Μετά την έρευνα που έδωσε πρωτιά στο κάπνισμα για τους έφηβους της Ξάνθης υλοποιείται ένα πρωτότυπο πρόγραμμα που έφερε ήδη τα πρώτα αποτελέσματα
Με το πρότζεκτ ”Κάπνισμα; Όχι εμείς” τα Κέντρα Πρόληψης Ξάνθης, Ροδόπης και Θεσσαλονίκης δημιούργησαν ένα υλικό με βιωματικές ασκήσεις που αξιοποιείται από τους δασκάλους
Μια σημαντική προσπάθεια που παίρνει πανελλαδική εμβέλεια , σχετικά με την αποτροπή του καπνίσματος από παιδιά και εφήβους έχει ξεκινήσει από την Ξάνθη, τη Ροδόπη και τη Θεσσαλονίκη, με πρωτοβουλία των Κέντρων Πρόληψης των νομών, τα στελέχη των οποίων επενδύουν στην σωστή και συστηματική ενημέρωση εκπαιδευτικών και μαθητών του δημοτικού, ώστε το παιδί λίγο πριν την εφηβεία του να εφοδιαστεί με όλες εκείνες τις γνώσεις, αλλά και την ψυχική σταθερότητα και αυτοεκτίμηση, που θα το κάνουν να πει «όχι» στο τσιγάρο. Στην Ξάνθη και τη Ροδόπη υπήρχε η πρόθεση της στοχευμένης πρόληψης σε αυτές τις ηλικίες, δηλαδή τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, καθώς
Ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικά τα αποτελέσματα της έρευνας που διενήργησε το ΕΠΙΨΥ στην προηγούμενη χρονιά για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών από έφηβους, από την οποία προέκυψε ότι οι έφηβοι καπνιστές της Ξάνθης κατέχουν μία από τις πρώτες θέσεις πανελλαδικά, με αρκετούς να ξεκινούν να εξοικειώνονται με το κάπνισμα από την ηλικία των 11 ετών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, τα ποσοστά των εφήβων 17-18 στο νομό Ξάνθης, σύμφωνα με την έρευνα, αναφορικά με το κάπνισμα είναι από τα υψηλότερα στη χώρα. 23,8% έναντι του 20,3% πανελλαδικού Μ.Ο. έχουν καπνίσει έστω μία φορά τον τελευταίο μήνα (μαθητές 13-19 ετών), 18,1% (έναντι 14,1%) είναι συστηματικοί καπνιστές, ενώ 8,1% (έναντι 6,2%) καπνίζουν πάνω από 10 τσιγάρα κάθε μέρα. Βέβαια, συνεκτιμήθηκε το γεγονός ότι το ποσοστό μαθητών άνω των 18 ετών που συμμετείχαν στην έρευνα στο νομό Ξάνθης είναι σημαντικά υψηλότερο (9,1%) από το αντίστοιχο του εθνικού δείγματος (3,8%), ωστόσο τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ώστε να κινητροδοτηθεί μία στοχευμένη προσπάθεια που θα αφορά στην προσέγγιση μαθητών λίγο πριν έρθουν σε έντονη επαφή με τους παράγοντες εκείνους που συμβάλλουν καθοριστικά στην πρώτη επαφή με το τσιγάρο.
