18 χρόνια χωρίς το Μάνο

15 Ιουνίου του 1994 «άρχισε το ταξίδι του προς τα άστρα» ο κορυφαίος μουσικοσυνθέτης από την Ξάνθη

Αναζητώντας τη «σφραγίδα» του στην πόλη. Τον Οκτώβριο του 2013 παραδίδεται αναστυλωμένο το κτίριο της οδού Βενιζέλου. Για δεύτερη χρονιά δεν διοργανώνεται από το δήμο Ξάνθης το Χατζιδάκειο φεστιβάλ

Στις 15 Ιουνίου 1994 «άρχισε το ταξίδι του προς τα άστρα» ο κορυφαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζιδάκις με καταγωγή από την Ξάνθη και πλούσια πολιτισμική, πνευματική και μουσική παρακαταθήκη για όλο τον κόσμο. 18 χρόνια μετά ο ασυμβίβαστος και αναμφίβολα πρωτοπόρος καλλιτέχνης παραμένει αξεπέραστος για τη σύνδεση της λαϊκής μουσικής με τη λόγια και για το «νέο» ήχο, τη «νέα» μουσική που εισήγαγε με το μοναδικό «πάντρεμα» Ανατολής και Δύσης. Η υψηλή του αισθητική, η προσωπική του ευαισθησία, η κριτική ρεαλιστική του ματιά προς την ελληνική κοινωνία, η αιχμηρή κριτική προς την εξουσία, με παράλληλη αγάπη προς το λαό, τον έχουν κατατάξει στην κορυφή της λίστας των κορυφαίων καλλιτεχνών της χώρας με το «σημάδι» του αποτυπωμένο στην πολιτική, την κοινωνική και την πολιτισμική ζωή του τόπου.

18 χρόνια με την απουσία του αισθητή και την παρουσία του «φωτεινή»
Η διεθνής του καταξίωση είναι αναμφισβήτητη, αλλά και ο τρόπος που προσέγγιζε τη μουσική ασύγκριτος και πρωτοποριακός. «Το τραγούδι», έλεγε, «δεν είναι σύνθημα ή πράξη εκτονώσεως. Ούτε μαστίχα για το στόμα αθλητικών εφήβων ή συντροφιά νυχτερινή για οδηγούς ταξί και φορτηγών.
Είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος εκπρόσωπός σας -αφού γεννήθηκα τον ίδιο καιρό με σας και μες στον ίδιο χώρο- που θα φωτίσω τις κρυφές αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες που ίσως γεννούν δικές σας και θα μεταφερθούν στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα -αν είναι δυνατόν- ο εφησυχασμός σας…».
Ο ίδιος έλεγε, πως «η τέχνη του τραγουδιού αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα… Η τέχνη υπάρχει, διότι ανατέμνει τη λειτουργία του ανθρώπου. Του κινητοποιεί τις ευαισθησίες του. Τις αληθινές του ευαισθησίες. Όχι τις επικαιρικές. Η τέχνη συμπληρώνει τον άνθρωπο, τον βοηθά να αισθανθεί, έστω και για λίγο, προς τα πού πρέπει να τείνει. Η μεγάλη τέχνη εννοώ».
Και πίστευε «στο τραγούδι που μας αποκαλύπτει και μας εκφράζει εκ βαθέων και όχι σ’ αυτό που κολακεύει τις επιπόλαιες και βιαίως αποκτηθείσες συνήθειές μας».
Η προσφορά, το ταλέντο και η ευαισθησία του Μάνου Χατζιδάκι οδήγησαν στη δημιουργία ενός σπάνιας ομορφιάς, πλούτου και αισθητικής έργου, που σμίλεψε, σε δύσκολους καιρούς, τη λαϊκή μουσική και το ρεμπέτικο και το ανέδειξε σε ένα σύγχρονο μουσικό είδος, με μελωδία, χρώμα, φως και ψυχή.
Ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του ανέφερε την γενέτειρά του, την Ξάνθη με τα λόγια: «Γεννήθηκα στις 23 του Οκτώβρη του 1925 στην Ξάνθη τη διατηρητέα κι όχι την άλλη τη φριχτή που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες. Η συνύπαρξη εκείνο τον καιρό ενός αντιτύπου της μπελ-επόκ, με αυθεντικούς τούρκικους μιναρέδες, έδιναν χρώμα και περιεχόμενο σε μια κοινωνία-πανσπερμία απ’ όλες τις γωνιές της Ελλαδικής γης, που συμπτωματικά βρέθηκε να ζει σε ακριτική περιοχή και να χορεύει τσάρλεστον στις δημόσιες πλατείες».

