Αναμνήσεις και ‘’αποτυπώματα’’ από την ζωή ενός δημοκρατικού και δημιουργικού Ξανθιώτη
Ήμουν μικρός μαθητής, ούτε καν έφηβος όταν περνούσα από την οδό Δαγκλή για να βγω στην κεντρική πλατεία. Σαν όνειρο το θυμάμαι πριν εξήντα κοντά χρόνια – στα δεξιά μου συναντούσα πριν από το Χάνι / Πανδοχείο Αβέρωφ το γραφείο ενός νέου δικηγόρου, του κυρίου Μανώλη Ξυλά. Χαμογελαστός και καλοσυνάτος πάντοτε ανταπέδιδε το χαιρετισμό μου. Αργότερα μετακόμισε, πήγε πιο κοντά στην πλατεία, αν θυμάμαι καλά. Πολύ αργότερα, όταν είχα το Φροντιστήριο, μου εμπιστεύθηκε τον αγαπητό γιο του το Χάρη.
Τον συναντούσα στη ΦΕΞ, στο Στέφανο και στα Θρακικά Χρονικά, στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. Πριν από λίγα χρόνια, όταν οργανώσαμε στο Ίδρυμα τιμητική εκδήλωση για το Στέφανο Ιωαννίδη, μου χάρισε ένα μαγνητάκι με την επιγραφή: «Στους γονείς οφείλουμε το ζην, στους διδασκάλους το ευ ζην».
Εκείνη τη μέρα μίλησε με θερμά λόγια για το Στέφανο και την έκδοση των Θρακικών Χρονικών. Με μια γλώσσα προσεγμένη και κομψή πάντοτε. Νομίζω πως ήταν η προτελευταία δημόσια ομιλία του που άκουσα στο Ίδρυμα. Η τελευταία δεν πραγματοποιήθηκε –θα ήταν η παρουσίαση του βιβλίου που εξέδωσε το 2015 μαζί με το φίλο Νίκο Κωνσταντινίδη– ματαιώθηκε τελευταία στιγμή λόγω ασθενείας του Μανώλη. Η παρουσίαση αυτή είναι χρέος να οργανωθεί ως μνημόσυνο πλέον για την πολυετή παρουσία του στα ξανθιώτικα δρώμενα.
Πάντοτε για μένα ο Μανώλης Ξυλάς ήταν ένας πολίτης «δημοκρατικός και δημιουργικός», χαρακτηριστικά που βρήκα να πω τη μέρα της φυγής του.
Αυτές τις μέρες κατά σύμπτωση ασχολιόμουν με το βιβλίο που έβγαλαν ο Μανώλης με το Νίκο –ένα λαμπρό επιστήμονα, εργατικό και δοτικό. Ο Ξυλάς έβαλε τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις και ο Κωνσταντινίδης την επιστημοσύνη. Εξαιρετική δουλειά των εκδόσεων «Τελεία και Παύλα», με πολλές φωτογραφίες.
Λίγα στοιχεία για τους συγγραφείς και το έργο θα παραθέσουμε στο σημερινό μας κείμενο, τονίζοντας ότι πρόκειται για ένα χρήσιμο εργαλείο τοπικής ιστορίας.
«Ξάνθη 1946 – 1974: Όψεις των εκλογών και της καθημερινότητας»
Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Το βιβλίο των Μανώλη Ξυλά και Νίκου Κωνσταντινίδη αποτελεί ένα ταξίδι μνήμης στην πολιτική λαογραφία της Ξάνθης που εστιάζει στην περίοδο 1946-1974. Πρόκειται, δηλαδή, για την περίοδο που αρχινά με τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές (στις οποίες κυριάρχησε η αριστερή «αποχή») και καταλήγει στο δημοψήφισμα (που ξεκαθάρισε το πολιτειακό ζήτημα συστάσεως της 3ης Ελληνικής Δημοκρατίας).
Μέσα από τον μακρύ δρόμο των εκλογικών διαδικασιών και με γνώμονα την κοινωνικοϊστορική μέθοδο με ολιστική προσέγγιση των φαινομένων (όπως την καθιέρωσε ο Μιχαήλ Μερακλής) αποκαλύπτεται ο καμβάς της ξανθιώτικης καθημερινότητας του άλλοτε. Αποτελεί, δηλαδή, τον καμβά, επάνω στον οποίον αναδεικνύονται άνθρωποι, πολιτικές προσωπικότητες, συμπεριφορές, ήθη και έθιμα, οι οποίοι έχουν προ πολλού πέσει στην αχλή της λήθης.
