Το 2016 ανακηρύχθηκε έτος αφιερωμένο στον μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη, ωστόσο λίγα είδαν το φως στην γενέτειρά του
Ο φιλόλογος και συγγραφέας Θανάσης Μουσόπουλος ανέδειξε με διάφορα κείμενά του εντός του 2016 την προσωπικότητα, το έργο και την επιρροή που άσκησε ο Σταγειρίτης φιλόσοφος
Ο Αριστοτέλης είναι η διασημότερη προσωπικότητα στην ιστορία της ανθρωπότητας, σύμφωνα με την κατάταξη του Tεχνολογικού Iνστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), το οποίο συγκέντρωσε και ανέλυσε δεδομένα σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό σε όλο τον πλανήτη από το 4.000 π.Χ. έως το 2010. Οι πιο διάσημοι άνθρωποι των τελευταίων 6.000 ετών σύμφωνα με την κατάταξη: 1. Αριστοτέλης, 2. Πλάτων, 3. Χριστός, 4. Σωκράτης, 5. Μέγας Αλέξανδρος, 6. Λεονάρντο Ντα Βίντσι, 7. Κομφούκιος, 8. Ιούλιος Καίσαρας, 9. Όμηρος, 10. Πυθαγόρας. Για την μεγάλη αυτή προσωπικότητα η UNESCO αποδέχθηκε την πρόταση του «Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών», που ιδρύθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 2013 και συνέλαβε την ιδέα για τη διοργάνωση μέσα στο 2016 ενός Παγκόσμιου Συνεδρίου «Αριστοτέλης – 2400 χρόνια», ώστε να ανακηρύξει το περασμένο έτος «παγκόσμιο έτος Αριστοτέλη». Με πλήθος επετειακών εκδηλώσεων και επιστημονικών Συνεδρίων πολλοί επιστημονικοί φορείς σε όλο τον πλανήτη τίμησαν τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, ατενίζοντας ένα καλύτερο αύριο για όλη την ανθρωπότητα. Δυστυχώς, στην χώρα μας και την περιοχή μας δεν είδαμε πολλά, για να μην πούμε τίποτα, σχετικό με τον Αριστοτέλη και το έργο του. Το παρών κείμενο αποτελεί ερανισμό από διάφορες αναφορές και αφιερώματα που πραγματοποίησε εντός του έτους ο Ξανθιώτης φιλόλογος και συγγραφέας Θανάσης Μουσόπουλος.
Διαχρονική αναγνώριση της συμβολής του
Τον Σεπτέμβρη του 1821 ο Αδαμάντιος Κοραής εκδίδει στο Παρίσι τα Πολιτικά του Αριστοτέλη και την επόμενη χρονιά τα Ηθικά Νικομάχεια. Με τον τρόπο αυτό, ο γέρων Κοραής θεωρεί ότι συμμετέχει από μακριά στην Ελληνική Επανάσταση που μόλις είχε ξεσπάσει. Η κίνηση του Κοραή έχει, ωστόσο, συμβολικό χαρακτήρα. Ο μεγάλος διαφωτιστής δεν αυταπατάται θεωρώντας ότι τα πρωτότυπα κείμενα του Αριστοτέλη θα διαβαστούν από τους εξεγερμένους, ούτε είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι η εξοικείωση με το ένδοξο παρελθόν αρκεί για την παλιγγενεσία των Ελλήνων. Το μήνυμα του Κοραή είναι πως κανένα σύγχρονο έθνος δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια του αν δεν έχει πρόσβαση στις βασικές ιδέες που διαμόρφωσαν την ταυτότητα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Εργοβιογραφία
Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε στα Στάγειρα της Χαλκιδικής το 384 π.Χ. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόμαχος και ήταν γιατρός στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄. Ήταν ‘’βιβλιοφάγος’’, τα ιατρικά βιβλία του ήταν οικεία. Το 367 π.Χ. σε ηλικία 17 ετών φτάνει στην Αθήνα, να σπουδάσει στην Ακαδημία. Τότε ο Πλάτων ήταν στη Σικελία, στο δεύτερο ταξίδι του. Στην Ακαδημία συναντιόντουσαν διαφορετικές προσωπικότητες. Εκεί ο Αριστοτέλης συνάντησε τον Εύδοξο τον Κνίδιο, μαθηματικό, αστρονόμο και γεωγράφο, που κατά την απουσία του Πλάτωνα διεύθυνε την Ακαδημία. Δέχτηκε την επιστημονική επίδραση του Εύδοξου και όχι την ποιητική του Πλάτωνα. Όταν επιστρέφει ο Πλάτωνας, πάνω από 60 ετών, ο Αριστοτέλης κοντά στα 20, ο δάσκαλος θαυμάζει την οξύνοια του νεαρού. Λέγεται ότι τον ονόμασε «ο νους», καθώς και «αναγνώστη». Ο Αριστοτέλης μένει 20 χρόνια στην Ακαδημία. Μετά τις σπουδές, είχε αναλάβει επιστημονική έρευνα και διδασκαλία. Πολλές διαμάχες είχε με τον Πλάτωνα και τους άλλους της Σχολής. Είχε πολλούς εχθρούς και λίγους φίλους, γιατί προτιμούσε την αλήθεια. Πίστευε ότι εάν χρειάζεται, πρέπει να θυσιάζει και τις δικές του απόψεις, για να σωθεί η αλήθεια.
