Σχολικός Εκφοβισμός: Επί τάπητος η ενίσχυση των προγραμμάτων παρέμβασης και η πολυεπίπεδη προσέγγιση του προβλήματος

Στο «Ε» μιλά η εκπαιδευτικός-μουσικός του 13^ου Δημοτικού Σχολείου Ξάνθης Μαρία Μανανά λίγες ημέρες μετά την ολοκλήρωση της ημερίδας με θέμα την Σχολική Βία και τον Εκφοβισμό

Κλείνοντας την άκρως επίκαιρη συνέντευξή της στο «Ε» μας καλεί να αναρωτηθούμε αν διαχειριζόμαστε σωστά και με ευαισθησία τη μικρή ή μεγάλη εξουσία που κατέχουμε έναντι των συνανθρώπων μας

Στις 27 Μαΐου 2024 πραγματοποιήθηκε η ημερίδα με θέμα την Σχολική Βία και τον Εκφοβισμό στο 13^ο Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης. Η εκπαιδευτικός του 13^ου Δημοτικού Σχολείου Ξάνθης, Μαρία Μανανά στον ρου της συνέντευξης στο «Ε» ορίζει τον σχολικό εκφοβισμό, δίνει τις μορφές του εστιάζοντας την προσοχή σε όσους στήριξαν την πρωτοβουλία για την διοργάνωση της συγκεκριμένης ημερίδας την οποία επιμελήθηκε από κοινού με τον διευθυντή και τους εκπαιδευτικούς-συναδέλφους της.

Η ιδέα αναφορικά με τη θεματική της εκδήλωσης «γεννήθηκε» από τον γυμναστή του σχολείου, Χαράλαμπο Αραμπατζή, ενώ υλοποιήθηκε με τη συμμετοχή όλων των εκπαιδευτικών του σχολείου και την παρουσία εκλεκτών καλεσμένων και εκπροσώπων του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 13^ου Δημοτικού Σχολείου Ξάνθης.

Αρχικά, οι μαθητές της Στ΄ τάξης διάβασαν κείμενα για τη Σχολική Βία, παρακολούθησαν ένα συγκλονιστικό βίντεο με τη μαρτυρία ενός παιδιού που υπέστη Σχολικό Εκφοβισμό και τις μεγάλες στιγμές των 50 χρόνων του ελληνικού αθλητισμού, προκειμένου να κατανοήσουν την αξία του αθλητισμού ως μέσο καταπολέμησης της Σχολικής Βίας. Στη συνέχεια, οι μαθητές της Δ΄ τάξης, υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού και θεατρολόγου Βασιλείου Αυγέα, παρουσίασαν θεατρικό δρώμενο και οι μαθητές της Στ΄ τάξης τραγούδησαν το τραγούδι «Μίλα Τώρα».

Η κ. Μανανά επισημαίνει στο «Ε» πως στο πλαίσιο της δημιουργίας των στίχων και των βίντεο δόθηκε η ευκαιρία στα συνεργαζόμενα σχολεία να συναντηθούν διαδικτυακά μέσα από δύο τηλεδιασκέψεις μία πέρσι και μία φέτος.

Η τελευταία τηλεδιάσκεψη αποτυπώθηκε στην ανάρτηση του συναδέλφου της, Γιώργου Καραγιάννη, ο οποίος δίνει βαρύτητα στη σπουδαιότητα της συνεργασίας των σχολείων και επικροτεί συνάμα την μουσική σύνθεση της εξαίρετης μουσικού Μαρίας Μανανά που δημιουργήθηκε με αφορμή τη μεγάλη εκστρατεία από «Το Χαμόγελο του Παιδιού», κατά του σχολικού εκφοβισμού.

«Ε»: Αρχικά, εξηγήστε μας πώς ορίζεται ο «σχολικός εκφοβισμός» και ποιες είναι οι μορφές που μπορεί να πάρει.

