Πριν από δύο μήνες (11.02) δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “ΕΜΠΡΟΣ” το άρθρο μας για τον Αυτοματισμό, όπου προσπαθούσαμε να επισημάνουμε της αρνητικές επιπτώσεις που έχει αυτός στην σημερινή κοινωνία. Είχαμε δε αναφερθεί στην εξέλιξη των Υπολογιστών και των Λογισμικών Συστημάτων και σε ένα άλλο άρθρο μας, για τον “Τρανσουμανισμό” (04.01), στην προσπάθεια συνένωσης των άψυχων υπολογιστών με τον άνθρωπο και την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Με άλλα λόγια, γνωρίζαμε και είχαμε μια ιδέα από όλα αυτά που βλέπαμε τριγύρω μας. Αλλά υπήρχε και κάτι παραπάνω, μια εξέλιξη σ αυτόν τον τομέα, μια γνώση, η οποία ένα διάστημα ήταν καταχωνιασμένη στις υπόγειες στρατιωτικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ (Άλαμο κτλ).
Αυτήν, ήρθε τώρα να μας την φανερώσει, ένα πολύ σημαντικό βιβλίο, που μόλις κυκλοφόρησε στην Γερμανία. Συγγραφέας του, o Φρανκ Σίρμαχερ (Frank Schirrmacher), ένας από τούς εκδότες της εφημερίδας Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) και ο Τίτλος του: “ΕΓΩ. Το Παιχνίδι της Ζωής“ (EGO. Das Spiel des Lebens). Ο Σίρμαχερ βασιζόμενος σε στοιχεία και σε έρευνες του Philip Mirowski (βιβλίο: “Machine Dreams“ 2002) και τού Scott Patterson ( βιβλίο: “Τhe Quants“ 2012), περιγράφει αυτό που αναδύθηκε στην επιφάνεια και κυριάρχησε στο οικονομικό τομέα του καπιταλιστικού συστήματος. Και καταρχήν την είσοδο στην πράξη της θεωρίας του Παιχνιδιού του John von Neumann όπως την διατύπωσε στο βιβλίο του, “Θεωρία του Παιχνιδιού (Game Theorie) και οικονομική συμπεριφορά” 1944, (που συνέγραψε μαζί με τον Oskar Morgenstern), και την εξέλιξή της, κυρίως από τον ξακουστό μαθηματικό νομπελίστα John F. Nash, στην θεωρία της “ισορροπίας”, και πώς αυτή έμελλε να γίνει η βάση να αναπτυχθούν μοντέλα αποφάσεων στην εποχή του ψυχρού πολέμου, μεταξύ ΗΠΑ και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τότε κυριαρχούσε ο φόβος και το ερώτημα, ποιος θα προλάβει να πατήσει το κουμπί για την ρίψη της καταστροφικής ατομικής βόμβας και έπρεπε να δοθεί μια απάντηση, στο πως λειτουργεί και πράττει ο εχθρός, “αφού γνωρίζει, ότι γνωρίζω, ότι γνωρίζει”, και αφού και αυτός διέπεται από τον φόβο και το ίδιο συμφέρον.
