Πολιτικοί στοχασμοί ενός μη πολιτικού
Και κατά το παρελθόν ασχολήθηκα με πολιτικά θέματα, όχι κομματικά κοιταγμένα αλλά καθολικά και, ει δυνατόν, οικουμενικά. Στο σημερινό κείμενό μου μιλούμε για την κλασική διάκριση των εξουσιών και θέτουμε σύγχρονους προβληματισμούς σε σχέση με τα λεγόμενα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την τέταρτη εξουσία ως συχνά αποκαλείται.
Στο πρώτο μέρος αναφέρομαι στη διάκριση των εξουσιών, με βάση στοιχεία που μπορεί να βρει ο καθένας / η καθεμιά μας στο διαδίκτυο.
Η διάκριση των εξουσιών είναι θεμελιώδης αρχή του κράτους δικαίου βεβαίως και της δημοκρατίας. Ο όρος αποδίδεται στον Γάλλο φιλόσοφο τον Μοντεσκιέ. Ο Αριστοτέλης και ο Όμηρος έχουν αναφερθεί στο θέμα αυτό. Ο Αριστοτέλης στο έργο του Πολιτικά, ο Όμηρος στην Ιλιάδα.
Ο Αριστοτέλης κάνει αναφορά σε τρία στοιχεία κάθε πολιτεύματος, τα οποία αν λειτουργούν σωστά, τότε και το πολίτευμα λειτουργεί σωστά.
“ἔστι δὲ τῶν τριῶν τούτων ἓν μὲν τί τὸ βουλευόμενον περὶ τῶν κοινῶν, δεύτερον δὲ τὸ περὶ τὰς ἀρχάς, τοῦτο δ᾽ ἐστὶ τίνας δεῖ καὶ τίνων εἶναι κυρίας, καὶ ποίαν τινὰ δεῖ γίνεσθαι τὴν αἵρεσιν αὐτῶν, τρίτον δέ τί τὸ δικάζον”.
“Κάθε πολίτευμα διαθέτει τρία στοιχεία των οποίων τη σκοπιμότητα για τα καθένα οφείλει να εξετάζει ο σπουδαίος νομοθέτης. Αν αυτά λειτουργούν σωστά, και το πολίτευμα οπωσδήποτε λειτουργεί σωστά. Στο βαθμό, πάλι, που παρατηρούνται διαφορές στο καθένα από αυτά, διαφέρουν και τα πολιτεύματα μεταξύ τους. Από τα τρία αυτά στοιχεία το πρώτο διαβουλεύεται για τα κοινά, το δεύτερο αφορά τις αρχές (ποιες πρέπει να είναι, ποιες αρμοδιότητες να έχουν και με ποιον τρόπο να γίνεται η εκλογή του), και το τρίτο να απονέμει δικαιοσύνη”. Υπάρχει συγγένεια όρων με τη διαίρεση των Γαλλικό διαφωτισμό, αλλά όχι ταυτότητα.
Στις τελευταίες δεκαετίες χρησιμοποιείται ο όρος Τέταρτη εξουσία που αναφέρεται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ). Αρχικά αναφερόταν στον Τύπο, καθώς ήταν το μόνο μέσο, αλλά στη συνέχεια με την ανάπτυξη και των υπολοίπων (π.χ. ραδιόφωνο, τηλεόραση, Internet), χαρακτηρίζει τα ΜΜΕ γενικότερα.
Θα επικαλεστούμε κείμενο του Παντελή Μπουκάλα (Tvxs.gr.- 5 Σεπτεμβρίου 2018), όπου για την Τέταρτη εξουσία γράφει: ότι «εντελώς λαθεμένα ταυτίζεται με το σύνολο των δημοσιογράφων. Δεν είναι όλοι οι δημοσιογράφοι ίσοι ούτε ίδιοι. Φυσικά και υπάρχουν λιγοστοί (της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, του Διαδικτύου και – μάλλον έσχατοι οι κάποτε πρώτοι – των εφημερίδων) που έχουν δεσπόζουσα θέση στο καθημερινό πάουερ γκέιμ. Μολαταύτα, πλην εξαιρετικών περιπτώσεων, η εξουσία τους, ως δανεική και ετεροπροσδιορισμένη, είναι αναιρέσιμη ανά πάσα στιγμή.
Μα ποια εξουσία ισχυρότερη από την οικονομική, παγκοσμίως και εν Ελλάδι; Και ποιο σοβαρότερο πρόβλημα αντιμετωπίζει η κοινοβουλευτική δημοκρατία, όπου γης, από την υπερφαλάγγιση ή και την υπονόμευσή της από τις θρυλικές «δυνάμεις της αγοράς», του χρήματος σε απλά ελληνικά; ».
Προσωπικά δεν αναφέρομαι στο ποιος έχει μεγαλύτερη ευθύνη και ενοχή στα διαπλεκόμενα. Απλώς σημειώνω ότι αλλοιώνονται ή αλλοτριώνονται οι τρεις άλλες εξουσίες από την τέταρτη. Για μένα ως απλό πολίτη αυτό έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Τώρα, με την πανδημία τα ΜΜΕ παίζουν τον ρόλο τους . Μιλώ για τα κεντρικά και εθνικής εμβέλειας, τα άλλα κάτι παίζουν κι αυτά – όπου και όπως μπορούν.
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
