Την Ξάνθη θα επισκεφθεί ο εκπαιδευτικός – συγγραφέας στις 29 Νοεμβρίου και θα συνομιλήσει στο βιβλιοπωλείο ΔΥΟ με τον επίσης μαθηματικό, Θωμά Βουγιουκλή, αλλά και με το ευρύτερο κοινό
Αναφορικά με τα μαθηματικά τονίζει ότι μπορούν να λύσουν καταστάσεις, να προβλέψουν και να καθοδηγήσουν στην περίπτωση που τα διαχειριστεί κάποιος ως μαθηματικά και όχι ως μέσα κοινωνικής επιλογής
Ο δραστήριος μαθηματικός και συγγραφέας Τεύκρος Μιχαηλίδης, γνωστός για τη δραστηριοποίησή του στον τομέα της «μαθηματικής μυθοπλασίας», εξηγεί στο “E” πώς φροντίζει να συνδυάζει την αφηγηματική τέχνη, τη μαθηματική λογική και τα ιστορικά στοιχεία, ενώ συμπληρώνει ότι η μεγάλη πρόκληση είναι η συμπεριφορά των ιστορικών προσώπων μέσα στη μυθοπλασία να είναι συμβατή με τον χαρακτήρα τους.
Ενόψει της παρουσίας του στην Ξάνθη την Παρασκευή 27 Νοεμβρίου στις 19:00 στο βιβλιοπωλείο ΔΥΟ, ο κ. Μιχαηλίδης θα συνομιλήσει με τον μαθηματικό και συγγραφέα Θωμά Βουγιουκλή, καθώς και με το κοινό, την αποδοχή του οποίου ορίζει ως επιτυχία ο συγγραφέας, όπως δηλώνει χαρακτηριστικά στο «Ε».
«Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να φτιάξει μυθιστορήματα, αλλά δεν θα μπορέσει ποτέ να δημιουργήσει κάτι καινούριο, αντίθετα, θα είναι μόνο ένα “έξυπνο κόψιμο-ράψιμο” υπαρχόντων κειμένων», όπως επισημαίνει.
Κύριε Μιχαηλίδη, είστε από τους πρωτοπόρους της «μαθηματικής μυθοπλασίας» στην Ελλάδα. Πώς ξεκινήσατε να ενσωματώνετε τα μαθηματικά στις αφηγηματικές σας δομές και πώς πιστεύετε ότι αυτό επηρεάζει την αντίληψη του αναγνώστη για τα μαθηματικά; Στοχεύετε σε συγκεκριμένο κοινό;
Ακόμη και από τον 19ο αιώνα υπήρξαν συγγραφείς που επιχείρησαν να δημιουργήσουν μυθοπλασία, δηλαδή μυθιστορήματα και νουβέλες που αντλούσαν έμπνευση από τα μαθηματικά, με διπλό σκοπό: αφενός να βρουν ένα νέο πεδίο έμπνευσης και αφετέρου να υποβοηθήσουν στην ενσωμάτωση και διαχείριση των μαθηματικών από το κοινό.
Περί τα τέλη του 20ού αιώνα, νομίζω πως σημειώθηκε το κομβικό σημείο, με τη δημοσίευση από τον αείμνηστο Ντενί Γκετζ του βιβλίου «Το θεώρημα του παπαγάλου», το οποίο θεωρώ πράξη γέννησης της σύγχρονης μαθηματικής μυθοπλασίας. Ακολούθησαν πολλοί συγγραφείς που άντλησαν έμπνευση από τα μαθηματικά για να δημιουργήσουν μυθοπλασία, κι ανάμεσά τους είμαι κι εγώ.
Τα μαθηματικά αποτελούν έναν κόσμο που θεωρείται ψυχρός, απόμακρος και λιτός. Ωστόσο, όσοι είχαμε την τύχη να τον μελετήσουμε διαπιστώσαμε ότι κάποιος μπορεί να βρει πάρα πολλά στοιχεία θεματικής, αγωνίας, ανατροπές και δυσκολίες στους βασικούς δημιουργούς των μαθηματικών, οι οποίες μπορεί να αποτελέσουν υλικό για μία μυθοπλασία. Αντίστροφα, μπορεί ο κόσμος μέσω αυτής της μαθηματικής μυθοπλασίας να έρθει πιο κοντά στα μαθηματικά.