Όλοι αυτοί οι Φυσικοί και Μαθηματικοί επιστήμονες, οι Κβάντς, (από την θεωρία των Κβάντων του Μαξ Πλανκ) που απασχολούσε ο αμερικάνικος στρατός και η RAND-Corporation για λογαριασμό του, ανέπτυξαν μοντέλα συμπεριφοράς του εχθρού και “τάιζαν” μ αυτά τούς πιο ισχυρούς Υπολογιστές και σύμφωνα με τις συγκεκριμένες καταστάσεις, είχαν σε δευτερόλεπτα τις απαντήσεις και λειτουργούσαν σύμφωνα με αυτές, οι στρατιωτικοί και οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, στην εποχή του Ronald Reagan και την περικοπή των χρηματοδοτήσεων αυτού του τομέα, όλοι αυτοί οι επιστήμονες πέρασαν σιγά σιγά στην οικονομία και κατέκλυσαν και την Wall Street, όπου βρήκαν το αντίστοιχο πεδίο δράσης. Αυτή η έξοδος από τον στρατιωτικό προσανατολισμό στον οικονομικό, χρονολογικά άρχισε από το 1973, με την γέννηση της εξίσωσης Black-Scholes, (από τον Fischer Black και Myron S. Scholes, ο οποίος με τον τρίτο της παρέας, Robert C. Merton, βραβεύθηκαν με το Νόμπελ των οικονομικών επιστημών το 1997), και ολοκληρώθηκε το 1990, με τις τεχνητές Νοημοσύνες, τις Τράπεζες Πληροφοριών και τα παγκόσμια Δίκτυα. Αυτή δε η εξίσωση, λέει ότι, κάτω από ιδεώδες προϋποθέσεις μπορεί κανείς να υπολογίσει τις αποδόσεις των χρηματιστηριακών προϊόντων. Εμείς οι Έλληνες, με το Αλφάβητό μας, έχουμε την τιμητική μας σ αυτήν την εξίσωση. Σαν παράμετροι, “οι Έλληνες της εξίσωσης”, απλοποιούν την ανάλυση.
Οι αφανείς ήρωες λοιπόν του ψυχρού πολέμου, ίδρυσαν εταιρίες Hedge-Funds, επιθετικών αμοιβαίων Κεφαλαίων, πήγαν σε τράπεζες και ανέλαβαν τον τομέα των επενδύσεων και έγιναν αναντικατάστατοι. Οι Κβάντς, κυριαρχούσαν πλέον στα Χρηματιστήρια, τα δε προϊόντα που άρχισαν να κυκλοφορούν, τα Derivate (Παράγωγα, τοξικά χαρτιά), απλώθηκαν σε όλον τον κόσμο. Από μια μηδενική αξία που είχαν το 1970, ανέβηκε αυτή το 2010 σε 1,2 τρισεκ. Δολάρια, είκοσι φορές μεγαλύτερη από ότι το ακαθάριστο προϊόν όλου του κόσμου. Πολλοί από εμάς θα θυμούνται τα τοξικά χαρτιά της JP Morgan στην εποχή του Κώστα Καραμανλή και πώς χάθηκαν από τα ασφαλιστικά ταμεία εκατομμύρια Ευρώ. Ο Schirrmacher γράφει: “Όπως η θεωρία του Αϊνστάιν άλλαξε τον κόσμο έτσι και αυτή η Black-Scholes εξίσωση άλλαξε δραματικά το είδος και τον τρόπο πού έβλεπαν πλέον οι άνθρωποι τον τεράστιο κόσμο του χρήματος και των επενδύσεων. Αυτή απελευθέρωσε ταυτόχρονα αυτές τις καταστροφικές δυνάμεις και έστρωσε τον δρόμο για μια σειρά από οικονομικές καταστροφές, οι οποίες κορυφώθηκαν στην παγκόσμια καταστροφική Κατάρρευση τον Αύγουστο του 2007“. Σελ 83.
Δεν υπήρχαν μονάχα μοντέλα, πώς να κερδίζει κανείς χρήματα, αλλά και πώς να εξαφανίζει της ζημιές, τα χρέη. Ένα τέτοιο μοντέλο, ονομαζόμενο Tobashi εφήρμοσε και η τράπεζα Goldman Sachs για να εξαφανίσει τα αρνητικά στοιχεία της Ελλάδας, για να την είσοδό της στην ΟΝΕ. Η ίδια δε, αφού εισέπραξε το ποσό των 300 εκατομμυρίων Ευρώ και αφού ήξερε τα τρωτά σημεία της ελληνικής οικονομίας και τι η ίδια είχε κάνει, άρχισε μετά να κερδίζει χρήματα, στοιχηματίζοντας ενάντια στην Ελλάδα. Σελ. 51.
