Παρά το γεγονός ότι οι χώρες που εφαρμόζουν ακόμη την θανατική ποινή δεν είναι και τόσες πολλές συγκριτικά με όσες την έχουν καταργήσει, εντούτοις τα στοιχεία για τις εκτελέσεις είναι άκρως ανησυχητικά στις πρώτες. Η Διεθνής Αμνηστία, με νέα στοιχεία, καταγράφει την σοβαρότητα του προβλήματος στην ετήσια επισκόπησή της και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις χώρες αυτές που εξακολουθούν να καταδικάζουν ανθρώπους σε θάνατο. Σύμφωνα με τα στοιχεία, μόνο το 10% των χωρών παγκοσμίως, δηλαδή 20 από τις 198, πραγματοποίησαν εκτελέσεις το προηγούμενο έτος. Περίπου 18.750 άνθρωποι σε όλον τον κόσμο παρέμειναν καταδικασμένοι σε θάνατο μέχρι το τέλος του 2011, και τουλάχιστον 676 εκτελέστηκαν.
Οι χώρες της Ευρώπης και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης δεν χρησιμοποίησαν τη θανατική ποινή, εκτός από τη Λευκορωσία, όπου δυο άνθρωποι εκτελέστηκαν. Ο Ειρηνικός αποτέλεσε ζώνη ελεύθερη από τη θανατική ποινή, εκτός από πέντε καταδίκες σε θάνατο στην Παπούα Νέα Γουινέα. Στη Λευκορωσία, την Ιαπωνία και το Βιετνάμ, οι κρατούμενοι δεν πληροφορήθηκαν την επικείμενη εκτέλεσή τους, ούτε οι οικογένειες ή οι δικηγόροι τους. Δημόσιες εκτελέσεις έγινε γνωστό ότι πραγματοποιήθηκαν στη Βόρεια Κορέα, τη Σαουδική Αραβία και τη Σομαλία, καθώς επίσης και στο Ιράν. Στην πλειονότητα των χωρών όπου άνθρωποι καταδικάστηκαν σε θάνατο ή εκτελέστηκαν, οι δίκες δεν ήταν σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα δίκαιης δίκης. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Κίνα, το Ιράν, το Ιράκ, η Βόρεια Κορέα και η Σαουδική Αραβία, αυτές οι δίκες περιελάμβαναν την απόσπαση «ομολογιών» μέσω βασανιστηρίων ή άλλων απειλών.
Η Κίνα στην πρώτη γραμμή
Χιλιάδες άνθρωποι εκτελέστηκαν στην Κίνα το 2011, περισσότεροι από ό,τι συνολικά στον υπόλοιπο κόσμο. Τα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τη θανατική ποινή αποτελούν κρατικό μυστικό. Η Διεθνής Αμνηστία έχει σταματήσει να δημοσιεύει αριθμητικά στοιχεία που συγκεντρώνει από δημόσιες πηγές στην Κίνα, καθώς αυτές πιθανότατα υποτιμούν κατάφωρα τον πραγματικό αριθμό. Στο Ιράν, η Διεθνής Αμνηστία έλαβε αξιόπιστες αναφορές για μεγάλο αριθμό μη επιβεβαιωμένων ή ακόμα και μυστικών εκτελέσεων που θα μπορούσε ακόμα και να διπλασιάσει τα επίσημα αναγνωρισμένα στοιχεία. Στη Μέση Ανατολή σημειώθηκε απότομη αύξηση των καταγεγραμμένων εκτελέσεων -σχεδόν έως 50% περισσότερες από το προηγούμενο έτος. Αυτό οφείλεται σε τέσσερις χώρες – Ιράκ (τουλάχιστον 82 εκτελέσεις), Ιράν (τουλάχιστον 360), Σαουδική Αραβία (τουλάχιστον 82) και Υεμένη (τουλάχιστον 41) – οι οποίες αντιπροσώπευσαν το 99% όλων των καταγεγραμμένων εκτελέσεων στην περιοχή. Μόνο η αύξηση στο Ιράν και τη Σαουδική Αραβία αντιπροσώπευσε την καθαρή αύξηση των καταγεγραμμένων εκτελέσεων σε ολόκληρο τον κόσμο των 149, σε σύγκριση με το 2010.
Τουλάχιστον τρεις άνθρωποι εκτελέστηκαν στο Ιράν για εγκλήματα που διαπράχθηκαν ενώ ήταν κάτω των 18 ετών, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Τέσσερις ακόμα ανεπιβεβαίωτες εκτελέσεις ανηλίκων παραβατών καταγράφηκαν εκεί, και μία στη Σαουδική Αραβία.
Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να σκοτώνουν
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν και πάλι η μοναδική χώρα στην αμερικανική ήπειρο και το μοναδικό μέλος της ομάδας G8 των κορυφαίων οικονομιών που εκτέλεσε κρατούμενους- 43 το 2011. Καταγράφηκαν συνολικά 43 εκτελέσεις σε 13 από τις 34 πολιτείες που συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τη θανατική ποινή, κατά το ένα τρίτο μειωμένες από το 2001. Επίσης, καταγράφηκαν 78 νέες καταδίκες σε θάνατο, σημειώνοντας μείωση κατά το ήμισυ από το 2001
Μέση Ανατολή & Βόρεια Αφρική
Τουλάχιστον 558 εκτελέσεις ήταν δυνατό να επιβεβαιωθούν σε 8 χώρες. Τουλάχιστον 750 θανατικές καταδίκες που επιβλήθηκαν το 2011 ήταν δυνατό να επιβεβαιωθούν σε 15 χώρες. Η συνεχής βία σε χώρες όπως η Λιβύη, η Συρία και η Υεμένη, κατέστησαν ιδιαίτερα δύσκολη τη συγκέντρωση επαρκών στοιχείων σχετικά με τη χρήση της θανατικής ποινής στην περιοχή το 2011. Δεν υπήρχαν διαθέσιμες πληροφορίες για δικαστικές εκτελέσεις στη Λιβύη, και δεν είναι γνωστό να έχουν επιβληθεί θανατικές καταδίκες. Αντί για αυτές, κατέφυγαν σε εξωδικαστικές εκτελέσεις, βασανιστήρια και αυθαίρετη κράτηση.
Αισιοδοξία ή απογοήτευση;
Τα στοιχεία, όπως είδαμε είναι και πάλι συγκλονιστικά. Η Διεθνής Αμνηστία προσπάθησε να δώσει για άλλη μια φορά τον ακριβή αριθμό των εκτελέσεων σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να συντονίσει την καμπάνιά της για την αναγκαιότητα κατάργησης της θανατικής ποινής. Μπορεί οι χώρες που την έχουν καταργήσει στην πράξη να έχουν αυξηθεί, εντούτοις τα στοιχεία για την Κίνα ή τις ΗΠΑ δεν εμπνέουν και μεγάλη αισιοδοξία. Το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη χώρες που εκτελούν ανθρώπους όχι μόνο παραπέμπει σε άλλες εποχές , αλλά αφαιρεί την ελπίδα για την πορεία προς έναν πιο πολιτισμένο κόσμο. Τα θετικά πάντως σημάδια υπάρχουν. Και πιθανώς, το γεγονός και μόνο της μείωσης των εκτελέσεων εντός του 2011, μπορεί να αποτελέσει την βάση για μια καλύτερη συνέχεια. Για έναν κόσμο απαλλαγμένο από τις μελανές κηλίδες του παρελθόντος.
(phil.zaharis@gmail.com)
