Έχει δίκαιο ο Γιώργος Σεφέρης που διακηρύσσει «Όπου και να ταξιδεύσω η Ελλάδα με πληγώνει», συγχρόνως όμως αντιτείνω ότι όπου και να ταξιδεύσω στην Ελλάδα ανακαλύπτω δημιουργούς της ποίησης διαχρονικά εκλεκτούς. Ίσως, θα έλεγα, η ποίηση είναι φάρμακο…
Τον συνάδελφο Δημήτρη Βλαχοπάνο τον γνώρισα ως πεζογράφο και διαφωτιστή της κοινής γνώμης για την τραγωδία του μαρτυρικού Κομμένου Άρτας, ιδιαίτερης πατρίδας του. Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, υπηρέτησε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση για 33 χρόνια. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος πολιτιστικών και επιστημονικών συλλόγων και στελέχωσε από θέσεις ευθύνης το συνδικαλιστικό και πολιτιστικό κίνημα για πολλά χρόνια. Έλαβε μέρος σε δεκάδες συνέδρια και ημερίδες επιστημονικού και πνευματικού χαρακτήρα. Δημοσιεύει άρθρα, κριτικές και κείμενα σε εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και στον ηλεκτρονικό τύπο.
Ως σήμερα έχει δημοσιεύσει τα μυθιστορήματα «ΚΟΜΜΕΝΟ ΠΟΤΑΜΙ» (2005), «Λίγο πριν τα σύννεφα» (2011), «Αγαπημένη μου αδελφή Αλεξ…», (2013, 2015) και «Ισαάκ Μιζάν, Αριθμός βραχίονα 182641 (2016, 2018) – τη συλλογή διηγημάτων «Πηγάδια και πήγασοι – αφηγήματα της δραχμούλας» (2007), τη συλλογή κειμένων «Άι Κομμένο – της άσβεστης μνήμης» (2007, 2009, 2018) τη μελέτη «Πάμε μια βόλτα στο θηλέων» (2018). Το 2021 το πεζογράφημα «Νομική και δένδρα εν δράσει».
Στο κείμενό μου αυτό θα προσεγγίσουμε την ποίησή του, παρουσιάζοντας την τελευταία συλλογή ποιημάτων του, «Στ’ ανοιχτότερα τ’ ουρανού», 2020.
Τα πρώτα βιβλία που εξέδωσε είναι ποιητικά: «εν κινήσει» (2004), «γράμματα ιάματα» (2006), «Του έρωτα και του μύθου» (2009) και «Τ’ ουρανού και της θάλασσας» (2015).
Ο Δημήτρης Βλαχοπάνος ως μότο στα περισσότερα ποιήματα της συλλογής χρησιμοποιεί αποσπάσματα από στίχους γνωστών αγγλόφωνων τραγουδιών. Μου άρεσε, προσπαθούμε με τα αγγλικά μου να μεταφράσω τα αποσπάσματα αυτά. Αναρωτήθηκα, Γιατί;
Σε συνέντευξη του 2019 ο ποιητής είναι πολύ αποκαλυπτικός. Στην ερώτηση: Τι σας ώθησε στην συγγραφή; Απαντά:
«Δεν μπορώ να πω πως με ώθησε κάτι συγκεκριμένο στη συγγραφή. Μου άρεσε γενικώς να γράφω. Στην αρχή ποίηση. Με ενθουσίαζε η μουσική, ιδίως η rock. Οι στίχοι του Bob Dylan, των Beatles, των Doors κλπ. Μετά ο Καβάφης, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Σεφέρης, ο Αναγνωστάκης. Θυμάμαι τον εαυτό μου να διαβάζει, να ακούει μουσική, να γράφει στίχους, ποιήματα και κείμενα ποικίλων ειδών. Με γοήτευε, ωστόσο, η ενασχόληση με τη γραφή. Είναι όμορφο να ονειρεύεσαι, να βάζεις τάξη στα νεφελώματα της σκέψης σου, να τους δίνεις μορφή και να τα μοιράζεσαι με τους άλλους».
Εξάλλου η Κατερίνα Λιβιτσάνου Ντάκου μιλώντας για τη συλλογή «Στ’ ανοιχτότερα τ’ ουρανού» σημειώνει: «Χαρακτηριστικό είναι πως στην αρχή του εισαγωγικού κειμένου και των ποιημάτων παραθέτονται ελληνικοί ή αγγλικοί στίχοι άλλων, σχετικοί με το περιεχόμενο που ακολουθεί».
Τέλος, ο Κώστας Κωσταβασίλης σε πρόσφατη παρουσίαση της συλλογής παρατηρεί: «Έχουμε, επίσης, την ανάδειξη της ροκ πλευράς του ποιητή. Γιατί ο Δημήτρης Βλαχοπάνος είναι ροκ. Όχι «ροκάς» από τους δήθεν, αλλά ροκ, με την έννοια της συνεπούς έκφρασης μιας ζωής ασυμβίβαστης με πνεύμα δημιουργικό και ανυπότακτο που βρίσκει την έκφρασή της, κατά κύριο λόγο, στη μουσική.
Από τα 54 ποιήματα του βιβλίου, τα 39 (αν μέτρησα σωστά) έχουν προμετωπίδα που λειτουργεί και σαν εισαγωγή στο νόημα του ποιήματος, στίχους των Λεντ Ζέππελιν, των Ντηπ Περπλ, των Μπητλς, των Σάιμον και Γκαρφάνκελ, του Μπομπ Ντύλαν (νομπελίστας στη λογοτεχνία), του Πωλ ΜακΚάρτνεϋ, του Τζον Λένον, των Σκόρπιονς και άλλων».