Όχι μόνο στα χρηματιστήρια και στις τράπεζες, αλλά επίσης και σε εμπορικές εταιρίες εφαρμόζονται αυτά τα συστήματα. Τεράστιες Βάσεις Δεδομένων εμπλουτίζονται με πληροφορίες που αντλούν από όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, από Reuters, από Down Jons, επικοινωνούν με Facebook, Google, Youtube, Yahoo, Twiter και άλλους και υπολογίζουν την διάθεση ολόκληρων Λαών. Mέσω Ίντερνετ ερχόμαστε σε επαφή με εταιρίες, όπως την Amazon, του ελληνικής καταγωγής ιδιοκτήτη Jeff Bezos, οι οποίες χρησιμοποιούν τέτοιες τράπεζες πληροφοριών, όπου αποθηκεύουν τις προτιμήσεις μας, τις συνήθειές μας, τις απόκρυφες επιθυμίες μας και έτσι εκμεταλλεύονται αυτή τη γνώση για να μας επηρεάζουν και να μας ωθούν προς τα εκεί, που φέρνει για αυτούς κέρδος. Στο τέλος μας γνωρίζουν καλλίτερα από ότι εμείς οι ίδιοι. Επιστήμονες όπως ο Alex Pentland ο οποίος αναπτύσσει και προγραμματίζει μηχανήματα που διαβάζουν τα σήματα που εκπέμπουν οι άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν ιδέα ότι τα εκπέμπουν, έχουν κατορθώσει “στον καπιταλισμό της πληροφορίας” να μετατρέψουν τον άνθρωπο σε ένα “σύνολο από Αλγόριθμους”, και τις κυβερνήσεις όχι μόνο να μην “ξέρουν περισσότερα από την αγορά (Υπολογιστές) αλλά δεν μπορούν πλέον να αντιπροσωπεύσουν τις επιθυμίες των Λαών των”. Και εδώ “υπάρχει μια μεγάλη διαφορά”, γράφει ο συγγραφέας, που συνίσταται στο “αν κανείς διαφθείρει τους ανθρώπους από τα έξω ή εισέρχεται στα κεφάλια των και πληροφορείται, τι κρύβουν και τι επιθυμούν. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί κανείς να διευθύνει τις μάζες, αλλά στην δεύτερη γεννιούνται κανόνες, που δρουν σαν φυσικοί νόμοι”. Σελ.133. Στο καπιταλιστικό σύστημα μέχρι χθες, ο ανταγωνισμός οδηγούσε σε συγχώνευση εταιριών και άλλες σε πτώχευση. Η δε Αγορά ακολουθούσε και το ρητό τού Νίτσε που λέει , “ότι πέφτει, σπρώξτο προς τα κάτω”. Τώρα όμως έχουμε τόσο μεγάλες τράπεζες και κολοσσιαίες βιομηχανικές εταιρίες, όπου κυριαρχεί πλέον το ρητό “πολύ μεγάλες για να τις αφήσεις να πέσουν” (Too Big to fail). Είναι αναγκαίες για το σύστημα και έτσι επεμβαίνει το κράτος, άν μπορεί, και τις σώζει.
Η πιο βασική θέση του Σίρμαχερ είναι, ότι ολοκληρώνεται μια μετάλλαξη του συστήματος προς το χειρότερο, με την μετατόπιση των λογικών αποφάσεων του εγωιστικού ανθρώπου από αυτόν τον ίδιο, προς την μηχανή, η οποία προγραμματίστηκε έτσι, ώστε να είναι η ίδια εγωιστική. Και επειδή η εγωιστική μηχανή είναι υπέρ ταχύτατη και υπολογίζει σε κλάσματα δευτερολέπτου, δεν μπορεί πλέον ο άνθρωπος να επέμβει, έστω και αν είναι αυτόπτης μάρτυς. Πχ “το 2012 η εταιρία Knight Capital έχασε μέσα σε μισή ώρα ένα δισεκατομμύριο Δολάρια και μετά μυστηριωδώς κέρδισε πίσω το 99% από αυτά”. Σελ 152. Η δε μέση περίοδος κράτησης των μετοχών μέσα σε 4 χρόνια από δύο μήνες μειώθηκε στα 22 δευτερόλεπτα. Το 1950 ήταν 4 χρόνια. Εγωισμός σημαίνει μεγέθυνση του κέρδους και όλα είναι επιτρεπτά. Μόνο που το ψέμα και η μπλόφα, όπως του Γεωργίου Παπανδρέου με το Δημοψήφισμα, κάποτε τιμωρούνται, όπως συνέβει με τον ίδιο, την Lehman Brothers και την AIG στην Αμερική. Για όλους αυτούς τους Λόγους “μερικοί οικονομολόγοι νομπελίστες τα έχουν χάσει και μιλάνε για Αλχημείες”. Σελ. 99.