Η χρήση προφορικών μαρτυριών υπήρξε καίρια, όπως πλούσια υπήρξε κι η χρήση οπτικού υλικού κατάλληλα τοποθετημένου, ώστε να ακολουθεί τον ρου του κειμένου. Ο συνδυασμός αυτών των δύο συστατικών αποσκοπεί να βοηθήσει αφ’ ενός τους νεώτερους να μάθουν, αφ’ ετέρου τους παλαιότερους να θυμηθούν (ακόμη και αν διαφωνούν με τις απόψεις που παρατίθενται)».
Στο πρώτο μέρος έχουμε θεωρητική προσέγγιση θεμάτων που σχετίζονται με τα περιεχόμενα του βιβλίου: προφορικές μαρτυρίες και μνήμη, κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα, η λειτουργία των πολιτικών ομαδοποιήσεων στην Ελλάδα, το φαινόμενο της πολιτικής πατρωνίας, χώρος, κοινωνικό πλαίσιο και εκλογές. Το δεύτερο μέρος ξεκινά από τις βουλευτικές εκλογές του 1946 και φτάνει ως τις εκλογές και το δημοψήφισμα του 1974. Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν τα αποτελέσματα στην Ελλάδα και στην Ξάνθη, υποψήφιοι και εκλεγέντες, ψηφοδέλτια, φωτογραφίες προεκλογικών συγκεντρώσεων. Το βιβλίο κλείνει με περίληψη στα αγγλικά και εκτενή βιβλιογραφία.
Παραθέτω συνοπτικές βιογραφίες των δύο συγγραφέων.
Εμμανουήλ Ξυλάς
Ο Εμμανουήλ Σ. Ξυλάς γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ξάνθη. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εργάσθηκε στην Ξάνθη αρχικά ως δικηγόρος και αργότερα ως συμβολαιογράφος μέχρι την συνταξιοδότησή του, αλλά ουδέποτε έπαψε να είναι ένας άριστος νομικός. Από νέος θήτευσε δίπλα στον δικηγόρο Νικόλαο Γραμματικάκη, ο οποίος υπήρξε σπάνια πολιτική προσωπικότητα της τοπικής κοινωνίας. Στα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας του συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή του τόπου στα πλαίσια της βενιζελικής παράταξης και αργότερα της Ενώσεως Κέντρου. Διέθετε πολύ υπομονή και πνευματική διαύγεια, ενώ κατά τη διάρκεια των πολύωρων συνεντεύξεων ξετύλιγε το νήμα της «ελεφάντινης» μνήμης του και ανέσυρε τα εκάστοτε απαραίτητα βιώματά του. Έτσι, σιγά-σιγά, τα «άψυχα» ποσοτικά δεδομένα των εκλογικών αποτελεσμάτων μετουσιώθηκαν σε «έμψυχα» ποιοτικά δεδομένα της τοπικής καθημερινότητας εντός της εκάστοτε εποχής.
Νικόλαος Κωνσταντινίδης
Ο Νικόλαος Θ. Κωνσταντινίδης είναι διδάκτωρ Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών). Είναι επίσης απόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών του ιδίου Τμήματος και απόφοιτος του Πολιτικού Τμήματος της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών. Συμμετείχε σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα, τα περισσότερα των οποίων αφορούσαν τον τομέα της αρχειακής και επιτόπιας έρευνας. Ασχολείται επίσης με την καταγραφή τρεχόντων κοινωνικών και πολιτιστικών θεμάτων αλλά και με τη μελέτη των λαϊκών συμπεριφορών και των καθημερινών εκδηλώσεων. Έχει συμμετάσχει σε εκδόσεις, έχει δημοσιεύσει επιστημονικές μελέτες και έχει αρθρογραφήσει στον τοπικό τύπο για τρέχοντα κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα.
Μανώλη, συλλυπητήρια στους οικείους σου.
Καλό ταξίδι Μανώλη – Αγάπησες την Ξάνθη και τον άνθρωπο – Δεν θα το ξεχάσουμε!
Ξάνθη, 1 Νοεμβρίου
Του Θανάση ΜουσόπουλουÂÂÂ
