Ένα πραγματικό αρχοντικό που σώθηκε, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή από την κατάρρευση και την λήθη του χρόνου, χάρη στην συντονισμένη παρέμβαση των φορέων της Πολιτείας, είναι και πάλι σχεδόν έτοιμο να ξαναφορέσει τα «καλά» του και να υποδεχτεί και πάλι ντόπιους και ξένους επισκέπτες για να το θαυμάσουν.
Πρόκειται για το κονάκι του Μουζαφέρ Μπέη, επί της οδού Μάρκου Μπότσαρη 46, στην περιοχή του Λευκού Πύργου, κοντά στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, ένα κτίσμα μοναδικής ομορφιάς, του οποίου η εντυπωσιακή όψη «τραβάει» το βλέμμα του περαστικού επισκέπτη σαν μαγνήτης, για να τον οδηγήσει σε έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό από ότι γνωρίζουμε, στην μουσουλμανική Ξάνθη των μέσων του 19ου αιώνα. Η αναστήλωση του κτιρίου απαίτησε έναν προϋπολογισμό της τάξης των 1,75 εκατ. ευρώ, ποσό που προήλθε από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης, της ομώνυμης Περιφέρειάς μας, ενώ χρειάστηκε ενάμιση χρόνων λεπτομερών αλλά και κοπιαστικών εργασιών από ένα μεγάλο αριθμό τεχνιτών αλλά και συντηρητών έργων τέχνης, για να επανέλθει στην αρχική του μορφή και όψη.
Η ιστορία της οικογένειας
Ο παππούς του Μουζαφέρ Μπέη, ο Σιακήρ Αγάς πρέπει να ήρθε από το Deliorman. της Βουλγαρίας περί το 1840 για κάποιους αγώνες πάλης. Φημιζόταν
σαν δεινός παλαιστής με εξαιρετική μυϊκή δύναμη. Σύμφωνα με μια διήγηση, ο νεαρός Αγάς ερωτεύτηκε την κόρη κάποιου Μπέη στην Ξάνθη, του άρεσε και ο
τόπος και με τις ευλογίες του πατέρα του εγκαταστάθηκε στη Ξάνθη αγοράζοντας αρκετά και σημαντικά οικόπεδα και κτήματα, εντός κα, εκτός της πόλης.
Δεν ξέρουμε ποια ακριβώς παντρεύτηκε ούτε πόσα και ποια παιδιά γέννησε εκτός του Σαλή Μπέη, που πέθανε το 1916. Ο Σαλή Μπέης παντρεύτηκε τη Νεσμιέ. κόρη του Δερβίς Μπέη από το Σιδηρόκαστρο. Γιος του Σαλή Μπέη ο Σιακήρ Αγάς Ζαντέ Σαλή Μπέης παντρεύτηκε τηΣεχρέτ Χανούμ και γιος τους είναι ο Σαληογλού Μουζαφέρ Μπέης, που γεννήθηκε το 1913 και πέθανε το 1984. Όταν ο Σαλή Μπέη πέθανε ο Δερβίς Μπέη πάντρεψε την κόρη του με ένα φίλο του από τη Βουλγαρία τον Ραϊφ Μπέη, χήρο με τέσσερα παιδιά. Ο Μουζαφέρ Μπέης αγάπησε τη θετή του αδερφή Σεμιέ Χανούμ και παντρεύτηκαν. Ο Μουζαφέρ Μπέης απέκτησε από τη Σεμιέ τρεις γιους, το Ρεχά, που γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1934 και πέθανε το 1983, τον Σουχά που γεννήθηκε το 1938 στη Ξάνθη, ήταν αρχιτέκτων, και πέθανε το 2001 και τον Μπαχά το 1941, αρχιτέκτονα επίσης που ζει στο Bodrum (Αλικαρνασσό).
