: Ο «pop star» της λογοτεχνίας και η γραφή της αντίστασης

Από την αυτοβιογραφία και την οικογενειακή βία στην πολιτική καταγγελία: Η διαρκής αναζήτη…