Διαμορφώνοντας την δική του κοσμοθεωρία
Τον Μάιο του 347 π.Χ. πεθαίνει ο Πλάτωνας. Τότε εγκαταλείπει ο Αριστοτέλης την Ακαδημία και την Αθήνα. Έφυγε γιατί έκαναν διευθυντή το Σπεύσιππο και όχι αυτόν; Μάλλον ήταν πολιτικοί οι λόγοι. Μετά την κατάληψη της Αμφίπολης (357 π.Χ.) και της Ολύνθου (348 π.Χ.) από τον Φίλιππο, η αντιμακεδονική μερίδα με το Δημοσθένη έκανε δύσκολη τη ζωή σε έναν Μακεδόνα. Â Ο Αριστοτέλης πηγαίνει στην Άσσο της Μ. Ασίας, κλείνοντας έτσι την πρώτη περίοδο φιλοσοφικής δραστηριότητας. (Έργα: Κατηγορίες, Περί ερμηνείας, Τοπικά, Αναλυτικά, Ποιητικά, Ρητορική, Μετά τα Φυσικά κ.ά.). Â Στην πρώτη αυτή περίοδο ξεκινώντας από τους πλατωνικούς προβληματισμούς διαμορφώνει τη δική του φιλοσοφική κοσμοθεωρία. Â Στην Άσσο, λοιπόν, αρχίζει μια νέα περίοδος. Ανακαλύπτει τον κόσμο των φυτών και των ζώων. (Έργα: Περί ζώων, Μικρά Φυσικά, Περί Ψυχής). Χωρίζει τα όντα του φυσικού κόσμου στα αγέννητα και άφθαρτα και όσα μετέχουν στη γένεση και φθορά. Για τα πρώτα λίγες οι γνώσεις, για τα δεύτερα περισσότερες. Τα δεύτερα, φυτά και ζώα, πρέπει να μελετούμε και θα βρούμε το ωραίο. Ο Αριστοτέλης προσεγγίζει σαν εμπειρικός επιστήμονας με τα χαρακτηριστικά τού πιο θεωρητικού φιλοσόφου. Στην Άσσο ή στη Μυτιλήνη ο Αριστοτέλης γνωρίζει το Θεόφραστο, που τον ακολουθεί ως το τέλος της ζωής του.