Μ.Μ.: Όταν μιλάμε για σχολικό εκφοβισμό είναι βοηθητικό να έχουμε στο νου μας ότι πρόκειται για ένα φάσμα επιθετικών συμπεριφορών χωρίς αφορμή, που επαναλαμβάνονται σε βάθος χρόνου και έχουν στόχο να βλάψουν τον άλλο. Επίσης, αυτό που είναι χαρακτηριστικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η διαφορά ισχύος (πραγματικής ή μη) ανάμεσα στον επιτιθέμενο και τον αποδέκτη της επίθεσης, δηλαδή, τέτοιου είδους συμπεριφορές στοχεύουν πρόσωπα που θεωρούνται πιο αδύναμα. Πρόκειται στην ουσία για «κατάχρηση εξουσίας» όπως γράφει η ειδική στο θέμα Αθηνά Καραβόλτσου. Οι επιθετικές συμπεριφορές μπορεί έχουν τη μορφή άμεσων επιθέσεων π.χ. με σωματικά χτυπήματα ή απευθείας λεκτικές επιθέσεις κλπ., αλλά και έμμεσων π.χ. με συστηματική προσπάθεια να απομονωθεί κοινωνικά το πρόσωπο που δέχεται τον εκφοβισμό μέσω διάδοσης φημών κλπ. Κάτι τέτοιο βέβαια μπορεί να συμβεί και μέσω της χρήσης των ψηφιακών μέσων, που είναι τόσο διαδεδομένα στην εποχή μας.

«Ε» Μιλήστε μας αναφορικά με την δράση που είχε ως θέμα τον «σχολικό εκφοβισμό». Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε;

Μ.Μ.: Η αρχική πρόταση να οργανωθεί μία δράση με αφορμή την Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού έγινε το 2022 ξεκινά από τον Γιώργο Ξανθόπουλο που ήταν τότε διευθυντής στο Δ. Σ. Εξοχής. Η δράση αυτή συνεχίστηκε και διευρύνθηκε σταδιακά από τότε μέχρι και σήμερα που είναι πλέον διευθυντής ο κ. Ξανθόπουλος στο 13ο Δ. Σ. Ξάνθης.

Έτσι, από το 2022 μέχρι σήμερα, έχουμε συνεργαστεί συνολικά πέντε σχολεία: το Δ. Σ. Αβδήρων, το Δ. Σ. Εξοχής, το 13^ο Δ. Σ. Ξάνθης, το ΕΕΕΕΚ Ξάνθης και το Νικηφόρειο 1^ο Γυμνάσιο Καλύμνου.

Εκτός του κ. Ξανθόπουλου, συνεργαστήκαμε τέσσερις ακόμη εκπαιδευτικοί και οι διευθυντές των σχολείων μας ανά τα χρόνια: ο δάσκαλος Παντελής Κωνσταντινίδης, ο μουσικός Γιώργος Καραγιάννης (ΕΕΕΕΚ Ξάνθης), η φιλόλογος Μαρία Παυλίδου (Νικηφόρειο 1^ο Γυμνάσιο Καλύμνου), καθώς και οι διευθυντές ο Θανάσης Αγοραστός (Δ. Σ. Αβδήρων 2022) και ο Κλεομένης Ψωμακέλης (ΕΕΕΕΚ Ξάνθης). Πολλοί ακόμη συνάδελφοι από όλα τα σχολεία συνέβαλαν με ποικίλους τρόπους.

Η δράση βασίστηκε στη διαπίστωση ότι είναι κοινός τόπος στη σχολική κοινότητα η αναγκαιότητα να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά/οι έφηβοι πότε εμπλέκονται οι ίδιοι σε τέτοιες συμπεριφορές, είτε δέχονται εκφοβισμό, είτε ασκούν εκφοβισμό.

Με αυτό το σκεπτικό της ενθάρρυνσης των παιδιών να μιλήσουν και ειδικότερα να βρουν το θάρρος να εκφράσουν τυχόν εκφοβιστικές συμπεριφορές που δέχονται σχεδιάστηκε αρχικά στο μάθημα της μουσικής το «Όσα με φοβίζουν θα τα πω!».

