Το ‘’ουδείς προφήτης δεκτός εν τη πατρίδι αυτού’’ φαίνεται να επιβεβαιώνεται και στον Δημόκριτο
Κοσμεί σημαίες, σήματα, ιδρύματα, φεστιβάλ αλλά παραμένει ο μεγάλος γνωστός άγνωστος
Πώς δεν είναι γνωστός ο Δημόκριτος, θα αναρωτηθεί κάποιος, όταν τον ξέρουμε όλοι(;) σαν πατέρα της πυρηνικής φυσικής, σαν εξέχουσα φιλοσοφική φυσιογνωμία της κλασικής αρχαιότητας, σαν ξεχωριστή μορφή των αρχαίων Αβδήρων… Κι όμως ο προσωκρατικός φιλόσοφος που γεννήθηκε στα Άβδηρα τον 5ο π.Χ. αιώνα και ήταν μαθητής του επιφανούς φιλοσόφου Λευκίππου, έφτασε να είναι απλά μια γραφική φυσιογνωμία για τους σύγχρονους αβδηρίτες και γενικότερα τους ξανθιώτες.
Η ζωή και το έργο του Δημόκριτου
Γιατί όμως είναι τόσο σημαντικός ο Δημόκριτος στους διεθνείς επιστημονικούς κόλπους εδώ και πάρα πολλά χρόνια; Ο αβδηρίτης φιλόσοφος διατύπωσε την θεωρία ότι η ύλη αποτελείται από αδιάσπαστα αόρατα στοιχεία, τα άτομα. Ήταν ακόμη ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι ο Γαλαξίας είναι το φως από μακρινά αστέρια. Ανάμεσα στους πρώτους που ανέφεραν ότι το σύμπαν έχει και άλλους ‘’κόσμους’’, ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα (το ‘’μη ον’’) αλλά είναι κάτι υπαρκτό. Αριστοκρατικής καταγωγής, δημοκρατικών όμως πεποιθήσεων, ανδρώθηκε σε μια από τις πλουσιότερες πόλεις της εποχής του, τα Άβδηρα. Ταξίδεψε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο (Αίγυπτο, Περσία, Βαβυλώνα) και ασχολήθηκε με όλους τους τομείς της ανθρώπινης γνώσης: μαθηματικά, μουσική, γεωμετρία, μετεωρολογία, γλωσσολογία, κοσμολογία, αστρονομία, βιολογία, γεωγραφία, λογική, ιστορία με φανερή την αποχή του από την θρησκεία και την πολιτική. Ένας πρόδρομος του Αριστοτέλη, ένας καθολικός νους, ένα εγκυκλοπαιδικό πνεύμα. Όταν ο Δημόκριτος επέστρεψε κάποτε στα Άβδηρα, είχε αναλώσει πια όλο το μερίδιο της πατρικής του κληρονομιάς. Εκεί αφοσιώθηκε στη διδασκαλία και τη συγγραφή των έργων του. Ονομάστηκε επίσης Γελασίνος (=ο γελαστός), αφού αντιμετώπιζε τη ζωή πάντα με αισιοδοξία, γαλήνη και καρτερία. Το πιθανότερο είναι ο χαρακτηρισμός να προέρχεται από την άποψη του Δημόκριτου ότι η ευθυμία αποτελεί στόχο για τη ζωή του κάθε ανθρώπου.
Ατομική θεωρία
Από πολλές απόψεις ο ατομισμός είναι η κορωνίδα της ελληνικής φιλοσοφίας πριν από τον Πλάτωνα. Ήταν ουσιαστικά μια καινούρια σύλληψη, που την επεξεργάστηκε διεξοδικά και επιδέξια ο Δημόκριτος και που, περνώντας στον Επίκουρο και τον Λουκρήτιο, επρόκειτο να παίξει σημαντικό ρόλο στην ελληνική σκέψη, ακόμα και μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Τέλος, έδωσε ένα ερέθισμα για την ανάπτυξη της σύγχρονης ατομικής θεωρίας – που όμως είναι ολότελα διαφορετική στην αληθινή της φύση και στα κίνητρά της.