Αυτήν, ήρθε τώρα να μας την φανερώσει, ένα πολύ σημαντικό βιβλίο, που μόλις κυκλοφόρησε στην Γερμανία. Συγγραφέας του, o Φρανκ Σίρμαχερ (Frank Schirrmacher), ένας από τούς εκδότες της εφημερίδας Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) και ο Τίτλος του: “ΕΓΩ. Το Παιχνίδι της Ζωής“ (EGO. Das Spiel des Lebens). Ο Σίρμαχερ βασιζόμενος σε στοιχεία και σε έρευνες του Philip Mirowski (βιβλίο: “Machine Dreams“ 2002) και τού Scott Patterson ( βιβλίο: “Τhe Quants“ 2012), περιγράφει αυτό που αναδύθηκε στην επιφάνεια και κυριάρχησε στο οικονομικό τομέα του καπιταλιστικού συστήματος. Και καταρχήν την είσοδο στην πράξη της θεωρίας του Παιχνιδιού του John von Neumann όπως την διατύπωσε στο βιβλίο του, “Θεωρία του Παιχνιδιού (Game Theorie) και οικονομική συμπεριφορά” 1944, (που συνέγραψε μαζί με τον Oskar Morgenstern), και την εξέλιξή της, κυρίως από τον ξακουστό μαθηματικό νομπελίστα John F. Nash, στην θεωρία της “ισορροπίας”, και πώς αυτή έμελλε να γίνει η βάση να αναπτυχθούν μοντέλα αποφάσεων στην εποχή του ψυχρού πολέμου, μεταξύ ΗΠΑ και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τότε κυριαρχούσε ο φόβος και το ερώτημα, ποιος θα προλάβει να πατήσει το κουμπί για την ρίψη της καταστροφικής ατομικής βόμβας και έπρεπε να δοθεί μια απάντηση, στο πως λειτουργεί και πράττει ο εχθρός, “αφού γνωρίζει, ότι γνωρίζω, ότι γνωρίζει”, και αφού και αυτός διέπεται από τον φόβο και το ίδιο συμφέρον.
Όλοι αυτοί οι Φυσικοί και Μαθηματικοί επιστήμονες, οι Κβάντς, (από την θεωρία των Κβάντων του Μαξ Πλανκ) που απασχολούσε ο αμερικάνικος στρατός και η RAND-Corporation για λογαριασμό του, ανέπτυξαν μοντέλα συμπεριφοράς του εχθρού και “τάιζαν” μ αυτά τούς πιο ισχυρούς Υπολογιστές και σύμφωνα με τις συγκεκριμένες καταστάσεις, είχαν σε δευτερόλεπτα τις απαντήσεις και λειτουργούσαν σύμφωνα με αυτές, οι στρατιωτικοί και οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, στην εποχή του Ronald Reagan και την περικοπή των χρηματοδοτήσεων αυτού του τομέα, όλοι αυτοί οι επιστήμονες πέρασαν σιγά σιγά στην οικονομία και κατέκλυσαν και την Wall Street, όπου βρήκαν το αντίστοιχο πεδίο δράσης. Αυτή η έξοδος από τον στρατιωτικό προσανατολισμό στον οικονομικό, χρονολογικά άρχισε από το 1973, με την γέννηση της εξίσωσης Black-Scholes, (από τον Fischer Black και Myron S. Scholes, ο οποίος με τον τρίτο της παρέας, Robert C. Merton, βραβεύθηκαν με το Νόμπελ των οικονομικών επιστημών το 1997), και ολοκληρώθηκε το 1990, με τις τεχνητές Νοημοσύνες, τις Τράπεζες Πληροφοριών και τα παγκόσμια Δίκτυα. Αυτή δε η εξίσωση, λέει ότι, κάτω από ιδεώδες προϋποθέσεις μπορεί κανείς να υπολογίσει τις αποδόσεις των χρηματιστηριακών προϊόντων. Εμείς οι Έλληνες, με το Αλφάβητό μας, έχουμε την τιμητική μας σ αυτήν την εξίσωση. Σαν παράμετροι, “οι Έλληνες της εξίσωσης”, απλοποιούν την ανάλυση.
