Δηλώσεις και παρέμβαση της Προέδρου του Δ.Σ. του Συνδέσμου Σιδηροκαστριτών Τριφυλίας Μεσσηνίας, κ.Μαρίας Λιακάκη
Πριν λίγες ημέρες, γίναμε όλοι μάρτυρες ενός ακόμη βανδαλισμού στην πόλη μας, αυτή την φορά, της κεφαλής του πρώτου Ηρώου του Άγνωστου Στρατιώτη των Βαλκανικών πολέμων, έργο του Πελοποννήσιου Γλύπτη, Κώστα Γεωργακά, η οποία ήταν τοποθετημένη σε καλαίσθητο βάθρο, πλαγίως του ιερού ναού της του Θεού Σοφίας!
Μετά τον βανδαλισμό, ο οποίος διαπιστώθηκε το πρωί της 8ης Απριλίου από περαστικούς, συνεργεία του δήμου Ξάνθης, ανέλαβαν την περισυλλογή του μνημείου και την μεταφορά του στις εγκαταστάσεις της Τεχνικής Υπηρεσίας.
Εκεί, δυστυχώς και ατυχώς, εναποτέθηκε πλησίον σωρών μπαζών και οικοδομικών υλικών, σε κοινή θέα, με αποτέλεσμα αυτό να γίνει αντιληπτό από διερχόμενους περαστικούς πολίτες, οι οποίοι και ανέβασαν φωτογραφίες του μνημείου στο διαδίκτυο, συγκεντρώνοντας πολύ αρνητικά σχόλια για την παρούσα δημοτική αρχή και τους εμπλεκόμενους αντιδημάρχους!
Αμέσως κινητοποιήθηκα και ενήργησα αυτοβούλως, πηγαίνοντας στον χώρο της Τεχνικής Υπηρεσίας, όπου με πολύ προσεκτικές κινήσεις, απέσπασα με ατομική μου ευθύνη, την ιστορική κεφαλή του γλυπτού από το βάθρο και με την βοήθεια παρευρισκόμενου δημοτικού υπαλλήλου, την εναποθέσαμε σε ασφαλή εσωτερικό χώρο, περιμένοντας πλέον μια καλύτερη, ασφαλέστερη και πιο αρμόζουσα διαχείριση από τους αρμοδίους!
Ευχής έργον θα είναι, η ιστορική κεφαλή να εκτεθεί σε έναν πιο κατάλληλο και ασφαλέστερο χώρο, αφού συντηρηθεί, που κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι ο χώρος της Δημοτικής μας Πινακοθήκης, όχι μόνο ως ιστορικό αντικείμενο και κειμήλιο της πόλης αλλά και ως έργο του καταξιωμένου Γλύπτη Κώστα Γεωργακά! Ένας Καλλιτέχνης, ο οποίος με τα έργα του, ενώνει την Ξάνθη με το Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας Μεσσηνίας, τόπο καταγωγής του.
Κώστας Μαυρομάτης, Συλλέκτης-Ερευνητής
Γνωριμία με τον γλύπτη Κώστα Γεωργακά και το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη
Ο καταξιωμένος Γλύπτης Κώστας Γεωργακάς, γεννήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 1904 στο Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας Μεσσηνίας. Ήταν ο μοναχογιός και μικρότερο παιδί από τα συνολικά 5 παιδιά του Νικολάου Γεωργακά και της Σοφίας Ζαχαροπούλου(4 κόρες +1 γιος). Αναδείχτηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους γλύπτες της Ελλάδος, με πλούσιο παραγωγικό έργο, εντός και εκτός συνόρων.
Σε όλη την διάρκεια της ζωής του, φιλοτέχνησε τουλάχιστον 100 έργα, τα οποία και τον καθιερώνουν ως ενα Μεγάλο Καλλιτέχνη! Ως σπουδαστής της Σχολής Καλών Τεχνών, έρχεται πρώτος δυο φορές στο Προπαιδευτικό τμήμα (1924-1927)και στο τρίτο έτος αριστεύει! Πρωτεύει και στις Εισαγωγικές εξετάσεις στο Εργαστήριο Γλυπτικής και στο Α’ Έτος της φοίτησης του, κερδίζει ξανά το Α’ Βραβείο.
Μετά την Σχολή Καλών Τεχνών, φεύγει για σπουδές στο Παρίσι. Πολλές και σημαντικές οι διακρίσεις του, σε Ελλάδα και Εξωτερικό. Δούλεψε για 15 σχεδόν χρόνια (1946-1960) στην Αιθιοπία, με πλούσιο παραγωγικό έργο, τουλάχιστον 47 γλυπτών, με απεικονίσεις του Αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ και της οικογένειάς του. Δούλευε κυρίως σε Πεντελικό μάρμαρο. Για την προσφορά του, του έχουν απονεμηθεί 3 μετάλλια. Ηταν παντρεμένος με την Άννα Κόχυλα αλλά δεν είχαν αποκτήσει απογόνους.
