Η Διατροφολόγος Έλενα Καρμπόνη μιλά στο «Ε» για την ανησυχητική αύξηση των ποσοστών της παιδικής παχυσαρκίας, ποιοι παράγοντες οδηγούν σε αυτό τον κίνδυνο για την υγεία των παιδιών, αλλά και τι πρέπει να κάνουν και τι όχι οι γονείς προκειμένου να μεγαλώσουν γερά παιδιά
Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους της δημόσιας υγείας στην πλειοψηφία των αναπτυγμένων χωρών ολόκληρου του κόσμου. Πρόκειται για μια επείγουσα υπόθεση καθώς τα ποσοστά έχουν αυξηθεί δραματικά μέσα στα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα στην χώρα μας, σύμφωνα με έρευνες ένα στα πέντε παιδιά είναι παχύσαρκο ή υπέρβαρο.
Τι πρέπει όμως να κάνουν οι γονείς για να μεγαλώσουν υγιή παιδιά; Ποια λάθη κάνουν οι «υπερπροστατευτικοί» νέοι γονείς; Ποια είναι η πιο κρίσιμη ηλικία για να υιοθετήσουμε σωστές διατροφικές συνήθειες;
Το «Ε» συναντήθηκε με την διατροφολόγο Έλενα Καρμπόνη, η οποία απάντησε στα ερωτήματα μας, υπογραμμίζοντας ότι «το σημαντικότερο στοίχημα των γονέων είναι το να καταφέρουν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν ένα ισορροπημένο οικογενειακό περιβάλλον».
«Ε»: Σε τι ποσοστό συναντάται η παιδική παχυσαρκία στην χώρα μας; Έχει αυξηθεί από τα προηγούμενα χρόνια;
Ε.Κ.: Η παιδική παχυσαρκία παρουσιάζει αυξητικές τάσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Στην Ελλάδα, πάνω από το 20% των παιδιών ηλικίας 7 – 11 ετών είναι υπέρβαρα ή/και παχύσαρκα. Σε πρόσφατη μελέτη, η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη με τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας 10-12 ετών. Πιο συγκεκριμένα, τα υπέρβαρα παιδιά βρέθηκε να είναι περίπου 30%, ενώ τα παχύσαρκα 11%, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το ποσοστό των υπέρβαρων παιδιών ηλικίας 6-17 ετών ανερχόταν σε 17,3%, ενώ των παχύσαρκων σε 3,6%.
Τα ερευνητικά δεδομένα βέβαια, που υπάρχουν για την χώρα μας είναι περιορισμένα και δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως αντιπροσωπευτικό δείγμα. Ωστόσο, παρατηρείται ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών, με αυξητική τάση και στα δύο φύλα.
«Ε»: Από ποια ηλικία ξεκινά η αύξηση βάρους; Συναντάται και στα βρέφη;
Ε.Κ.: Ο όρος παιδική παχυσαρκία χρησιμοποιείται συνήθως για τα παιδιά ηλικίας 5-12 ετών περίπου, δηλαδή ακριβώς τη στιγμή που τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο μέχρι τη στιγμή που ξεκινά η εφηβική ηλικία και μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε στιγμή της περιόδου αυτής. Όμως, στον ορισμό αυτό συμπεριλαμβάνονται και τα βρέφη (0-2 ετών) και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας (2-5 ετών).
«Ε»: Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν; Τι οδηγεί σε αυτό;
Ε.Κ.: Η παχυσαρκία είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, που καθορίζεται από αλληλεπιδράσεις μεταξύ γονιδίων και αυξημένων περιβαλλοντικών παραγόντων ή μακρόχρονης επίδρασης των περιβαλλοντικών αλλαγών που συμβαίνουν τις τελευταίες δεκαετίες. Πιο συγκεκριμένα:
Η γενετική προδιάθεση φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση παιδικής παχυσαρκίας. Γονείς οι οποίοι είναι κατά τη σύλληψη ή έχουν υπάρξει στο παρελθόν παχύσαρκοι, αυξάνουν τις πιθανότητες να κάνουν παχύσαρκα παιδιά.
Ο τρόπος ζωής και οι διατροφικές συνήθειες της μητέρας μερικούς μήνες πριν από τη σύλληψη και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η οποία επηρεάζει το βάρος του νεογέννητου. Το αυξημένο βάρος κατά τη γέννηση προδιαθέτει για εκδήλωση παχυσαρκίας μελλοντικά.
Ο μητρικός θηλασμός, ο οποίος έχει αποδειχτεί ότι δρα προστατευτικά κατά της παιδικής παχυσαρκίας.
Η ποιότητα της διατροφής. Η αλλαγή του τρόπου ζωής τις τελευταίες, πολλές δεκαετίες, οδήγησε τους Έλληνες μακριά από τις παραδοσιακό τρόπο ζωής και την Μεσογειακού τύπου διατροφή και τους ενσωμάτωσε στην Δυτικού τύπου διατροφή. Τα παιδιά καταναλώνουν όλο και περισσότερο τυποποιημένα τρόφιμα, τροφές πλούσιες σε λίπος και ζάχαρη και φτωχές σε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Η υιοθέτηση ενός καθιστικού τρόπου ζωής, όπου το παιδί έχει χαμηλή φυσική δραστηριότητα, χωρίς άσκηση και παιχνίδι. Αυτό είναι αποτέλεσμα κυρίως της τεράστιας τεχνολογικής ανάπτυξης και της αστικοποίησης, που φέρνει τα παιδιά να περνούν πολλές ώρες μέσα στο σπίτι, μπροστά στην τηλεόραση ή τον υπολογιστή και παράλληλα να καταναλώνουν πρόχειρα γεύματα, με πολλές θερμίδες. Μάλιστα, φαίνεται ότι το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας, μπορεί να συμβάλλει σε μεγαλύτερο βαθμό στην αύξηση της εμφάνισης παιδικής παχυσαρκίας, από ότι η υψηλή ενεργειακή πρόσληψη.
