Η παράδοση και η ιστορία μάς λένε ότι ο Γασπάρ, ο Μελχιώρ και ο Βαλτάσαρ πέρασαν μέσα από θύελλες και κακουχίες, ταξίδεψαν πάνω σε καμήλες επί μήνες και χρόνια, με μόνη πυξίδα το αστέρι της Γεννήσεως. Στην ταπεινή φάτνη της Βηθλεέμ προσκύνησαν τον νεογέννητο Χριστό και του προσέφεραν χρυσό, λιβάνι και σμύρνα.
Χρυσό για τον βασιλιά των αιώνων, λιβάνι για τον Θεό όλων και σμύρνα για τον νικητή του θανάτου. Η ιστορία των Τιμίων Δώρων χάνεται στους αιώνες. Και σύμφωνα με την παράδοση σώζονται ως σήμερα χάρη στην παρέμβαση δύο γυναικών, της μητέρας του Χριστού, της Παναγίας, η οποία τα δώρισε στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων, και της Μάρας, της πριγκίπισσας της Σερβίας, η οποία μεγάλωσε τον Μωάμεθ τον Πορθητή και τα μετέφερε στην Αθωνική Πολιτεία. Σήμερα τα Τίμια Δώρα βρίσκονται στον Άθωνα και οι πιστοί προσκυνούν τον χρυσό, το λιβάνι και τη σμύρνα που προστατεύονται από τους μοναχούς της Μονής Αγίου Παύλου, οι οποίοι αποτελούν τους ακοίμητους φρουρούς τους. Το ταξίδι των τριών μάγων από την Περσία ως τη Βηθλεέμ πιθανολογείται ότι διήρκεσε δύο χρόνια και το προσκύνημα τους στο θείο Βρέφος φθάνει στις ημέρες μας μέσα από την εξιστόρηση του Ευαγγελιστή Ματθαίου.
Το προσκύνημα
Σύμφωνα με τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, η προσφορά του χρυσού αποδεικνύει την επίγνωση του Θεού που είχαν οι Μάγοι, το λιβάνι την υπακοή τους και η σμύρνα την αγάπη τους. Σύμφωνα με την παράδοση, η Μητέρα του Κυρίου, η Παναγία, προ της Κοιμήσεως της προσέφερε στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων την Τιμία Εσθήτα, την Αγία Ζώνη και τα Τίμια Δώρα. Στα τέλη
του 4ου αιώνα ο αυτοκράτορας Αρκάδιος, γιος του Μεγάλου Θεοδοσίου, αντιμετωπίζει τις επιθετικές ενέργειες των Γότθων και των Ούνων που σαρώνουν την αυτοκρατορία και μεταφέρει τα Τίμια Δώρα στην Κωνσταντινούπολη. Στόχος του ήταν η ενίσχυση του ηθικού των πιστών σε μια περίοδο που ο ίδιος εξόριζε τον Ιερό Χρυσόστομο. Από την ημέρα εκείνη ως και το 1204 τα Τίμια Δώρα φυλάσσονταν στην Παναγία των Βλαχερνών. Με την Αλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους θα μεταφερθούν για λόγους ασφαλείας μαζί με άλλα κειμήλια στη Νίκαια της Βιθυνίας, η οποία αποτέλεσε την προσωρινή πρωτεύουσα του Βυζαντίου. Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος θα επαναφέρει τα Τίμια Δώρα στην Κωνσταντινούπολη αμέσως μετά την απελευθέρωση της από τους σταυροφόρους, δεν θα τα εναποθέσει όμως στην Παναγία των Βλαχερνών αλλά μέσα στο ίδιο του το παλάτι και έτσι θα διασωθούν από τη μεγάλη πυρκαϊά που κατέστρεψε ολοσχερώς τον ιστορικό ναό.
