Η κεραμίστρια-εκπαιδευτικός μιλά στο «Ε» για τα ψυχοθεραπευτικά οφέλη της κεραμικής και τον τρόπο που συνδέεται με την ψυχοσύνθεση των εφήβων ως εργαλείο ηρεμίας και ισορροπίας
Τη χαρά της δημιουργίας με πηλό, σε μικρούς και μεγάλους πρόσφεραν δύο εκπαιδευτικοί, η Γαρυφαλλιά Μακρή και η Μάρθα Αποστολίδου με το «ανοιχτό» εργαστήρι κεραμικής από το ΙΘΤΠ στις Γιορτές Παλιάς Πόλης 2025. Με αφορμή το βιβλίο «Ο πειρατής της πορτοκαλιάς» της Μάρθας Αποστολίδου «ζωντάνεψαν» μαζί μας τους ήρωες του παραμυθιού, ενισχύοντας την καλλιτεχνική έκφραση και τη δημιουργικότητα των παιδιών.
«Η τέχνη της κεραμικής είναι μαγεία, διεισδύει στη ανθρώπινη ύπαρξη και αυτό η ηλικία της εφηβείας που αναζητάει την προσωπική της ταυτότητα το βιώνει πιο έντονα από το καθένα μας», τόνισε στο «Ε», με αφορμή την εκπαιδευτική δράση η κ. Μακρή ως κεραμίστρια-εκπαιδευτικός.
Εργαστήρι κεραμικής με το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης στο πλαίσιο των Γιορτών. Τι ανταπόκριση είχε η δράση;
Η ιδέα αυτής της δράσης από το Ι.Θ.Τ.Π. στo πλαίσιo των γιορτών της Παλιάς Πόλης δημιουργήθηκε σε μια προσπάθεια να προάγουμε τον πολιτισμό και να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με την κεραμική τέχνη. Σκοπός μας είναι μέσα από τα παραμύθια της κ. Μάρθας Αποστολίδου και το παιχνίδι με τον πηλό να ενισχύσουμε την καλλιτεχνική έκφραση και την δημιουργικότητα των παιδιών.
«Ε»: Λαμβάνοντας υπόψιν και την ιδιότητά σας, ποια εκπαιδευτικά οφέλη εντοπίζετε στο παιχνίδι με πηλό;
Μέσα από την εκπαιδευτική μου εμπειρία και την παρατήρηση της ενασχόλησης των μαθητών της Β/Βάθμιας εκπαίδευσης με την κεραμική διαπιστώθηκε βελτίωση της διάθεσής τους, μειώθηκε το άγχος τους, ενισχύθηκε η αυτοπεποίθησή τους. Με τη βιωματική μάθηση και την ενεργητική συμμετοχή μάθαιναν αποτελεσματικότερα και γρηγορότερα. Η φωνή των μαθητών εξωτερικεύτηκε με εξωλεκτικούς και λεκτικούς τρόπους, με την επίτευξη της ηρεμίας και της συγκέντρωσης. Τέλος, βελτιώθηκαν οι σχέσεις τους στην ομάδα, η ποιότητα ζωής τους και η κοινωνικότητά τους.
Περιγράψτε μας βήμα-βήμα τη διαδικασία που ακολουθείτε εσείς με σκοπό να παραδώσετε μία κατασκευή με πηλό. Στη συνέχεια, μπορείτε να μας αναφέρετε κάποια έξτρα tips;
Εξαρτάται από την κατασκευή. Στα κεραμικά αντικείμενα χρήσης και διακόσμησης επιλέγεται ο τρόπος κατασκευής με τα χέρια ή με τη χρήση τροχού, καλουπιών και ειδικών εργαλείων. Στη συνέχεια, λαμβάνεται υπόψιν ο τρόπος διακόσμησής τους, τα χρώματα, τα υαλώματα, η μέθοδος και η τεχνική ψησίματος. Στα έργα γλυπτικής ακολουθώ την τεχνική της forma persa (χαμένη φόρμα), δηλαδή την κατασκευή του αρχικού προπλάσματος από πηλό, μια διαδικασία που μπορεί να πάρει ανάλογα με το μέγεθος του γλυπτού και μήνες. Ακολουθεί το καλούπι μιας χρήσης από γύψο, ώστε να έχω τη δυνατότητα να παράγω το αντικείμενο ξανά με μια στρώση πηλού άδειο και ελαφρύ αποτρέποντας το σπάσιμο στο καμίνι κατά τη διάρκεια του ψησίματος σε υψηλές θερμοκρασίες. Όσον αφορά τη διαδικασία κατασκευής καλουπιού αυτή είναι πολύπλοκη. Το καλούπι μπορεί να αποτελείται από δυο ή περισσότερα μέρη ανάλογα με το γλυπτό, τα κοίλα τμήματα ή τα τμήματα που προεξέχουν ή αιωρούνται. Το αρχικό πρόπλασμα πάντα καταστρέφεται. Το τελικό αντικείμενο αφού στεγνώσει ψήνεται στο καμίνι. Έπεται η διαδικασία της χρωματικής επιφάνειας, το τυχόν υάλωμα και το δεύτερο ψήσιμο.