Η επαρκής διάρκεια ύπνου, διότι τα άτομα που δεν κοιμούνται ικανοποιητικές ώρες έχουν αυξημένο το αίσθημα της πείνας και μειωμένο το αίσθημα του κορεσμού, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας.
Τέλος, αναφέρεται ότι το επίπεδο μόρφωσης κυρίως της μητέρας και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση φαίνεται να επηρεάζουν την ανάπτυξη της παιδικής παχυσαρκίας.
«Ε»: Τι πρέπει να κάνουν και τι όχι οι γονείς για να μεγαλώσουν υγιή παιδιά; Πόσο επηρεάζουν οι διατροφικές συνήθειες των ίδιων των γονιών;
Ε.Κ.: Οι γονείς θα πρέπει να κάνουν σωστό προγραμματισμό μέσα στην ημέρα φροντίζοντας: να υπάρχει ποικιλία και ποιότητα σε κάθε γεύμα, να υπάρχει σταθερότητα στις ώρες των γευμάτων, να μην παραλείπουν το πρωινό καθώς είναι το πιο σημαντικό γεύμα της μέρας, να δίνουν υγιεινά ενδιάμεσα γεύματα/σνακ, να παρέχουν σπιτικό κολατσιό για το σχολείο, να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους στην καθημερινή σωματική άσκηση, οποιασδήποτε μορφής, να προσπαθούν να μοιράζονται τα βασικά γεύματα με τα παιδιά τους και εάν υπάρχει δυνατότητα, να τα εντάσσουν στη διαδικασία του μαγειρέματος. Τέλος, σημαντικό κρίνεται να τηρείται πρόγραμμα και στις ώρες και διάρκεια του ύπνου.
Από την άλλη, αυτό που θα πρέπει να αποφεύγουν είναι το να συζητούν συνεχώς για απαγορευμένες τροφές, να τα ζορίζουν να φάνε όλο τους το φαγητό, να βλέπουν τηλεόραση κατά τη διάρκεια των γευμάτων και τέλος να μην χρησιμοποιούν το φαγητό ως τιμωρία ή ανταμοιβή. Αυτά θα έχουν ως αποτέλεσμα το παιδί να τρώει οτιδήποτε και οποτεδήποτε βρει την ευκαιρία, ακόμη κι όταν οι γονείς δεν είναι μπροστά.
Οι διατροφικές συνήθειες των γονιών παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο στη διαμόρφωση της διατροφικής συμπεριφοράς και της υγείας των παιδιών τους.
«Ε»: Έχουν σωστή ενημέρωση οι γονείς ή επιδίδονται σε υπερβολές για να προστατεύσουν τα παιδιά τους (π.χ. απαγόρευση γλυκών κλπ);
Ε.Κ.: Πολλοί γονείς δεν είναι σωστά ενημερωμένοι και θεωρούν τη διατροφή των παιδιών τους δευτερεύων θέμα της ζωής τους. Άλλοι γονείς πάλι ενδιαφέρονται να μάθουν ή γνωρίζουν, αλλά δεν προλαβαίνουν να ασχοληθούν καθόλου, λόγω των πολλών υποχρεώσεων τους.
Οι ίδιοι οι γονείς όμως και ο τρόπος με τον οποίο ζουν την κάθε τους μέρα θα πρέπει να αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα για τα παιδιά τους, γιατί τις περισσότερες φορές αυτά θα υιοθετήσουν πολλά στοιχεία από τον τρόπο ζωής των γονιών τους. Οι γονείς δεν μπορούν να διδάσκουν στα παιδιά τους τον υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής, ενώ οι ίδιοι βρίσκονται στην ακριβώς αντίθετη μεριά.
Έτσι οι γονείς τώρα περισσότερο από ποτέ πρέπει να στρέψουν το ενδιαφέρον τους, στην ισορροπημένη διατροφή και τη φυσική άσκηση από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής των παιδιών τους. Μόνο με αυτόν τον τρόπο η πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας είναι πραγματικά αποτελεσματική και συνεχής.
Η ηλικία από 5-12 χρονών κρίνεται η πιο κρίσιμη καθότι αντιστοιχεί στην περίοδο κατά την οποία το παιδί είναι ιδιαίτερα δεκτικό στις συμβουλές που του παρέχουμε τόσο σε θέματα εκπαίδευσης όσο και διατροφικών γνώσεων.
Το σημαντικότερο στοίχημα των γονέων είναι το να καταφέρουν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν ένα ισορροπημένο οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο θα εξασφαλίσει την ψυχική, αλλά και σωματική υγεία των παιδιών τους.
Γεωργία Ταραξοπούλου