Θα λέγαμε ότι ο Δημήτρης Βλαχοπάνος παντρεύει πολλά πράγματα, όπως θα φανεί από τα αποσπάσματα που θα παραθέσω. Το κυριότερο, κατά τη γνώμη μου, η ευαίσθητη και συνάμα ρεαλιστή συνεύρεση της φύσης και του ανθρώπου, του δικού μας και του άλλου, του χθες και του αύριο.
Πλούσια και ποικίλη η θεματολογία του. Λέγει σχετικά ο Κ. Κωσταβασίλης ότι τον ποιητή «τον απασχολούν έντονα θέματα όπως η ανάγκη της πίστης στον άνθρωπο και τις δυνατότητές του, η υποχρέωση του ποιητή να γίνεται η φωνή των ανθρώπων, η δυνατότητα του ανθρώπου να αντλεί δύναμη από τις μνήμες του, το παρελθόν του και τα λάθη του, η αγάπη της μάνας, η σύγχρονη αλλοτρίωση και η ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει απ’ αυτή, η αδικία και η καταπίεση του ανθρώπου από τους κάθε λογής ισχυρούς, η απανθρωπιά του πολέμου και της προσφυγιάς, η καταστροφή της Φύσης».
Όταν μιλώ για ένα έργο, θεωρώ τίμιο να αφήσω τον ίδιο τον δημιουργό να μιλήσει:
– Βαδίζουμε αμίλητοι μπρος σε νέους κατακλυσμούς και σε φράγματα, ενεοί σ’ εκτροπές, εμπλοκές κι ύβρεις χωρίς κάθαρση
– Στυλώνω τα πόδια μου. Ο άνθρωπος κι η ζωή θροΐζουν εντός μου
– Κι ο μόνος δρόμος που σ’ άρπαζε / ήταν αυτός της φυγής και της λύτρωσης / στ’ ανοιχτότερα τ’ ουρανού
– Η αγκαλιά σας μια σίγουρη κι ήμερη θάλασσα./Κι η κουβέντα σας άσβηστη φλόγα / σαν μικρό ερημικό εικονοστάσι / […] Και στις πλάτες σας κουβαλήσατε σαν τον άτλαντα / την υδρόγειο της ορφάνιας, του μόχθου, της μάχης. / […] Η ζωή σας μια ανάβαση (Μάνες)
– Νερό που δακρύζει το χέρι μου / και τα χείλη σου δρυμοί μυστικοί που αναβλύζουν
– Κι εσύ σφραγισμένος στους θαλάμους αερίων/ Μπρος στα ορθάνοιχτα μάτια σου / πυρώνουν οι φούρνοι με τα στόμια ορθάνοιχτα.
– Μα καθώς θα πληθύνουμε ξάφνου οι εξεγερμένοι / θα καταλάβουν καλά οι αρχαιοκάπηλοι πως / και τριακόσιοι στις Θερμοπύλες να μείνουμε / δε θα περάσουν οι βάρβαροι.
– Περήφανο άλογο ο βράχος σου που καλπάζει / και τρυπά με το ξίφος του τις απόρθητες πύλες.
– Η γειτονιά των αγγέλων / οι παιδικοί φίλοι / το παραμύθι, η απόδραση / τα φτερά των ονείρων / το δέντρο, η φυγή / τα φεγγάρια, η πόλη / τα γράμματα, ο καημός των σπουδών / τα σήμαντρα και τα σήματα / που μας έσμιγαν και μας χώριζαν / και στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα / μας έστελναν να χορτάσουμε το ψωμί / το άσπρο σταρένιο / το χάσικο ψωμί.
– Τα εγκλήματα δεν έχουν πατρίδα / Δεν έχει χρώμα ο πόλεμος κι εθνικότητα / Οι άνθρωποι πολεμούν και σκοτώνουν ανθρώπους / Μα τα εγκλήματα στρέφονται εντέλει εναντίον τους
– Φουσκωμένοι οι ασκοί τους με μιαρές δοξασίες / […] Σταυροφόροι αρχαιοκάπηλοι κι εκδορείς / περιφέρουν υποκρινόμενοι / τα ράκη της ερειπωμένης ψυχής τους
– Ίαμα η φύση. Κι η θάλασσα / Το αλάτι, το κύμα, ο αγέρας / Η ακτή
Κλείνοντας, επέλεξα κάποιους στίχους που αναδεικνύουν τον ρόλο και την τέχνη του ποιητή.
– Κι ένα δισάκι λέξεις / στην πλάτη και στα ράφια του μυαλού σου.
– Πολλά τα θέλω μου και δύσκολα / Μα τα μπορώ μου πενιχρά / και γύρω μου έτοιμοι οι τοξότες
– Δρόμο σου οι δρόμοι μου, δρυμέ μου / χωρίς σκιές και σύννεφα / με πάρκα μόνο, κρήνες και κρουνούς / και λυρικά πουλιά να ιχνηλατούν.
Αυτός είναι ο σύγχρονος ποιητής Δημήτρης Βλαχοπάνος. Νιώθω την ανάγκη να τον ευχαριστήσω και να τον συγχαρώ για το έργο του. Οφείλω να μιλήσω και για το υπόλοιπο έργο του, σε επόμενο κείμενο.
Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
Θανάσης Μουσόπουλος
φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