Υπάρχει ένα συγκεκριμένο κοινό που προτιμά αυτό το είδος, αλλά η στόχευσή μου, όπως και των άλλων συγγραφέων, είναι το ευρύ κοινό. Με λίγα λόγια, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος μαθηματικός, μηχανικός ή φυσικός για να τα κατανοήσει, απλώς το παιχνίδι των μαθηματικών εμπλέκεται. Το αντικείμενο είναι η αφορμή για να «χτιστεί» μία όμορφη ιστορία, το ίδιο ισχύει και για τα μαθηματικά.
Η κινηματογραφική ταινία «Έτερος Εγώ» είναι βασισμένη στο διήγημά σας «Περίπτωσις αυτοδικίας». Ποια ήταν η εμπειρία σας από αυτή τη συνεργασία; Πώς αισθάνεστε όταν η έμπνευσή σας ζωντανεύει στη μεγάλη οθόνη;
Είμαι πανευτυχής! Το διήγημα «Περίπτωσις αυτοδικίας» είναι αστυνομικό, στο οποίο, βέβαια, υπάρχουν μια σειρά από δολοφονίες που οργανώνονται με βάση έναν μαθηματικό τύπο. Όταν δημοσιεύτηκε το διήγημα, ο Σωτήρης Τσαφούλιας, ένας πολύ σπουδαίος δημιουργός και άνθρωπος, μου πρότεινε να πάρει τη μανιέρα εκτέλεσης των δολοφονιών για να την εντάξει στην ταινία του «Έτερος Εγώ». Ήμουν ιδιαίτερα ευτυχής και η εμπειρία ήταν πολύ ωραία. Μάλιστα, μου δόθηκε κι ένας μικρός ρόλος. Όλη η ιστορία πήγε πολύ καλά.
Όσον αφορά το διήγημα «Περίπτωσις αυτοδικίας», κυκλοφορεί εκτός από τα ελληνικά, και στα γερμανικά, ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε και στα αγγλικά.
Τα βιβλία σας συνδυάζουν αφηγηματική τέχνη, μαθηματική λογική και ιστορικά στοιχεία. Ποιο είναι το μεγαλύτερο στοίχημα για εσάς κατά τη συγγραφή ενός τέτοιου έργου;
Αυτό είναι το αγαπημένο μου υποείδος, δηλαδή ο συνδυασμός αυτός. Η μεγάλη πρόκληση είναι να είναι μυθοπλασία, δηλαδή να μην παίρνεις απλώς ένα ιστορικό γεγονός και να το αναπαράγεις ως ιστορικό γεγονός. Η μεγάλη πρόκληση, εν τέλει, είναι η συμπεριφορά των ιστορικών προσώπων μέσα στη μυθοπλασία να είναι συμβατή με τον χαρακτήρα τους.
Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των αλγορίθμων, πιστεύετε ότι η αφήγηση μπορεί να γίνει αντικείμενο μαθηματικού μοντέλου ή θα παραμείνει αποκλειστικά ανθρώπινη τέχνη;
Να ξεκαθαρίσουμε αρχικά ότι οι αλγόριθμοι είναι πολύ πιο παλιοί από την τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη βασίζεται κυρίως στα δεδομένα και στην καταπληκτική ικανότητα που έχουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές να διαχειρίζονται τεράστιους όγκους δεδομένων σε πολύ μικρό χρόνο. Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να φτιάξει μυθιστορήματα, αλλά δεν θα μπορέσει ποτέ να δημιουργήσει κάτι καινούργιο. Αντιθέτως, θα είναι μόνο ένα «έξυπνο κόψιμο-ράψιμο» υπαρχόντων κειμένων. Πρόκειται για τεχνικές που δεν αφήνουν τον άνθρωπο έξω από τη διαδικασία δημιουργίας. Ωστόσο, δεν αποκλείεται να καταλήξει σε κάποιο πρωτότυπο έργο, στο οποίο το πάνω χέρι θα έχει ο άνθρωπος, όχι η τεχνητή νοημοσύνη.