Στον πυρήνα βρίσκεται η στιχοποίηση από τα παιδιά μίας δεδομένης μελωδίας. Πρώτα οι μαθητές/τριες μαθαίνουν να τραγουδούν τη μελωδία, έπειτα με βάση ένα συγκεκριμένο οδηγό συζητούν και γράφουν σε στίχους όσα τους φοβίζουν στο δεδομένο πλαίσιο που έχουμε εξηγήσει. Μπορούν βέβαια να μεταφέρουν ό,τι γνωρίζουν ότι φοβίζει τους φίλους τους, για παράδειγμα, ή ό,τι πιστεύουν ότι θα φόβιζε κάποιο συμμαθητή τους που υφίσταται εκφοβισμό. Στο επόμενο στάδιο τραγουδούμε και ηχογραφούμε το τραγούδι ολοκληρωμένο και ετοιμάζουμε το συνοδευτικό βίντεο με τις εικαστικές δημιουργίες των παιδιών πάνω στο θέμα του σχολικού εκφοβισμού.

Να τονίσω εδώ τη συγκινητική συνεισφορά του ΕΕΕΕΚ Γενισέας στη δημιουργία του πρώτου μας βίντεο, όπου μαθητές και μαθήτριες απήγγειλαν τα στιχάκια τους προσδίδοντας μία πολύ ενδιαφέρουσα ρυθμική μουσικότητα στο κομμάτι.

Φέτος έχουμε τη χαρά να ετοιμάζουμε το δεύτερο βίντεο συνεργασίας μας με επιπλέον στίχους από το ΕΕΕΕΚ Ξάνθης με υπεύθυνο το μουσικό Γιώργο Καραγιάννη και το Νικηφόρειο 1^ο Γυμνάσιο Καλύμνου με υπεύθυνη τη φιλόλογο Μαρία Παυλίδου.

Να συμπληρώσω ακόμη, ότι σε περίπτωση που αποκαλυφθούν μέσα από αυτή τη δράση φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού που δεν έγιναν νωρίτερα αντιληπτά ακολουθείται το πρωτόκολλο αντιμετώπισης έτσι όπως εξειδικεύεται από την κάθε σχολική μονάδα.

«Ε»: Εσείς ως εκπαιδευτικός πώς προτείνετε ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται τέτοιου είδους περιστατικά, ειδικά όταν αυτά εκδηλώνονται σε ένα περιβάλλον όπως είναι το σχολείο;

Μ.Μ.: Όπως λένε εξειδικευμένοι επιστήμονες-συνάδελφοι, που μελετούν χρόνια το θέμα, τα προγράμματα παρέμβασης χρειάζεται να ενισχυθούν υπό ποια έννοια; Χρειάζεται να προσεγγίζουμε το πρόβλημα πολυεπίπεδα, δηλαδή τόσο στο ατομικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο της τάξης, του σχολείου, αλλά και να εμπλέκεται ουσιαστικά ολόκληρη η σχολική κοινότητα, μέλη της οποίας είναι τα παιδιά, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς.

Προσωπικά, έχω βρει πολύ πειστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη την ολιστική προσέγγιση της  Συμβούλου Ψυχικής Υγείας Αθηνάς Καραβόλτσου.

Κλείνοντας, θεωρώ σκόπιμο να αναρωτιόμαστε ο καθένας μας αν διαχειριζόμαστε σωστά και με ευαισθησία τη μικρή ή μεγάλη εξουσία που κατέχουμε έναντι των συνανθρώπων μας και να τιθασεύουμε την τάση μας για επιβολή· όπως επίσης και να εξετάζουμε αν βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον όπου γίνεται κατάχρηση εξουσίας από άλλα άτομα, είτε προς εμάς, είτε προς τους συνανθρώπους μας και να αντιδρούμε. Να υιοθετούμε δηλαδή οι ίδιοι συμπεριφορές κατά του εκφοβισμού γενικότερα.