Η σύζυγος του Μουράτ
Η Μάρα, κόρη του ηγεμόνα και δεσπότη της Σερβίας Γεωργίου Βράνκοβιτς και της Ειρήνης Καντακουζηνής των αυτοκρατόρων της Τραπεζούντας, είναι η δεύτερη γυναίκα που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διάσωση των Τιμίων Δώρων. Το 1430 ο Μουράτ Β" αρχίζει να κατακτά τη μία μετά την άλλη τις επαρχίες τής άλλοτε κραταιάς Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Γεώργιος Βράνκοβιτς ανεγείρει φρούρια για να προστατεύσει την πατρίδα του. Οι Τούρκοι θεωρούν ότι παραβιάζει τη συνθήκη που είχε υπογράψει στο παρελθόν και προ της απειλής παντρεύει τον Σεπτέμβριο του 1435 την κόρη του Μάρα με τον Μουράτ Β’, πατέρα του Μωάμεθ του Πορθητή. Ο γάμος αυτός, επισημαίνει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας κ. Γ. Λεονάρδος, ήταν λευκός. Η Μάρα εγκαταστάθηκε στο παλάτι της Αδριανούπολης και έριξε όλο το βάρος της στην ανατροφή του Μωάμεθ ή Μεχμέτ, του τριτότοκου γιου του σουλτάνου, "ο οποίος και την αγάπησε σαν μητέρα του". Από εκείνη, λέει στο βιβλίο του "Ο τελευταίος Παλαιολόγος" ο κ. Λεονάρδος, "έμαθε τα ελληνικά του, εν μέρει και το Ορθόδοξο δόγμα, και ίσως από εκείνη την εποχή πίστεψε ότι οι δύο θρησκείες, ορθόδοξος χριστιανισμός και ο μωαμεθανισμός, είχαν πολλά κοινά στοιχεία ώστε να μπορέσουν να συγχωνευθούν σε μία(…)". Ο Μωάμεθ φαίνεται ότι επηρεάστηκε από τη διδασκαλία ενός πέρση σεΐχη και υποστήριζε τον συγκρητισμό. Τότε ο πατέρας του Μουράτ Β’, προσθέτει ο συγγραφέας, "βλέποντας τα "παραστρατήματα" του γιου του, τον έθεσε κάτω από την αυστηρή εποπτεία και καθοδήγηση των ισλαμιστών ιεροδιδασκάλων, επικεφαλής των οποίων ήταν ο περιβόητος Αχμέτ Κουρανί, οι οποίοι τον τσάκισαν στο ξύλο προκειμένου να τον επαναφέρουν στον "ορθό δρόμο" και να του βγάλουν από το μυαλό τις ιδέες περί συγκρητισμού". Η Μάρα εκείνες τις ώρες ήταν ο άνθρωπος που παρηγορούσε τον νεαρό Μωάμεθ, ο οποίος δεν είχε σχεδόν καμία πιθανότητα ανόδου στον θρόνο, αφού ήταν τρίτος στη διαδοχή, μόνο που τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά.
Η Μάρα φαίνεται να καθορίζει πολλές από τις αποφάσεις του νεαρού σουλτάνου, όταν αυτός ανεβαίνει έπειτα από δολοφονίες και δολοπλοκίες στον θρόνο, και μετά την Αλωση, το 1453, είναι η γυναίκα που θα βοηθήσει στην απονομή προνομίων στους χριστιανούς αλλά και θα ασκήσει, σε ένα επίπεδο, την εξωτερική πολιτική του σουλτανάτου.
Στον Άθω
Τα Τίμια Δώρα θα φθάσουν στα χέρια της, αφού φυλάσσονταν στο παλάτι των Πορφυρογέννητων, και αυτή θα τα μεταφέρει στο Περιβόλι της Παναγιάς και στη Μονή Αγίου Παύλου για να τα προστατεύσει. Σύμφωνα με τα όσα μάς μεταφέρονται μέσα από την παράδοση, η πριγκίπισσα έφθασε στον Αθωνα και καθώς ανέβαινε από το λιμάνι για να επισκεφθεί τη Μονή Αγίου Παύλου, το καθολικό της οποίας χτίστηκε με χρήματα τα οποία προσέφερε ο πατέρας της, εμφανίστηκε η Παναγία και την εμπόδισε να συνεχίσει, για να μην παραβιαστεί το άβατο. Η ισχυρότερη γυναίκα της νεοσύστατης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπάκουσε στην Παναγία και παρέδωσε τα δώρα στους μοναχούς. Και στο σημείο όπου η Μάρα είδε το όραμα οι μοναχοί έστησαν έναν σταυρό που σώζεται ως σήμερα και ονομάζεται "ο σταυρός της βασιλίσσης". Τα Τίμια Δώρα επί πολλά χρόνια βρίσκονταν σε διάφορα μετόχια της Μονής Αγίου Παύλου για την ευλογία των πιστών. Ορισμένα εκλάπησαν, αλλά κατά θαυματουργό τρόπο, όπως τονίζεται, μετά το 1922 άρχισαν και πάλι να συγκεντρώνονται στον Άθωνα. Εκεί βρίσκονται με τη μορφή πλακιδίων ποικίλων σχημάτων και φυλάσσονται στο σκευοφυλάκιο της Μονής. Σε ομιλία του ο καθηγούμενος της Μονής Αρχιμανδρίτης Παρθένιος έχει επισημάνει ότι "η αυθεντικότητα των Δώρων στηρίζεται κατά ένα μέρος στην προφορική παράδοση και κατά το υπόλοιπο στην Ιστορία. Εκείνο όμως που ακράδαντα βεβαιώνει τη γνησιότητα των Τιμίων Δώρων είναι η άρρητη ευωδιά και η πλούσια ιαματική και θαυματουργική χάρη που μέχρι των ημερών μας αναβλύζουν".
Επιμέλεια: Μαριάννα Ξανθοπούλου