Οι κεντρικοί σας ήρωες συχνά κινούνται ανάμεσα στη λογική και στο συναίσθημα, στον ορθολογισμό και στη φαντασία. Είναι αυτό αντανάκλαση της δικής σας εσωτερικής πάλης; Και ποια πλευρά πιστεύετε ότι επικρατεί στην πραγματική ζωή;
Θεωρώ πως όντως είναι αντανάκλαση, αλλά όχι συνειδητή. Ό,τι γράφουμε είναι αναμφίβολα αντανάκλαση των προσωπικών μας βιωμάτων. Στον κόσμο μας υπάρχει χώρος τόσο για τη λογική, όσο και για το συναίσθημα, γι’ αυτό όταν απουσιάζει το ένα, κάνουμε λόγο για έλλειμμα. Είναι απαραίτητη μία αγαστή συνεργασία. Νομίζω ότι κανένα από τα δύο πεδία δεν υπερισχύει, κανένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο.
Στη μακρόχρονη πορεία σας έχετε συνεργαστεί με εφημερίδες και περιοδικά, πέρα από τη συγγραφή. Ποιος είναι ο ρόλος του συγγραφέα στον δημόσιο διάλογο και πώς αντιλαμβάνεστε την ευθύνη σας ως διαμορφωτής ιδεών;
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον συγγραφέα είναι να πιστέψει ότι είναι υποχρέωσή του να διαμορφώσει προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση αυτές τις ιδέες. Τότε γίνεται πολιτικός.
Ο συγγραφέας, όπως και ο οποιοσδήποτε καλλιτέχνης, εισπράττει αυτό που γίνεται στο περιβάλλον του, το επεξεργάζεται και το αποδίδει. Αυτή η απόδοση γίνεται ένα κανάλι διαμόρφωσης ιδεών. Αυτό απέχει πάρα πολύ από τη λεγόμενη «στρατευμένη τέχνη» του παλιού καιρού, δηλαδή την τέχνη που επιχειρεί μέσω του συναισθήματος να επιβάλλει τη λογική, τη θέση αυτού του δημιουργού. Είναι τεράστια ευθύνη, σε αυτή την περίπτωση, για κάποιον που, όταν το κάνει, παραιτείται από την ιδιότητα του καλλιτέχνη.
Στην εποχή μας, τα μαθηματικά έχουν μπει στην καθημερινότητά μας μέσω των μεγάλων δεδομένων (big data) και των μοντέλων πρόβλεψης. Πώς βλέπετε το ρόλο των μαθηματικών σε κοινωνικά ζητήματα, όπως η ανισότητα ή η κλιματική αλλαγή; Ποια είναι η ευθύνη των μαθηματικών απέναντι στην κοινωνία;
Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως, τα μαθηματικά, με την ιδιότητά τους ως λιτά και δύσκολα, έχουν έναν κοινωνικό ρόλο που δεν ανταποκρίνεται στον πραγματικό τους ρόλο, δηλαδή τον ρόλο του να πραγματοποιούν κοινωνική επιλογή. Ο δρόμος προς τα καλά πανεπιστήμια και τις καλές σχολές, που οδηγούν σε πολύ καλά αμειβόμενα επαγγέλματα, περνά μέσα από τα μαθηματικά και, επομένως, είναι δημιουργός κοινωνικής ανισότητας.
Από την άλλη πλευρά, δεδομένου ότι είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο, κάποιος που θα τα διαχειριστεί ως μαθηματικά και όχι ως μέσα κοινωνικής επιλογής, μπορεί να λύσει καταστάσεις, να προβλέψει και να καθοδηγήσει.
Με τόσα χρόνια δημιουργικής πορείας και ποικιλία έργων, τι σημαίνει επιτυχία για εσάς σήμερα; Υπάρχει κάποιο ανεκπλήρωτο όνειρο ή στόχος που θέλετε ακόμα να πετύχετε;
«Επιτυχία» θεωρεί ο καθένας κάτι διαφορετικό. Για εμένα, λοιπόν, είναι σημαντικό να υπάρχει αναγνώριση από το κοινό. Έτσι το αντιλαμβάνομαι ως εκπαιδευτικός, αλλά και ως συγγραφέας. Ωστόσο, ο καθένας το αντιλαμβάνεται διαφορετικά.
Ήμουν ιδιαίτερα τυχερός στη ζωή μου, διότι και οι δυο δουλειές μου είναι δουλειές που, αν είχα λύσει τελείως το οικονομικό πρόβλημα της ζωής μου και απλώς έπρεπε να βρω κάτι για να περνά η ώρα μου χωρίς να πληρώνομαι, πάλι αυτές θα διάλεγα. Δεν έχω κανένα παράπονο.
Τέλος, θα ήθελα κάποια στιγμή ένα βιβλίο μου να γίνει αυτούσια κινηματογραφική ταινία.
