Στην Ξάνθη, οι φοιτητές επισκέφθηκαν την ευρύτερη περιοχή των Καπναποθηκών, καθώς και το ΙΘΤΠ, όπου τους υποδέχτηκε ο διευθυντής, Ανδρέας Ματζάκος
Στις πόλεις της Καβάλας, Ξάνθης και Κομοτηνής βρέθηκε για έρευνα πεδίου ομάδα φοιτητών ιστορίας του Πανεπιστημίου της Βασιλείας (Ελβετία) από 8 έως 12 Ιουνίου 2024. Στην ομάδα συμμετείχαν προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, καθώς και υποψήφιοι διδάκτορες από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, υπό την καθοδήγηση της Αν. Καθηγήτριας Olena Palko, το ερευνητικό έργο της οποίας εξετάζει την πολιτική και πολιτιστική ιστορία της Ουκρανίας κατά τον 20ο αιώνα.
Σκοπός της πολυήμερης επίσκεψης ήταν η μελέτη του ιστορικού και πολιτισμικού φορτίου που σχετίζεται με τη συμπλήρωση 101 ετών από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης. Οι φοιτητές μετέχουν σε ακαδημαϊκό πρόγραμμα το οποίο εξετάζει περιπτώσεις ανταλλαγής πληθυσμών στην ευρωπαϊκή ιστορία κατά τον 20ο αιώνα, με αναφορά και στην ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Στο πλαίσιο της έρευνάς τους στη χώρα μας, η ομάδα επισκέφθηκε, επίσης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Το πρόγραμμα των φοιτητών στην περιφέρεια της Αν. Μακεδονίας και Θράκης, καθώς και η σύνδεσή του με το ερευνητικό τους αντικείμενο, σχεδιάστηκαν από τον Βασίλη Ριτζαλέο, ιστορικό και μέλος Ε.ΔΙ.Π. του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας & Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Την ομάδα συνόδευσε, επίσης, ο υπεύθυνος Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (ΙΘΤΠ), Νίκος Κοσμίδης, με τον οποίο οι φοιτητές συζήτησαν θέματα της θρησκευτικής και κοινωνικής ετερότητας της περιφέρειάς μας.
Στην Καβάλα, η ομάδα ξεναγήθηκε στην Οικία Μεχμέτ Αλή Πασά από στελέχη του Ερευνητικού Κέντρου MOHA, καθώς και στο Μουσείο Καπνού όπου ενημερώθηκαν από την Κλεοπάτρα Χαλβατζόγλου για τα εκθέματα και την ιστορία τους. Με τη συνοδεία της Δρ. Αρχιτεκτονικής Σαπφώ Αγγελούδη, περπάτησαν στην περιοχή του Κάστρου και γνώρισαν την αρχαία, μεσαιωνική και οθωμανική διαμόρφωση της περιοχής. Τέλος, επισκέφθηκαν το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού όπου η Πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Καβάλας κα Σοφία Τσίγκου και οι Μανώλης Ζαχαρόπουλος και Ελένη Ζαχαροπούλου, έφοροι του μουσείου, μοιράστηκαν οικογενειακές μαρτυρίες και εμπειρίες από τα δύσκολα χρόνια του ξεριζωμού και της εγκατάστασης των προσφύγων προγόνων τους στη νέα πατρίδα.
Στην Ξάνθη, οι φοιτητές επισκέφθηκαν την ευρύτερη περιοχή των Καπναποθηκών, καθώς και το ΙΘΤΠ, όπου τους υποδέχτηκε ο διευθυντής, Ανδρέας Ματζάκος. Ο διευθυντής του Ιδρύματος ξενάγησε την ομάδα στη συλλογή παραδοσιακών φορεσιών του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ν. Ξάνθης, η οποία φιλοξενείται στην Καπναποθήκη «Π», αναφερόμενος σε στοιχεία του πολιτισμού και της ταυτότητας των Πομάκων. Για το έργο και τις δράσεις του Ιδρύματος, ενημερώθηκαν από τον κ. Κοσμίδη. Επιπλέον, πραγματοποίησαν επίσκεψη στην Παλιά Πόλη και στο Λαογραφικό & Ιστορικό Μουσείο Ξάνθης της Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης με τη συνοδεία του συνεργάτη της ΦΕΞ, Γιάννη Γκώγκου. Στάθηκαν επίσης στο μνημείο του Ολοκαυτώματος, το οποίο δημιούργησε το ΠΑΚΕΘΡΑ και για τον συμβολισμό του οποίου ενημερώθηκαν από το μέλος του Δ.Σ. του φορέα, Δρ. Βασίλειο Αϊβαλιώτη. Η επίσκεψη ολοκληρώθηκε με στάση στο σημαντικό μπεκτασικό ταφικό μνημείο, τον λεγόμενο Τεκέ του Κιουτουκλού Μπαμπά, στην περιοχή του Σέλινου.