Πότε ξεκίνησε η δική σας ενασχόληση; Τι σας έκανε να συνεχίσετε και να την εξελίξετε;
Μετά το λύκειο η προσωπική μου αναζήτηση με την τέχνη με οδήγησε στην σχολή κεραμικής της Faenza Ιταλίας. Αφού ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στην κεραμική με εξειδίκευση στη γλυπτική, τους πηλούς υψηλής θερμοκρασίας και την πορσελάνη, γυρνώντας στην Ελλάδα διατήρησα εργαστήρι κεραμικής με εκθεσιακό χώρο επί σειρά ετών στην πόλη μας. Αργότερα η αγάπη μου για την κεραμική συνδυάστηκε με την αγάπη μου για τα παιδιά στη Β/βάθμια Εκπαίδευση της οποίας αποτελώ μέλος στην ειδική αγωγή.
Ο πηλός είναι ένα ζωντανό αγχολυτικό υλικό που έχει ενέργεια, υφή και θερμοκρασία. Η ίδια η κεραμική σε οδηγεί να γνωρίσεις τις δυνατότητες του υλικού, να αποδέχεσαι τις ατέλειες του, να εξασκείς την υπομονή και την προσμονή σε κάθε στάδιο της κατασκευής. Η αρτιότητα του τελικού αντικειμένου δεν είναι ποτέ σίγουρη, γιατί μεσολαβεί πάντα η φωτιά στο καμίνι.
Υπάρχουν πολλά κοινά σημεία στην ενασχόληση με την πραγματική ζωή και την κεραμική.
Θεωρείτε πως η κεραμική είναι ένα χόμπι που «δένει» την οικογένεια ή και την παρέα, δηλαδή συμβάλλει στην σύσφιξη των δεσμών; Αν, ναι πώς επιτυγχάνεται αυτό;
Τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών σε όλο τον κόσμο αποδεικνύουν τις θεραπευτικές ιδιότητες της κεραμικής με σημαντικά ψυχικά, σωματικά οφέλη και την αύξηση της αισιοδοξίας απέναντι στα προβλήματα της καθημερινότητας.
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο ενδείκνυται από ειδικούς ως εικαστική θεραπεία και αναγνωρίζεται ως αντίδοτο στους ξέφρενους ρυθμούς ζωής. Επίσης, το κοινό παιχνίδι με πηλό μεταξύ γονιών και παιδιών λειτουργεί ως μέσο εκτόνωσης και εξωλεκτικής επικοινωνίας μεταξύ τους.
Μέσα από την εμπειρία μου τα άτομα του εργαστηρίου ενηλίκων μετά από κάποιο διάστημα λειτουργούν ως παρέα. Οι μαθητές μοιράζονται το σύνολο των υπαρξιακών αναγκών και θεμάτων τους μέσω της τέχνης με αποτέλεσμα να βελτιωθούν οι σχέσεις τους.
Πιστεύετε ότι μπορεί να υποστηριχθεί ένα εργαστήριο κεραμικής από ένα δημόσιο σχολείο; Τι απαιτείται σε εξοπλισμό και μέσα;
Ασφαλώς μπορεί και είναι αναγκαίο να υποστηριχθεί. Η τέχνη της κεραμικής είναι μαγεία, διεισδύει στη ανθρώπινη ύπαρξη και αυτό η ηλικία της εφηβείας που αναζητάει την προσωπική της ταυτότητα το βιώνει πιο έντονα από το καθένα μας. Στόχος του σχολείου είναι να παράγει πολιτισμό, ανθρωπιστικές αξίες, κριτική σκέψη, να δίνει τη δυνατότητα συμπερίληψης στους μαθητές αποδεικνύοντας ότι η τέχνη δε γνωρίζει όρια μεταξύ διαφορετικών ικανοτήτων. Στα σχολεία ειδικής αγωγής, που έχω εργαστεί υπήρχε πάντα εργαστήριο κεραμικής με τον απαραίτητο εξοπλισμό. Σε κάποια από αυτά τα σχολεία μας παραχωρήθηκε ή δεν χρησιμοποιήθηκε κάπου αλλού και έφτασε τελικά σε εμάς.
Στον απαραίτητο εξοπλισμό η αρχή είναι πάντα ο πηλός και το καμίνι. Στη συνέχεια μπορεί να προστεθούν εργαλεία και μηχανήματα ανάλογα με τις ανάγκες.
Κλείνοντας, ποιες είναι οι εντυπώσεις μικρών και μεγάλων μετά την ολοκλήρωση ενός μαθήματος κεραμικής; Πώς το βιώνουν;
Θα σας απαντήσω με μερικά ανώνυμα σχόλια ενηλίκων μαθητών μου, μετά την λήξη των μαθημάτων του έτους:
«Μου δόθηκε η δυνατότητα να μεταφέρομαι κάθε φορά σε ένα διαφορετικό δημιουργικό σύμπαν χωρίς κανένα περισπασμό από τη φασαρία της καθημερινότητας»
«Με ενθουσίαζε η πιθανότητα δημιουργίας κάτι καινούργιου, η δοκιμή μιας ιδέας, η συζήτηση με όμορφους ανθρώπους, η δουλειά με τα χέρια, η οικειότητα, η Τέχνη!»
«Σαν χόμπι το ξεκίνησα….σαν ψυχοθεραπεία κατέληξε!»
«Μου άρεσε η δυνατότητα και η διαδικασία της δημιουργικής έκφρασης, πρωτότυπης και άγνωστης έως τώρα. Ήταν μια πολύ ευχάριστη διέξοδος από τη ρουτίνα και τη μονοτονία της καθημερινότητας».
Χρύσα Κιατίπη
chkiatipi@empros.gr