Το «Χατζιδάκειο» περιμένει την ανάκαμψη από την κρίση
Πώς η Ξάνθη τιμά τον κορυφαίο καλλιτέχνη της; Ποια είναι η «σφραγίδα» του Μάνου στην Ξάνθη 18 χρόνια μετά το θάνατό του; Η Ξάνθη που κάποτε τον… αποθάρρυνε (αυτή είναι η πιο ‘ευγενής’ προσέγγιση) πού τον κατατάσσει; Πώς τον αναδεικνύει; Πώς μεταλαμπαδεύει το ανήσυχο πνεύμα του στη νέα γενιά;
Αναζητώντας τη «σφραγίδα» του Μάνου στην Ξάνθη, οι διαπιστώσεις γεννούν μελαγχολία και λίγη πικρία, αλλά και από την άλλη δίνουν και σημάδια αισιοδοξίας.
Ελέω της κρίσης και του παράλληλου –αναπόφευκτου για κάποιους- παραγκωνισμού του πολιτισμού, για δεύτερη χρονιά ο δήμος της Ξάνθης αναβάλλει τη διοργάνωση του Χατζιδάκειου φεστιβάλ, παρόλο που είχε μεσολαβήσει ένας δημόσιος διάλογος για την μετεξέλιξη και αναδιαμόρφωσή του. Ο δημοτικός σύμβουλος Νίκος Ανταμπούφης που αντιτάχθηκε σθεναρά στην σταδιακή κατάργηση του φεστιβάλ σχολιάζει στο «Ε»: «είναι ζήτημα αντίληψης και διάθεσης. Φαίνεται ότι το Χατζιδάκειο βρίσκεται πολύ πίσω στις προτεραιότητες του δήμου και πρακτικά το καταργεί, αφού καμία ουσιαστική προσπάθεια δεν έχει γίνει προς αυτή την κατεύθυνση».

Νέα φάση για το φεστιβάλ της ΦΕΞ «Η Ξάνθη του Μάνου»
Από την άλλη πλευρά, δυναμικά ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος του φεστιβάλ για την «Ξάνθη του Μάνου» από τη Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης με 5 συνολικά ετήσιες διοργανώσεις, δεκάδες εκδηλώσεις και στοχευμένες προσεγγίσεις με ανθρώπους που βρέθηκαν δίπλα στο Μάνο, συνεργάστηκαν μαζί του και διδάχθηκαν από το πνεύμα και τη δημιουργικότητά του. Ο διευθυντής του Λαογραφικού Μουσείου Πασχάλης Ξανθόπουλος αναφέρει: «σε αυτή την πρώτη φάση συλλέξαμε υλικό 18 ωρών με κείμενα και συνεντεύξεις για το Μάνο Χατζιδάκι από φίλους και συνεργάτες του. Με σταθερά βήματα μπαίνουμε τώρα στη δεύτερη φάση, πάλι με ορίζοντα 5 χρόνων, με μία προσπάθεια σε συνεργασία με τον φίλο πλέον της Ξάνθης συνθέτη Νίκο Κυπουργό για την ανάδειξη του φεστιβάλ σε χώρο συνάντησης μαθητών μουσικών σχολείων της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Βουλγαρίας, που θα γνωρίζουν τη μουσική του Μάνου και παράλληλα θα «μεταφέρουν» τα δικά τους τραγούδια. Έτσι, η γενιά του Μάνου θα «διδάσκει» στη νέα γενιά».

Με γοργούς ρυθμούς προχωρά η αναστύλωση του κτιρίου «Μάνος Χατζιδάκις»
Προχωρούν οι εργασίες στο κτίριο που προορίζεται ως χώρος τέχνης, σκέψης και ανάδειξης της κορυφαίας προσωπικότητας του Μάνου Χατζιδάκι, επί της οδού Βενιζέλου. Όπως μας ενημέρωσε ο αντιπεριφερειάρχης Φώτης Καραλίδης, με το σχόλιο ότι «είναι ευτύχημα που εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ», αφού εξασφαλίζεται έτσι η ολοκλήρωσή του (προϋπολογισμός 4 εκ. ευρώ), η πρώτη φάση που περιλαμβάνει όλα τα κτιριακά (ηλεκτρολογικά, υδραυλικά, στέγη κλπ) ολοκληρώνεται τέλη Αυγούστου, το πολύ στις αρχές Σεπτεμβρίου. Ο διαγωνισμός για τη δεύτερη φάση, που περιλαμβάνει τα αρχιτεκτονικά (τοιχογραφίες κλπ) θα είχε ήδη διεξαχθεί, αλλά ανεστάλη λόγω εκλογών, και αναμένεται να γίνει τον επόμενο μήνα. Το έργο της τρίτης φάσης που αφορά στην προμήθεια εξοπλισμού θα δημοπρατηθεί μέσα στο 2013. «Ο συμβατικός χρόνος παράδοσης είναι τον Ιούνιο του 2014, αλλά καταφέραμε να το επισπεύσουμε κι έτσι θα αποπερατωθεί έως τον Οκτώβριο του 2013», σημειώνει ο κ. Καραλίδης, αναφέροντας ότι η ακριβής λειτουργία του θα εξεταστεί το επόμενο διάστημα και όταν προχωρήσουν οι εργασίες, πάντως θα έχει σαφή προσανατολισμό στο να βρίσκεται κοντά στον πολίτη. Μάλιστα, ήδη έχει συμφωνηθεί με τη ΦΕΞ το φεστιβάλ για το Μάνο Χατζιδάκι την επόμενη χρονιά να πραγματοποιηθεί στο νέο αναστυλωμένο χώρο.

Ελένη Διαφωνίδου
ediafonidou@empros.gr