Ο παιδαγωγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Καθώς ο Αριστοτέλης βρισκόταν στη Μακεδονία (343/2 π.Χ.) ανέλαβε την αγωγή του 13χρονου τότε Αλέξανδρου, χρησιμοποιώντας τα ομηρικά έπη. Ώς το 335 π.Χ. μένει στη Μακεδονία. Τότε συνοδευόμενος από το Θεόφραστο κατεβαίνει στην Αθήνα, συνεχίζει τις έρευνές του και διδάσκει στο Λύκειο. Αργότερα ο Θεόφραστος ιδρύει τον Περίπατο, φιλοσοφική σχολή που διδάσκεται ο Αριστοτέλης. Στα δώδεκα χρόνια που μένει στην Αθήνα ολοκληρώνονται τα Πολιτικά, μέρος από τα Μετά τα Φυσικά, Περί ζώων γενέσεως, τα Ηθικά Νικομάχεια. Ώριμος και ήρεμος στοχαστής ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει την Αθήνα, όπου έζησε τόσα χρόνια. Έχει γίνει πιο καλόγνωμος. Η ζωή του Μακεδόνα στην Αθήνα εύκολη, ώσπου στα 323 π.Χ. έφτασε η είδηση του θανάτου του Αλεξάνδρου. Δεν ήταν δύσκολο, πράγμα που έγινε, να βρεθεί ένας συκοφάντης. Το «έγκλημά» του είναι ένα ποίημα, που προσέβαλε τον κατήγορό του! Εγκαταλείπει την Αθήνα και πηγαίνει στην κατοικία που είχε στη Χαλκίδα. Τον άλλο χρόνο πεθαίνει. Φεύγοντας χαρακτήρισε την Αθήνα «πάγκαλη», αλλά έχει και τους συκοφάντες. Επίσης λένε ότι τους είπε ότι φεύγει για να μην σφάλουν για δεύτερη φορά εναντίον της φιλοσοφίας, εννοώντας το Σωκράτη. Στον Αριστοτέλη αποδίδονταν από 400 έως 1.000 έργα, σε εμάς έφτασαν 47 ολόκληρα έργα μικρά και μεγάλα. Άλλα έργα του ήταν εξωτερικοί λόγοι – δημόσια μαθήματα και άλλα εσωτερικοί – κείμενα κλειστών μαθημάτων του. Διαιρούνται σε:
1. Λογικά, Κατηγορίαι, Αναλυτικά, Σοφιστικοί έλεγχοι
2. Φυσικά, Φυσική, Περί ουρανού, Περί ζώων, Περί ψυχής, Μικρά φυσικά
3. Μεταφυσικά, είναι δεκατρία βιβλία που ονομάστηκαν έτσι γιατί βρίσκονταν μετά τα Φυσικά
4. Ηθικά, Νικομάχεια 10, Ευδήμεια , Μεγάλα Ηθικά 2 βιβλία
5. Πολιτικά, Πολιτικά, Αθηναίων Πολιτεία
6. Τεχνοκρατικά, Ρητορική, Ποιητική.
Όπως παρατηρεί η J. de Romilly: «Υπάρχει κάποιος εγκυκλοπαιδισμός στο έργο του. Μετά από αυτόν δεν θα ξαναβρούμε το συνδυασμό όλων των μαθήσεων(…) Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με τα πάντα, από τους πιο αφηρημένους ως τους πιο συγκεκριμένους τομείς». Ο Κώστας Δημητρακόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και Καθηγητής Λογικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σημειώνει: «Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με πολλές επιστήμες, με την πολιτική, την ηθική, τη λογική με το ζήτημα της δημοκρατίας της δικαιοσύνης και πραγματικά έχει πολλά να μας πει και στη δική μας εποχή. Ξανακοιτάζοντας αυτά που είπε θα ωφεληθούμε. Πρέπει να γυρίσουμε πίσω στην έννοια του καλού και στο πώς θα κανονίσουμε τη ζωή μας με βάση τις εμπειρίες μας… Είναι ανάγκη να σταματήσει ο άκρατος ωφελιμισμός. Έχουμε γίνει πολύ ωφελιμιστές σε σχέση με αυτό που είχε στο μυαλό του ο Αριστοτέλης. Θέλουμε άμεσα αποτελέσματα. Σήμερα κάνουμε παιδεία για να βρούμε δουλειά. Πρέπει να γυρίσουμε πίσω στην έννοια του καλού και στο πώς θα κανονίσουμε τη ζωή μας με βάση τις εμπειρίες μας… Είναι ανάγκη να σταματήσει ο άκρατος ωφελιμισμός. Τι είναι η Ευδαιμονία σύμφωνα με τον Αριστοτέλη; «Το να στοχεύουμε στο καλό όχι μόνο για μας αλλά και για τους άλλους είναι μια προσέγγιση της έννοιας της ευδαιμονίας».
