Ο Γερμανός Ιάκωβος – Φίλιππος Φαλλμεράγερ (1790-1861) ήταν καθηγητής της Ιστορίας στο Μόναχο και δημοσίευσε βιβλίο με τίτλο «Ιστορία της Χερσονήσου του Μορέως στον Μεσαίωνα (τ.Α’ 1830, τ. Β’ 1836). Στον πρόλογο του βιβλίου του ο Φαλλμεράγερ ισχυρίστηκε ότι, με τις διάφορες επιδρομές και την κάθοδο των Σλάβων ως την Πελοπόννησο, αλλοιώθηκε η σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας, έτσι ώστε στο αίμα των κατοίκων του τόπου αυτού να μη ρέει «ούτε σταγόνα» από το αρχαίο ελληνικό αίμα, και ότι το σημερινό όνομα Έλληνες σημαίνει απλώς τους Ορθόδοξους εδώ Χριστιανούς που μιλούν τα ελληνικά. Επέμενε σ’ αυτό και με νέα μελέτη του, το 1835 «Περί της καταγωγής των Ελλήνων».
Στο βιβλίο μου «Θράκη Μνήμη για το μέλλον», εκδ. «Φοροτεχνικής και Θρακικής Προσέγγισης» , 1997, και συγκεκριμένα στη μελέτη μου «Πολιτιστική ζωή στη Θράκη κατά το δεύτερο μισό του 19ου», αλλά και σε άλλες εργασίες μου, αναφέρομαι στο σχετικό θέμα. Παραθέτω εδώ κάποια αποσπάσματα:
«Ο Φαλλμεράγερ, Γερμανός όντας, θέλει να αναχαιτίσει το σλαβορωσικό επεκτατισμό στα Βαλκάνια (…) το έργο του αξιοποιήθηκε αντίθετα και ο ίδιος θεωρήθηκε σλαβόφιλος, πανσλαβιστής και πράκτορας του ρώσου Τσάρου.
Η αντίδραση των Ευρωπαίων και Ελλήνων στη θεωρία του Φαλλμεράγερ ήταν έντονη. Να σημειώσουμε το Σπ. Ζαμπέλιο που αποκαθιστά το Βυζάντιο με τα έργα του, έναντι της κλασικής αρχαιότητας (1857) , τον Κων. Παπαρρηγόπουλο στο κλασικό του έργο «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς» (1860-1874) και το Ν. Πολίτη που το 1871 εκδίδει τη «Μελέτη επί του βίου των νεωτέρων μνημείων» και θεμελιώνει τη Λαογραφία στην Ελλάδα (….).
Μέσα από όλες τις εργασίες αυτής της περιόδου, βγήκε ένα θετικό: να γνωρίσουμε, πολύπλευρα την ιστορία του τόπου μας». Στις εργασίες μου που προανέφερα στέκομαι στο ρόλο που έπαιξε η θεωρία του Φαλλμεράγερ στον καθορισμό της Ελληνικότητας. Αναφέρομαι σε τρία πρωτοπόρα κείμενα που εντάσσονται στην προβληματική αυτή. Το πρώτο είναι του Βλ. Σκορδέλη (1863, Φιλιππούπολη) «Θράκη», το δεύτερο του Αν. Χουρμουζιάδη (1873, Κωνσταντινούπολη) «Περί των Αναστεναρίων και άλλων τινών παραδόξων εθίμων και προλήψεων» και το τρίτο κείμενο είναι του Γ. Βιζυηνού (1888, Αθήνα) «Οι καλόγεροι και η λατρεία του Διονύσου εν Θράκη». Και τα τρία αυτά κείμενα τα έχω μελετήσει και παρουσιάσει σε αντίστοιχες εργασίες – εκδόσεις. Σημειώνω στο «Θράκη, Μνήμη για το Μέλλον». Τα τρία αυτά κείμενα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα στοιχειοθετούν τη «Θρακική» απάντηση στη θεωρία του Φαλλμεράγερ. Χωρίς να παραγνωρίζουμε και άλλες εργασίες, της ίδιας ή μεταγενέστερης περιόδου, φρονούμε ότι, τα τρία αυτά κείμενα αποδεικνύουν όχι μόνο την ελληνικότητα της Θράκης, αλλά αυτοκαθορίζουν τα «όρια» της Θράκης. Τι έπρεπε να γίνει εκείνη τη χρονική στιγμή από όλους για τη διάσωση της ενιαίας Θράκης. Οι τρεις συγγραφείς, πέραν από τη συνέχεια και ελληνικότητα της Θράκης, πρόβαλαν θετικά και το πρόσωπό της».
Ο Φαλλμεράγερ και η θεωρία του έγινε αφορμή για το ελληνικό και ευρωπαϊκό επιστημονικό κοινό να διατυπώσει απαντήσεις για ιστορικά και λαογραφικά, γλωσσολογικά επιχειρήματα.
Από το 1850 αρχίζει μια «πνευματική αφύπνιση και επίθεση» του νέου ελληνισμού, που επιδρά και στις λαογραφικές έρεύνες, στην Ελλάδα και ειδικά στη Θράκη, όπως αγαπητοί αναγνώστες και αγαπητές αναγνώστριες, θα δούμε την επόμενη εβδομάδα.
Του Θανάση Μουσόπουλου