Η ιστορία του αρχοντικού
Το αρχοντικό χτίστηκε το 1845 σε προνομιακό οικόπεδο, κοντά στο δάσος με θέα σε όλο τον κάμπο της Ξάνθης. Το οικόπεδο, σημερινής έκτασης 1.243,78 τετρ. μέτρων παλαιότερα ήταν πολύ μεγαλύτερο, περίπου 6.000 τετρ. μέτρων και φιλοξενούσε, σύμφωνα με μαρτυρίες, και ένα κτίριο παρόμοιας μορφής, διώροφο, τοποθετημένο νότια του υπό μελέτη κτιρίου, στη θέση του σημερινού σπιτιού του κ. Ροδίου, που προοριζόταν για την φιλοξενία των υψηλών επισκεπτών του Μπέη. Τα δυο κτίρια συνδέονταν με κλειστό εναέριο διάδρομο που ένωνε το νοτιοανατολικό δωμάτιο του πρώτου ορόφου του κυρίως κτιρίου και έφτανε στην πλευρική βόρεια έξοδο του ξενώνα. Το κτίριο είναι τριώροφο. Το ισόγειο χρησιμοποιούνταν σαν αποθηκευτικός χώρος αλλά και για να διαμένει το προσωπικό, κατά τα πρότυπα της εποχής, ενώ στους δύο ορόφους έμενε η οικογένεια. Μεταγενέστερα και σε μικρή απόσταση έγινε προσθήκη στην δυτική πλευρά της οικίας, η οποία περιελάμβανε το χαμάμ, τους χώρους υγιεινής καθώς και τους βοηθητικούς χώρους. Κατά την τελευταία χρονική περίοδο που το κτήριο κατοικήθηκε, το ισόγειο χρησιμοποιούνταν σαν κατοικία του κ. Τσιγκιούρ Ισμαήλ, αρχικά επιστάτη του Μπέη και κατόπιν φύλακα του κτιρίου.
Η επισκευή και αναπαλαίωση – Μελλοντική χρήση
Η κατάσταση στην οποία βρισκόταν το κτίριο, όταν ξεκίνησε η προσπάθεια για την αναστήλωσή του, ήταν κυριολεκτικά οικτρή. Χρειάστηκε να γίνουν εκτεταμένες εργασίες για την συντήρηση των ξύλινων δαπέδων, των υπέροχων τοιχογραφιών που κοσμούν τους περισσότερους εσωτερικούς τοίχους του, ενώ οι αντικαταστάσεις έγιναν με πολλή προσοχή και μόνο σε συγκεκριμένα σημεία, όπου οι συντηρητές έργων τέχνης που κλήθηκαν δεν μπορούσαν να βοηθήσουν. Όμως συνολικά οι χώροι του σε μεγάλο βαθμό επισκευάστηκαν και αναπαλαιώθηκαν πιστά, σε σχέση με την αρχική μορφή της οικίας. Πλέον ελάχιστες είναι οι «πινελιές» που μένουν για να συμπληρωθεί η εικόνα και να παραδοθεί στον Δήμο Ξάνθης που είναι και ο τελικός δικαιούχος του έργου.
Όσον αφορά την μελλοντική χρήση του κτιρίου, μίλησε στο «Ε» ο Δήμαρχος Ξάνθης, κ. Μιχάλης Στυλιανίδης, ο οποίος τόνισε ότι «η πρόβλεψη είναι να φιλοξενηθεί στους χώρους του οικήματος παιδικό μουσείο, μετά από ειδική μελέτη που θα συνταχθεί για τον σκοπό αυτό και θα τεθεί προς έγκριση από το Δημοτικό Συμβούλιο. Πρόκειται για μία προσπάθεια στα πλαίσια της ανάδειξης μιας από τις λιγότερο γνωστές γωνιές της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης, ενώ στον σχεδιασμό , χωρίς να έχει υπάρξει οριστικοποίηση, βρίσκεται και η λειτουργία ενός μικρού αναψυκτηρίου στο ισόγειο ή τον αυλόγυρο του κτιρίου, για τους ανθρώπους που θα το επισκέπτονται».
Γιώργος Συληγαρδάκης