Προβολή του Δημόκριτου
Υπήρξε παλαιότερα η ιδέα, επί κοινοτάρχη Αβδήρων Δ. Βουρβουκέλη, για την κατασκευή ενός συνεδριακού Κέντρου, κάτι που θα είχε φυσικά διεθνή ακτινοβολία σε συνδυασμό με παράλληλες ενέργειες. Κάποιες τέτοιες έγιναν με την πρόσκληση από τον κ. Βουρβουκέλη το 1997 και την επίσκεψη του διάσημου νομπελίστα φυσικού Ιλία Πριγκοζίν, ο οποίος κατασυγκινημένος περπάτησε στην γη του Δημόκριτου και καταφίλησε τα χώματα του αρχαιολογικού χώρου. Πριν από αυτόν ο επίσης νομπελίστας Λέον Μαξ Λέντερμαν επισκέφτηκε το 1987 τα Άβδηρα και προσκύνησε στην γενέτειρα του μεγάλου Αβδηρίτη, αποτίοντας φόρο τιμής στον έλληνα φιλόσοφο. Και όλα αυτά σε μια απλή Κοινότητα της εποχής εκείνης. Στα επόμενα χρόνια έγιναν κάποιες προσπάθειες επί Δημάρχου Β. Τσολακίδη για την δημιουργία ενός φιλοσοφικού πάρκου στην ευρύτερη περιοχή των Αβδήρων, το οποίο, όπως δήλωσε ο πρώην δήμαρχος στο «Ε», δεν εγκρίθηκε από το πρόγραμμα Interreg και έμεινε απλά στα σχέδια. Στα σχέδια επίσης έμεινε και η ενεργοποίηση του Δημοκριτείου Ιδρύματος, το οποία παραμένει ανενεργό επί πολλά χρόνια.
Δύο προτομές σε Άβδηρα και Ξάνθη
Γι’ αυτή λοιπόν την τόσο εξέχουσα προσωπικότητα της περιοχής μας, μπροστά στην οποία υποκλίνονται νομπελίστες και καθηγητές διεθνούς φήμης, η ιδιαίτερη πατρίδα του επεφύλαξε μια πολύ μετριοπαθή στάση. Σε ολόκληρο πανεπιστημιακό ίδρυμα έχουμε δώσει το όνομά του, θα αντιτάξει κάποιος, και σε ακόμη μερικά ανενεργά ιδρύματα. Φτιάξαμε και δύο μικρές προτομές σαν από υποχρέωση, μία στην πλατεία των Αβδήρων και μία στην πλατεία της Ξάνθης, τις οποίες πρέπει να ψάξεις για να τις βρεις. Σε ερώτηση του «Ε» προς τον νυν Δήμαρχο Αβδήρων κ. Τσιτιρίδη για την πρόθεση κατασκευής ενός αδριάντα – μνημείου προς τιμήν του Δημόκριτου και ως σημείου αναφοράς στον χώρο τον Αβδήρων, μας απάντησε ότι «δεν υπάρχει στα άμεσα σχέδια, αλλά θα τεθεί από την επόμενη χρονιά, γιατί υπάρχει και αίτημα των κατοίκων για κάτι τέτοιο». Εφόσον λοιπόν υπάρχει εκδηλωμένο ενδιαφέρον των κατοίκων για προβολή του συντοπίτη τους φιλοσόφου, θα πρέπει ο Δήμος να βρει τα μέσα με δωρεές – εισφορές των κατοίκων, πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού, σε συνεργασία και με τους αρχαιολόγους του Αρχαιολογικού Μουσείου Αβδήρων, για να γίνει ευρέως γνωστή η άλλοτε ακμάζουσα πόλη, που διασώζει έναν εν πολλοίς ανεκμετάλλευτο αρχαιολογικό χώρο. Αυτό απαιτεί μια οργανωμένη εκστρατεία, που προϋποθέτει ότι κι εμείς οι ίδιοι αναγνωρίζουμε και αγκαλιάζουμε το έργο και την προσφορά του Δημόκριτου.
Σε μια εποχή λοιπόν που κάθε περιοχή ψάχνει να βρει έστω ένα μικρό δεσμό με μια αναγνωρίσιμη προσωπικότητα (έστω και αν πρόκειται για μια νεόκοπη διασημότητα), εμείς κρατάμε στα χέρια μας ένα τέτοιο πνευματικό κεφάλαιο που μένει αναξιοποίητο. Σε μια περιοχή που ο τουρισμός αποτελεί τον δεύτερο πυλώνα και την οικονομική διέξοδο των κατοίκων μετά από τον πληγέντα πρωτογενή τομέα της γεωργίας και κτηνοτροφίας. Δεν φτάνει να αποτυπώνουμε την μορφή του σε σημαίες και σήματα. Χρειαζόμαστε ουσιαστικότερες παρεμβάσεις και ενέργειες, γιατί τίποτα δεν χαρίζεται χωρίς αγώνα και συντονισμένες προσπάθειες. Έστω και αν έχεις το ξεχωριστό προνόμιο της γενέτειρας ενός μεγάλου άνδρα.
Χ.Δ.