Προς το τέλος της ζωής του, αποφασίζει να δωρίσει τα “Καλλιτεχνικά παιδιά ” του, τα γλυπτά του, στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στο Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας Μεσσηνίας.
Ο Κώστας Γεωργακάς, φιλοτέχνησε στην πόλη μας, το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη των Βαλκανικών πολέμων, το οποίο βανδάλισαν και κατέστρεψαν οι Βούλγαροι, κατά την τρίτη Βουλγαρική κατοχή, 1941-’44 (φιλοτέχνησε και το Ηρώο του Εχίνου(“Ακρίτας”), το οποίο επίσης βανδάλισαν και κατέστρεψαν οι Βούλγαροι το 1941).
Ήταν ενα εντυπωσιακό γλυπτό, το οποίο παρίστανε έναν στρατιώτη, την ώρα που θνήσκει, που πεθαίνει, όταν δέχεται την εχθρική σφαίρα, γονυπετής πλέον, με το κεφάλι σε ελαφρά κλίση προς τα πλάγια και βλέμμα προς τον ουρανό. Ήταν τοποθετημένο σε επιβλητικό μαρμάρινο βάθρο, ολο από Πεντελικό μάρμαρο, το οποίο έφερε παράσταση του μυθικού λυράρη της Θράκης, του Ορφέα . Κόστισε 900.000δρχ της εποχής εκείνης, κατά άλλους 350.000δρχ. και ανατέθηκε στον Γλύπτη, μετά από Πανελλήνιο διαγωνισμό το 1939.
Τοποθετήθηκε στην αρχική του θέση, πλησίον της σημερινής σωζόμενης κεφαλής του, στις 21 Μαΐου του 1940, οπότε και γίνανε επίσημα τα αποκαλυπτήρια του. Βανδαλίστηκε ενα χρόνο αργότερα, το 1941, όποτε και κομματιάστηκε και μεταφέρθηκε και πετάχτηκε στο λιμάνι του Πόρτο-Λάγος. Σε εργασίες εκβάθυνσης του Λιμένος το 1950, βρέθηκε μόνο η σωζόμενη κεφαλή του μνημείου και έκτοτε φυλασσόταν σε αποθήκη του Παλιού πλέον Δημαρχείου Ξάνθης.
Με πρωτοβουλία του ΠΑΚΕΘΡΑ και σε συνεργασία με τον δήμο Ξάνθης, τον Ιούλιο του 2014, η κεφαλή ζητήθηκε και τοποθετήθηκε σε καλαίσθητο μαρμάρινο βάθρο, στα νότια του ιερού ναού της του ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ, πλησίον της αρχικής θέσης του μνημείου. Το ίδιο ακριβώς άγαλμα, φιλοτέχνησε ο γλύπτης Κώστας Γεωργακάς και πάλι και σώζεται ακέραιο, και τοποθετημένο, στην γενέτειρα του, στο Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας Μεσσηνίας και αποτελεί το Ηρώο του χωριού καθώς και ακόμη ενα πανομοιότυπο, στον Ταξιάρχη Ευβοίας!
Απεβίωσε το 1991, στον Χολαργό στην Αθήνα, όπου διέμενε μόνιμα.
Η επιστολή της προέδρου του Δ.Σ. του Συνδέσμου Σιδηροκαστριτών Τριφυλίας
Αξιότιμοι αναγνώστες της Εφημερίδας «Εμπρός», με μεγάλη λύπη πληροφορήθηκα από το διαδίκτυο τον βανδαλισμό της κεφαλής του αγάλματος του Αγνώστου Στρατιώτη Ξάνθης, έργο του αείμνηστου διεθνούς φήμης γλύπτη Κώστα Γεωργακά με καταγωγή από το Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας Νομού Μεσσηνίας. Ως Ελληνίδα, Ιστορικός αλλά και Πρόεδρος Δ.Σ. του Συνδέσμου Σιδηροκαστριτών Τριφυλίας, μέλος του οποίου ήταν και ο εξέχων γλύπτης, θλίβομαι βαθύτατα, όπως θλίβονται και όλοι οι συμπατριώτες μου Σιδηροκαστρίτες, και επιθυμούμε να δούμε μία διαφορετική αντιμετώπιση και προοπτική του ιστορικού αυτού αντικειμένου. Όλοι αναρωτιόμαστε ποιος και γιατί κατέστρεψε την κεφαλή, έργο του συμπατριώτη μας, βεβηλώνοντας τη μνήμη Ηρώων που έπεσαν υπέρ Πατρίδος και παραμένουν ανώνυμοι. Ποιος και γιατί φέρθηκε με τόση ασέβεια απέναντι σε ένα έργο τέχνης, σε ένα πολιτιστικό μνημείο της ιστορικής πόλης της Ξάνθης. Λυπήθηκα, όταν είδα σε φωτογραφίες που έχουν δημοσιευθεί το εξαίσιο αυτό γλυπτό ανάμεσα σε μπάζα στην Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου.