Οι αφανείς ήρωες λοιπόν του ψυχρού πολέμου, ίδρυσαν εταιρίες Hedge-Funds, επιθετικών αμοιβαίων Κεφαλαίων, πήγαν σε τράπεζες και ανέλαβαν τον τομέα των επενδύσεων και έγιναν αναντικατάστατοι. Οι Κβάντς, κυριαρχούσαν πλέον στα Χρηματιστήρια, τα δε προϊόντα που άρχισαν να κυκλοφορούν, τα Derivate (Παράγωγα, τοξικά χαρτιά), απλώθηκαν σε όλον τον κόσμο. Από μια μηδενική αξία που είχαν το 1970, ανέβηκε αυτή το 2010 σε 1,2 τρισεκ. Δολάρια, είκοσι φορές μεγαλύτερη από ότι το ακαθάριστο προϊόν όλου του κόσμου. Πολλοί από εμάς θα θυμούνται τα τοξικά χαρτιά της JP Morgan στην εποχή του Κώστα Καραμανλή και πώς χάθηκαν από τα ασφαλιστικά ταμεία εκατομμύρια Ευρώ. Ο Schirrmacher γράφει: “Όπως η θεωρία του Αϊνστάιν άλλαξε τον κόσμο έτσι και αυτή η Black-Scholes εξίσωση άλλαξε δραματικά το είδος και τον τρόπο πού έβλεπαν πλέον οι άνθρωποι τον τεράστιο κόσμο του χρήματος και των επενδύσεων. Αυτή απελευθέρωσε ταυτόχρονα αυτές τις καταστροφικές δυνάμεις και έστρωσε τον δρόμο για μια σειρά από οικονομικές καταστροφές, οι οποίες κορυφώθηκαν στην παγκόσμια καταστροφική Κατάρρευση τον Αύγουστο του 2007“. Σελ 83.
Δεν υπήρχαν μονάχα μοντέλα, πώς να κερδίζει κανείς χρήματα, αλλά και πώς να εξαφανίζει της ζημιές, τα χρέη. Ένα τέτοιο μοντέλο, ονομαζόμενο Tobashi εφήρμοσε και η τράπεζα Goldman Sachs για να εξαφανίσει τα αρνητικά στοιχεία της Ελλάδας, για να την είσοδό της στην ΟΝΕ. Η ίδια δε, αφού εισέπραξε το ποσό των 300 εκατομμυρίων Ευρώ και αφού ήξερε τα τρωτά σημεία της ελληνικής οικονομίας και τι η ίδια είχε κάνει, άρχισε μετά να κερδίζει χρήματα, στοιχηματίζοντας ενάντια στην Ελλάδα. Σελ. 51.