Οκτώ σχολεία της Ξάνθης στο πρόγραμμα
Με αυτό το σκεπτικό, την περσινή σχολική χρονιά πραγματοποιήθηκε έρευνα σε 1.600 μαθητές για το πρότζεκτ ”Κάπνισμα; Όχι εμείς” για την πρόληψη του καπνίσματος στα σχολεία. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία των Κέντρων Πρόληψης Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας σε 57 σχολεία των νομών Θεσσαλονίκης, Ξάνθης και Ροδόπης και μετείχαν συνολικά 1491 μαθητές. Όπως μας εξηγεί η επιστημονική υπεύθυνη του Κέντρου της Ξάνθης Παγώνα Διούδη αρχικά επελέγησαν οκτώ τμήματα της Ε’ τάξης του δημοτικού (από σχολεία της πόλης και του Ευμοίρου) στους μαθητές των οποίων δόθηκε ερωτηματολόγιο σχετικά με το κάπνισμα. Εκεί οι μαθητές ρωτήθηκαν τι σχέση έχουν με το τσιγάρο, αν έχουν καπνίσει και πώς γενικά αντιλαμβάνονται το κάπνισμα σε σχέση με την υγεία και την εξάρτηση.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας σε όλα τα σχολεία που συμμετείχαν, από την ηλικία των 11 ετών ξεκινά το κάπνισμα σε ένα μικρό ποσοστό (0,5%) των παιδιών αλλά το ποσοστό αυτό στην ηλικία των 13 αυξάνεται στο 3%. Πάντως, οι απαντήσεις των μαθητών αποτέλεσαν το θεμέλιο για να δημιουργηθεί ένα πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό με βιωματικές ασκήσεις, παιχνίδια, κουκλοθέατρο, ζωγραφική και παραμύθια σχετικά με το κάπνισμα, το οποίο οι δάσκαλοί τους χρησιμοποίησαν στην τάξη. Ένα χρόνο αργότερα οι ίδιοι μαθητές κλήθηκαν ξανά να απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο για να διασαφηνιστεί η επιρροή που είχε η παρέμβαση σε αυτούς. Μαζί τους στο ερωτηματολόγιο απάντησαν και συνομήλικοί τους από 12 ακόμη σχολεία (Ξάνθης, Τοξοτών, Διομήδειας κλπ), προκειμένου να γίνει η σύγκριση.
45% των μαθητών άλλαξαν αντιλήψεις για το κάπνισμα μετά το πρόγραμμα
Η υπεύθυνη του Κέντρου που επόπτευσε το πρόγραμμα στην Ξάνθη, Βούλα Διονυσίου, μας απαντά ότι τα αποτελέσματα ήταν πολύ ενθαρρυντικά. «Το 45% των μαθητών που έλαβαν μέρος στο πρόγραμμα αυτό έδειξε τελικά ότι επηρεάστηκε ουσιαστικά, απέκτησε δεξιότητες για να προφυλαχθεί, άλλαξε αντιλήψεις και κατανόησε όσα έμαθε για το κάπνισμα. Ακόμη, είναι σημαντικό ότι οι μαθητές που συμμετείχαν έδειξαν μεγάλο ενθουσιασμό, πράγμα που σημαίνει ότι έδωσαν βαρύτητα», σημειώνει η ίδια. Ακόμη, στην ερώτησή μας για το περιεχόμενο της παρέμβασης επισημαίνει: «οι παράγοντες που επηρεάζουν είναι πολλοί και σύνθετοι, όπως και σε όλες τις χρήσεις. Η επιρροή από τους φίλους είναι πολύ σημαντική, οι συνθήκες που επικρατούν στην οικογένεια, ακόμη και η διαφήμιση. Με το υλικό που δώσαμε στους δασκάλους επιστήσαμε την προσοχή των παιδιών στο θέμα της υγείας, αλλά χωρίς πρόθεση να τα εκφοβίσουμε. Δείχναμε τις συνέπειες του τσιγάρου στο ανθρώπινο σώμα και κάναμε πολλές περιγραφές με παραμύθια. Δώσαμε μεγάλη βαρύτητα στον τόνωση της αυτοεκτίμησης, γιατί ένα παιδί που έχει αυτοεκτίμηση μαθαίνει και μπορεί να λέει «όχι» και στο τσιγάρο και σε κάθε εξάρτηση».
Δημιουργήθηκε ένα πρωτότυπο υλικό που μπορεί να αξιοποιηθεί και από άλλους δασκάλους
Στο πλαίσιο της παρέμβασης δημιουργήθηκε και ένα ηλεκτρονικό βιβλίο στα ελληνικά και στα αγγλικά ενώ πρόκειται να μεταφραστεί και στα τουρκικά για τα παιδιά της μειονότητας στη Θράκη. Το υλικό της παρέμβασης είναι υποψήφιο για το βραβείο European Drug Prevention 2014 του Pompidou Group.
