«Ταξίδι στο Πολύστυλον σε καιρούς βυζαντινούς»

Ο λόφος του Πολύστυλου πάνω από το αρχαίο λιμάνι

Μιλά στο «Ε» η Αρχαιολόγος Μαρία Χρυσάφη, Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης για τα έργα αποκατάστασης και προστασίας στο Πολύστυλο

Εξαγγελίες για το Πολύστυλο από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη

Το Πολύστυλο, η Βυζαντινή πόλη των Αβδήρων που βρίσκεται στο παραθαλάσσιο τμήμα της αρχαίας Πόλης, δεσπόζοντας πάνω από το αρχαίο λιμάνι,  αναδείχθηκε μέσα από μια σειρά έργων αποκατάστασης και προστασίας που υλοποίησε η  Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης τα τελευταία χρόνια. Πρόσφατα δε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε ότι το Πολύστυλο είναι επισκέψιμος χώρος με ελεύθερη πρόσβαση, δίπλα στον οργανωμένο και επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων και ότι «το Υπουργείο Πολιτισμού, δια της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, πέρα από επεμβάσεις σε εμβληματικά μνημεία της περιοχής, μεριμνά για την προστασία μικρότερων αρχαιολογικών χώρων, όπως είναι η διάσωση των οικοδομικών καταλοίπων του Πολυστύλου, τα οποία από την ανασκαφή τους μέχρι σήμερα, δεν έχουν, ουσιαστικά, δεχθεί σωστικές επεμβάσεις. Οι εργασίες εστιάζουν στη δημιουργία δικτύων αρχαιολογικής περιήγησης και στην ενοποίηση του βυζαντινού Πολυστύλου με το οργανωμένο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου των Αβδήρων, αξιοποιώντας τις υφιστάμενες υποδομές. Συγχρόνως, θωρακίζουμε τον χώρο έναντι πυρκαγιάς, καθώς ο κίνδυνος είναι υψηλός, όπως μαρτυρούν και τα περιστατικά φωτιάς, που κατά περιόδους εκδηλώνονται στην ευρύτερη περιοχή», ανέφερε η κα Μενδώνη.

Με αφορμή την αναφορά της Υπουργού, το «Ε» απευθύνθηκε στην Αρχαιολόγο Μαρία Χρυσάφη, Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, προκειμένου να αντλήσει περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία του οικισμού, για τα έργα που υλοποιήθηκαν και αυτά που σχεδιάζονται.

«Ε»: Ποια είναι τα κυριότερα προγράμματα ανασκαφικών εργασιών και αποκατάστασης που έχει υλοποιήσει η Ε.Φ.Α. Ξάνθης τα τελευταία χρόνια και σε ποια σημεία του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου των Αβδήρων επικεντρώνονται;

Το Υπουργείο Πολιτισμού και οι εκάστοτε Εφορείες Αρχαιοτήτων της Θράκης (ΙΘ΄ΕΠΚΑ, ΛΑ΄ΕΠΚΑ και ΕΦΑ Ξάνθης) έχουν υλοποιήσει τις τελευταίες δεκαετίες σημαντικά προγράμματα αποκατάστασης και απόδοσης των μνημείων στο κοινό στην αρχαία πόλη των Αβδήρων. Η αφετηρία των προσπαθειών ανάγεται ήδη στη δεκαετία του 1990 στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων Β΄και Γ΄ ΚΠΣ και αργότερα των ΕΣΠΑ 2000-2006, 2007-2013 και 2014-2020. Τα εμβληματικά αυτά έργα, που αναμόρφωσαν την εικόνα του αρχαιολογικού χώρου των Αβδήρων, προγραμμάτισαν (εκπόνηση μελετών, προετοιμασία ένταξης) και ολοκλήρωσαν ο Διαμαντής Τριαντάφυλλος και η Κωνσταντίνα Καλλιντζή, επίτιμοι σήμερα έφοροι Αρχαιοτήτων».

«Ε»: Έχουν αναδειχθεί νέα σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος; Υπάρχει σύνδεση μεταξύ τους; Είναι επισκέψιμα από το κοινό;

 Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου οι εργασίες επεκτάθηκαν στο νότιο τμήμα της Π.Ε. Ξάνθης, όπου στην αρχαιότητα απλωνόταν η χώρα της πόλης-κράτους των Αβδήρων και συναντάμε τα ερείπια των βυζαντινών Πόρων (Πόρτο Λάγος). Με το υποέργο «Ενοποίηση σημείων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος Αβδήρων και Πόρων» δημιουργήθηκαν διαδρομές περιήγησης οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα σήμερα στους επισκέπτες να φτάσουν κοντά σε αθέατα μέχρι πρότινος μνημεία. Προσεγγίζονται εύκολα πλέον διάσπαρτες αρχαιολογικές θέσεις, όπως η αρχαϊκή και κλασική πόλη των Αβδήρων, όπου γεννήθηκε και έζησε ο Δημόκριτος, ταφικοί τύμβοι και ταφικά μνημεία, αρχαίος δρόμος, αγροικίες, αρχαία λατομεία, το τείχος και ο ναός των Πόρων κ.ά.