Ο φημισμένος γλύπτης Κώστας Γεωργακάς είχε γεννηθεί στο Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας, το 1904. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, στο τμήμα γλυπτικής, όπου αρίστευσε, και το 1932 κέρδισε υποτροφία για σπουδές γλυπτικής στο Παρίσι. Κατά την παραμονή του στη γαλλική πρωτεύουσα φιλοτέχνησε σημαντικά έργα. Επέστρεψε στην Ελλάδα, το 1936, και μέχρι το 1941 φιλοτέχνησε πλήθος έργων, μεταξύ των οποίων και τον Άγνωστο Στρατιώτη της Ξάνθης, που αναπαριστούσε τον στρατιώτη των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913). Το συγκεκριμένο Ηρώο καταστράφηκε από τους Βουλγάρους κατακτητές κατά την είσοδό τους στην πόλη, τον Ιούνιο του 1941. Τα κομμάτια του αγάλματος ρίχτηκαν στο Πόρτο Λάγος. Αυτός ήταν ο πρώτος βανδαλισμός του Αγνώστου Στρατιώτη της Ξάνθης. Σώθηκε μόνο η κεφαλή, η οποία ανευρέθηκε σε εργασίες εκβάθυνσης του Λιμένος του Πόρτο Λάγος το 1950 και είχε μεταφερθεί σε αποθήκη του Παλαιού Δημαρχείου και τοποθετήθηκε σε βάθρο, στην ίδια θέση που βρισκόταν το Ηρώο, όπισθεν του Ναού της Αγίας Σοφίας.
Πανομοιότυπο άγαλμα του Αγνώστου Στρατιώτη Ξάνθης βρίσκεται στο Ηρώο του Σιδηροκάστρου Τριφυλίας, γενέτειρα του γλύπτη. Αναπαριστά στρατιώτη που την ώρα της μάχης τραυματίζεται από βόλι. Καθώς γονατίζει, κοιτάζει προς τον ουρανό. Είναι η κορυφαία στιγμή του δράματος· της υπέρτατης θυσίας· του αγώνα υπέρ βωμών και εστιών, γι΄αυτό και ο στρατιώτης, έχοντας κάνει το ιερό χρέος του, στρέφει το βλέμμα του προς τον Δημιουργό.
Παρακολουθώντας τις εξελίξεις επί του θέματος του βανδαλισμού του ιστορικού γλυπτού της Ξάνθης, θα ήθελα να συγχαρώ, εκ μέρους του ιστορικού Συνδέσμου Σιδηροκαστριτών και της Κοινότητας Σιδηροκάστρου, τον κ. Κώστα Μαυρομάτη, συλλέκτη και ερευνητή, γνωστό στην Ξάνθη για την ενασχόλησή του με ιστορικά και πολιτιστικά θέματα, για τις ενέργειές του να φυλαχθεί η κεφαλή μέσα σε χώρο της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Ξάνθης, μέχρι να βρεθεί μία αρμόζουσα λύση.
«Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος» διαβάζουμε στον Περικλέους Επιτάφιο του Θουκυδίδη, δηλαδή «για ένδοξους άνδρες κάθε τόπος είναι τάφος». Για τους αφανείς αυτούς ήρωες, που τα σώματά τους δεν είχαν ανευρεθεί, οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν συμβολική ταφή, για να γαληνέψει η ψυχή τους (βλ. Σοφοκλέους, Αντιγόνη). Στη νεότερη Ελλάδα οι αφανείς ήρωες τιμώνται με το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη. Είναι λυπηρό το Ηρώο Ξάνθης, ο Άγνωστος Στρατιώτης προς τιμή όλων των αφανών Ξανθιωτών ηρώων, έργο του αείμνηστου Σιδηροκαστρίτη γλύπτη Κώστα Γεωργακά, να έχει βεβηλωθεί δύο φορές και σήμερα να βρίσκεται σε αυτή την άθλια κατάσταση.
Έχουμε όλες και όλοι ιερό χρέος να αποκαταστήσουμε το Ηρώο Ξάνθης, τιμώντας τους αφανείς ήρωές της
Καλό Πάσχα και καλή Ανάσταση!
Μαρία Κ. Λιακάκη
Ιστορικός-Διδάκτωρ Βυζαντινής Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος Δ.Σ. Συνδέσμου Σιδηροκαστριτών Τριφυλίας