Το υλικό της παρέμβασης απευθύνεται στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού (Δ’, Ε’ & ΣΤ’) και ανταποκρίνεται στις εκπαιδευτικές και ψυχολογικές ανάγκες των μαθητών. Η επιλογή αυτής της ηλικιακής ομάδας έγινε εξαιτίας των ερευνητικών στοιχείων σχετικά με την ηλικία έναρξης της επαφής των παιδιών με τον καπνό. Η πρωτοτυπία του συγκεκριμένου υλικού, έγκειται στον ολιστικό του χαρακτήρα καθώς προσφέρει μια ολοκληρωμένη παρέμβαση πρόληψης που απευθύνεται στα παιδιά και παράλληλα προβλέπει την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, την ευαισθητοποίηση του συλλόγου των εκπαιδευτικών με τη διαμόρφωση μιας πολιτικής πρόληψης του καπνίσματος στο σχολείο και την ευαισθητοποίηση των γονέων τους οποίους εμπλέκει στο πρόγραμμα με την οργάνωση ενημερωτικών συναντήσεων και δραστηριοτήτων ανάλογων με αυτές που κάνουν τα παιδιά.
Η υλοποίηση του προγράμματος συνεχίζεται και διευρύνεται
Μετά από αυτή την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος, πρόθεση του Κέντρου της Ξάνθης είναι να συνεχιστεί στα σχολεία η παρέμβαση για το κάπνισμα και με βάση την εφαρμογή του το υλικό να βελτιώνεται συνεχώς. Τη φετινή χρονιά τέσσερις εκπαιδευτικοί ενδιαφέρθηκαν και έλαβαν την κατάλληλη εκπαίδευση για να εφαρμόσουν το πρόγραμμα στην τάξη τους, ενώ αναμένεται και φέτος από την πλευρά του Κέντρου να γίνει από την αρχή της χρονιάς επαφή με την διεύθυνση πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε να ενημερωθούν όλα τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί που θέλουν να συμμετάσχουν. «Για την επιτυχία της παρέμβασης είναι εξαιρετικά χρήσιμη η διάθεση από την πλευρά του εκπαιδευτικού. Ο τρόπος που θα παρουσιάσει το υλικό και τα παιχνίδια. Άλλωστε, ο δάσκαλος είναι ένα είδος πρότυπου για τους μαθητές σε αυτή την ηλικία. Δεν περιορίζεται μόνο στη διδασκαλία, αλλά δίνει και μαθήματα ζωής», αναφέρει επεξηγηματικά η κ. Διονυσίου. Όπως προσθέτει, ερευνητική παρέμβαση δεν είναι δυνατό να γίνεται κάθε χρόνο καθώς πρέπει να εποπτεύεται από το ΕΠΙΨΥ, ωστόσο η εξοικείωση όσο το δυνατόν περισσότερων μαθητών και τμημάτων θα είναι ουσιαστική και πολύτιμη.
Να σημειωθεί ότι στόχος για τον επόμενο χρόνο, είναι η προσέγγιση 500 σχολικών μονάδων περίπου 10.000 μαθητών και ενός αντίστοιχου αριθμού γονέων, ενώ ο στόχος για την 5ετία που θα ακολουθήσει είναι να εκπαιδευτούν 50.000 μαθητές δημοτικού (Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ δημοτικού).
Ο πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ Μιχάλης Κατρίνης διαβεβαίωσε ότι θα στηρίξει και θα προωθήσει την προσπάθεια “Κάπνισμα: Όχι εμείς” σε όλα τα Κέντρα Πρόληψης προσθέτοντας ότι θα μπορούσε να μπει και στο ωρολόγιο πρόγραμμα των δημοτικών σχολείων ως μάθημα επιλογής.
Ελένη Διαφωνίδου