Η επίσκεψη στην περιφέρεια της ΑΜΘ ολοκληρώθηκε γνωρίζοντας την πόλη της Κομοτηνής, όπου η ομάδα πραγματοποίησε πολιτιστικό περίπατο στο ιστορικό κέντρο με οδηγό την Νάγια Δαλακούρα, Δρ. Αρχαιολόγος-Μουσειολόγος. Επίσης, επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν στον Μητροπολιτικό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου και στην αρμενική εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή, ενώ στο Γενί Τζαμί οι φοιτητές παρακολούθησαν την εσπερινή προσευχή. Στις δύο εκκλησίες, πραγματοποιήθηκαν από τους εφημέριους και σύντομες δεήσεις για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία και υπέρ αναπαύσεως των θυμάτων.
Εμβαθύνοντας στο διαθρησκειακό περιβάλλον της Θράκης, οι φοιτητές συναντήθηκαν με τον Σεβ. Μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμωνα, τον Σοφ. Μουφτή Κομοτηνής Δρ. Τζιχάτ Χαλήλ, τον Αιδ. π. Daniel Kaloghlian, και τον Πρόεδρο της Αρμενικής Κοινότητας Κομοτηνής, Στεπάν Ματεοσιάν.
Να σημειωθεί πως στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής, πραγματοποιήθηκε εισήγηση της κ. Palko, με θέμα «Οι Έλληνες της Ουκρανίας στα πρώτα χρόνια της Σοβιετικής Εποχής». Η κ. Palko παρουσίασε ενδιαφέροντα στοιχεία για το γλωσσικό υπόβαθρο και την ανθρωπογεωγραφία των Ελλήνων της Ουκρανίας, καθώς και για την πολιτική της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας έναντι των μειονοτήτων, η οποία παρουσίαζε έντονες διακυμάνσεις και αντιθέσεις. Την εκδήλωση προλόγισε ο κ. Ριτζαλέος, ο οποίος αναφέρθηκε στην κατάσταση των ελληνικών κοινοτήτων μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Μεταξύ άλλων, την ομιλία παρακολούθησαν ο επίτιμος πρόξενος της Αρμενίας στην Θεσσαλονίκη Άκης Δαγκαζιάν, ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού & Νέας Γενιάς Γιάννης Κυριαζής, η Επικ. Καθηγήτρια Χαρά Αρώνη και εκπρόσωποι των θρησκευτικών κοινοτήτων.
Τέλος, για την εγκατάσταση των προσφύγων στην Κομοτηνή και γενικότερα στη Θράκη, οι φοιτητές ενημερώθηκαν από την Δρ. Ιστορίας κα Βασιλική Φίλιου, καθώς και από τον κ. Ριτζαλέο, στην έδρα του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας & Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών.
Συνολικά, οι επισκέψεις συνέβαλαν στο να γνωρίσουν οι φοιτητές την καπνική ιστορία της ευρύτερης περιοχής, τους χώρους εγκατάστασης των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το οθωμανικό παρελθόν αλλά και την ιστορία των εβραϊκών κοινοτήτων που εξοντώθηκαν στο Ολοκαύτωμα, στοιχεία για τον πολιτισμό των Πομάκων, ενώ συζήτησαν με εκπροσώπους φορέων και ιδρυμάτων θέματα τα οποία σχετίζονται με τη δημόσια ιστορία, τη συλλογική μνήμη, την εμπειρία του τραύματος αλλά και για την οικοδόμηση σχέσεων αρμονικής συνύπαρξης, εμπιστοσύνης και συνεργασίας υπέρ της κοινωνικής προόδου.
Φωτογραφίες: Νίκος Κοσμίδης