«Ε»: Εξιστορήστε μας την ιστορία του Πολύστυλου

Στο τέλος του 2020 εντάχθηκε στην προσπάθεια ανάδειξης ένας ακόμη σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της περιοχής μας, το Πολύστυλο, το διάδοχο των Αβδήρων βυζαντινό πόλισμα. Είναι χτισμένο στη θέση της αρχαίας ακρόπολης και περιβάλλεται από οχύρωση στα όρια του λόφου.

Αποτέλεσε μικρή ναυτική πόλη από τον 4ο αιώνα αξιοποιώντας το δυτικό λιμάνι της αρχαίας πόλης για πολλούς αιώνες. Καταστράφηκε από τους Οθωμανούς τον 14ο αιώνα και έκτοτε εγκαταλείφθηκε. Σήμερα σώζονται σημαντικά τμήματα της οχύρωσης με τρεις πύλες και πύργους (7ος και 14ος αι.), το προτείχισμα, δύο εγκάρσια τείχη που χωρίζουν σε τμήματα (ακρόπολη, μέση κάτω πόλη). Σημαντικά μνημεία αποτελούν ο επισκοπικός ναός (9ος-12ος αιώνας), ο μονόχωρος κοιμητηριακός ναός με το νεκροταφείο (12ος-14ος αιώνας), η εκτός των τειχών κοιμητηριακή βασιλική (6ος-12ος αιώνας) και ο λουτρώνας (4ος-5ος αιώνας).

«Ε»: Ποια είναι τα έργα που υλοποιήθηκαν σ’ αυτό; Ποια έργα σχεδιάζετε;

Με το υποέργο «Αποκατάσταση και Ανάδειξη Τμήματος του Πολυστύλου» (Φάση Α΄) πραγματοποιήθηκαν το 2020-2023 για πρώτη φορά εργασίες δομικής αποκατάστασης και απόδοσης στο κοινό τμημάτων που έχρηζαν άμεσης επέμβασης. Μέχρι σήμερα ολοκληρώθηκε η συντήρηση και στερέωση σε τμήμα της βόρειας πλευράς της οχύρωσης με σημαντικά κενά από την έντονη λιθολόγηση, ξεκίνησαν εργασίες αποχωμάτωσης και αποκατάστασης στον γειτνιάζοντα πύργο και προετοιμασίας κατασκευής διαδρόμου περιήγησης. Επίσης, σχεδιάστηκε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ταξίδι στο Πολύστυλον σε καιρούς βυζαντινούς», για μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δημιουργήθηκε σύστημα ακουστικής ξενάγησης, τυπώθηκαν φυλλάδια. Παράλληλα εκπονήθηκαν τρεις μελέτες συντήρησης και αποκατάστασης για τμήματα του οικισμού καθώς και μελέτη ενεργητικής πυροπροστασίας.

Η συνέχιση του παραπάνω έργου (Φάση Β΄) έχει ήδη ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας ΑΜΘ «Ανατολική Μακεδονία – Θράκη 2021-2027» και ιδιαίτερα στην ΟΧΕ Πολιτιστικής – Τουριστικής Διαδρομής Εγνατίας Οδού. Φιλοδοξούμε μάλιστα σύντομα να επεκτείνουμε τις επεμβάσεις στον παράλιο πύργο της οχύρωσης που σώζεται σε ύψος 5,75 μ. και φέρει πολλές φθορές. Στοχεύουμε να ενισχύσουμε την στατική επάρκεια και να αποκαταστήσουμε τη διαταραγμένη μορφή και δομή του με αρμολόγηση και ανάκτηση της λιθοδομής. Ο πύργος είναι ορατός από το σύγχρονο λιμάνι των Αβδήρων και η αποκατάστασή του θα αναβαθμίσει την εικόνα της καστροπολιτείας. Παράλληλα θα δρομολογηθεί η υλοποίηση του έργου της πυροπροστασίας σ’ αυτό το τμήμα του Πολυστύλου, προκειμένου να καταστεί αυτό ασφαλές για τα μνημεία, τους επισκέπτες και τις υποδομές.