Όχι μόνο στα χρηματιστήρια και στις τράπεζες, αλλά επίσης και σε εμπορικές εταιρίες εφαρμόζονται αυτά τα συστήματα. Τεράστιες Βάσεις Δεδομένων εμπλουτίζονται με πληροφορίες που αντλούν από όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, από Reuters, από Down Jons, επικοινωνούν με Facebook, Google, Youtube, Yahoo, Twiter και άλλους και υπολογίζουν την διάθεση ολόκληρων Λαών. Mέσω Ίντερνετ ερχόμαστε σε επαφή με εταιρίες, όπως την Amazon, του ελληνικής καταγωγής ιδιοκτήτη Jeff Bezos, οι οποίες χρησιμοποιούν τέτοιες τράπεζες πληροφοριών, όπου αποθηκεύουν τις προτιμήσεις μας, τις συνήθειές μας, τις απόκρυφες επιθυμίες μας και έτσι εκμεταλλεύονται αυτή τη γνώση για να μας επηρεάζουν και να μας ωθούν προς τα εκεί, που φέρνει για αυτούς κέρδος. Στο τέλος μας γνωρίζουν καλλίτερα από ότι εμείς οι ίδιοι. Επιστήμονες όπως ο Alex Pentland ο οποίος αναπτύσσει και προγραμματίζει μηχανήματα που διαβάζουν τα σήματα που εκπέμπουν οι άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν ιδέα ότι τα εκπέμπουν, έχουν κατορθώσει “στον καπιταλισμό της πληροφορίας” να μετατρέψουν τον άνθρωπο σε ένα “σύνολο από Αλγόριθμους”, και τις κυβερνήσεις όχι μόνο να μην “ξέρουν περισσότερα από την αγορά (Υπολογιστές) αλλά δεν μπορούν πλέον να αντιπροσωπεύσουν τις επιθυμίες των Λαών των”. Και εδώ “υπάρχει μια μεγάλη διαφορά”, γράφει ο συγγραφέας, που συνίσταται στο “αν κανείς διαφθείρει τους ανθρώπους από τα έξω ή εισέρχεται στα κεφάλια των και πληροφορείται, τι κρύβουν και τι επιθυμούν. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί κανείς να διευθύνει τις μάζες, αλλά στην δεύτερη γεννιούνται κανόνες, που δρουν σαν φυσικοί νόμοι”. Σελ.133. Στο καπιταλιστικό σύστημα μέχρι χθες, ο ανταγωνισμός οδηγούσε σε συγχώνευση εταιριών και άλλες σε πτώχευση. Η δε Αγορά ακολουθούσε και το ρητό τού Νίτσε που λέει , “ότι πέφτει, σπρώξτο προς τα κάτω”. Τώρα όμως έχουμε τόσο μεγάλες τράπεζες και κολοσσιαίες βιομηχανικές εταιρίες, όπου κυριαρχεί πλέον το ρητό “πολύ μεγάλες για να τις αφήσεις να πέσουν” (Too Big to fail). Είναι αναγκαίες για το σύστημα και έτσι επεμβαίνει το κράτος, άν μπορεί, και τις σώζει.
Η πιο βασική θέση του Σίρμαχερ είναι, ότι ολοκληρώνεται μια μετάλλαξη του συστήματος προς το χειρότερο, με την μετατόπιση των λογικών αποφάσεων του εγωιστικού ανθρώπου από αυτόν τον ίδιο, προς την μηχανή, η οποία προγραμματίστηκε έτσι, ώστε να είναι η ίδια εγωιστική. Και επειδή η εγωιστική μηχανή είναι υπέρ ταχύτατη και υπολογίζει σε κλάσματα δευτερολέπτου, δεν μπορεί πλέον ο άνθρωπος να επέμβει, έστω και αν είναι αυτόπτης μάρτυς. Πχ “το 2012 η εταιρία Knight Capital έχασε μέσα σε μισή ώρα ένα δισεκατομμύριο Δολάρια και μετά μυστηριωδώς κέρδισε πίσω το 99% από αυτά”. Σελ 152. Η δε μέση περίοδος κράτησης των μετοχών μέσα σε 4 χρόνια από δύο μήνες μειώθηκε στα 22 δευτερόλεπτα. Το 1950 ήταν 4 χρόνια. Εγωισμός σημαίνει μεγέθυνση του κέρδους και όλα είναι επιτρεπτά. Μόνο που το ψέμα και η μπλόφα, όπως του Γεωργίου Παπανδρέου με το Δημοψήφισμα, κάποτε τιμωρούνται, όπως συνέβει με τον ίδιο, την Lehman Brothers και την AIG στην Αμερική. Για όλους αυτούς τους Λόγους “μερικοί οικονομολόγοι νομπελίστες τα έχουν χάσει και μιλάνε για Αλχημείες”. Σελ. 99.
