Η σοβαρή κοινωνική αναταραχή που έχει ξεσπάσει στην Τουρκία κάνει πολλούς, μέσα και έξω από την μεγάλη αυτή χώρα, να ανησυχούν. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θέλουν να πιστεύουν ότι επίκειται το πολιτικό τέλος του κ. Ταγίπ Ερντοάν. Άλλοι, περισσότερο σώφρονες, προεξοφλούν απλώς την αποδυνάμωση του Τούρκου Πρωθυπουργού και την ανάδειξη των αντιπάλων του. Στην όποια περίπτωση, οι επιπτώσεις των νέων δεδομένων που θα προκύψουν από την αναμέτρηση αυτή, ασφαλώς θα επηρεάσουν την ευρύτερη περιοχή, συνεπώς και την Ελλάδα.
Είναι δύσκολο, έως αφελές, να πιστεύει κανείς ότι οι εύλογες οικολογικές ανησυχίες για το μέλλον της Πλατείας Ταξίμ, κάποιων ευαίσθητων ακτιβιστών, προκάλεσαν τις πανεθνικές κινητοποιήσεις και τις συγκρούσεις των τελευταίων ημερών στην Τουρκία. Αντίθετα, πρόκειται για την έκρηξη ενός διογκούμενου ρεύματος δυσαρέσκειας και αμφισβήτησης μιας μεγάλης μερίδας του Τουρκικού λαού, ενάντια στις έως τώρα επιλογές του κ. Ερντοάν και του κόμματος του. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι οι διαδηλώσεις δεν περιορίστηκαν στην Πόλη αλλά επεκτάθηκαν ταχύτατα –και συγχρονισμένα- σε όλη την χώρα, την στιγμή μάλιστα που ο Τούρκος Πρωθυπουργός πραγματοποιούσε επίσημες επισκέψεις στο Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία. Έχει σημασία να επισημανθεί ότι εξ αιτίας ακριβώς του κλίματος αμφισβήτησης που διαμόρφωσαν οι συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομίας στην Τουρκία, το αποτέλεσμα των επισκέψεων του κ. Ερντοάν στις χώρες αυτές δεν απέφερε τα αναμενόμενα.
Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μία προσπάθεια αποκαθήλωσης του ηγεμονικού μοντέλου που επέβαλε με εξαιρετική μαεστρία εδώ και 12 χρόνια ο Τούρκος Πρωθυπουργός; Έχουμε μια σύγκρουση που μπορεί να οδηγηθεί στα άκρα; Η μήπως παρακολουθούμε ένα έλασσον πολιτικό επεισόδιο από τα τόσα που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στον Τουρκικό λαβύρινθο.
Οι αντίπαλοι
Είναι κοινό μυστικό ότι ο κ. Ερντοάν έχει δημιουργήσει με τις πρωτοβουλίες (και τις επιτυχίες του), πολλούς εχθρούς μέσα και έξω από την Τουρκία.
Και πρώτα πρώτα:
Οι Κεμαλιστές, με τους στρατιωτικούς, τους βιομήχανους, τους διανοούμενους και τους ρεμπουπλικάνους ψηφοφόρους, ως κύριους εκφραστές της κοσμικής ιδεολογίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, είναι οι εντός των πυλών, πρωτεύοντες αντίπαλοι των Ισλαμιστικών, ηγεμονικών του οραματισμών. Ακολουθούν οι Αλεβίτες, μια αριθμητικά τεράστια και ισχυρή ομάδα Τούρκων πολιτών που ανήκουν σε αυτή την προοδευτική μουσουλμανική αίρεση που τελεί υπό συνεχή ιστορική καταπίεση από την Σουνιτική πλειοψηφία της χώρας. Υπάρχουν τέλος οι πληθυσμοί των μειονοτήτων με κυρίαρχη την εθνότητα των Κούρδων η οποία διαμορφώνει την εσωτερική πολιτική διαπάλη της Τουρκίας, εδώ και πολλές δεκαετίες. Αυτές οι «εν δυνάμει εσωτερικές απειλές» που στοχεύουν στην αποσταθεροποίηση του κ. Ερντοάν έχουν, όπως έχει αποδείξει η ιστορική εμπειρία, και τους εξωτερικούς συμπαραστάτες τους, οι οποίοι σπεύδουν να επωφεληθούν από τις περιστάσεις.
Τα προβλήματα
Η διπλωματική θεωρία του «Στρατηγικού Βάθους» που διατύπωσε με οξυδέρκεια ο Υπ. Εξ. της Τουρκίας και εκ των εμπνευστών της Νέο-Οθωμανικής Ισλαμιστικής προοπτικής της χώρας του κ. Νταβούτογλου, φαίνεται ότι έχει προ πολλού απολέσει την πρακτική σημασία της. Το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής του Τούρκου Υπ. Εξ. που αποτελούσε έναν ενδιαφέροντα συγκερασμό της Οθωμανικής Σουλτανικής διπλωματίας και της ειρηνευτικής τακτικής του Μουσταφά Κεμάλ, δείχνει να έχει καταρρεύσει με δεδομένα πλέον τα οξύτατα προβλήματα της Τουρκίας με την Συρία, την Χεσμπολά του Λιβάνου, το Β. Ιρακ, το Ιράν και βεβαίως το Ισραήλ. Προβλήματα που διαχέονται επίσης και στις σχέσεις της με κάποιες χώρες της Μ. Ανατολής, του Καυκάσου, την Μόσχα, την ΕΕ και την Ουάσιγκτον.
Από μεταρρυθμιστής, φονταμενταλιστής;
Η αρχικά μετριοπαθής, μεταρρυθμιστική ρητορική του κ. Ερντοάν έδωσε βαθμιαία την θέση της σε θρησκευτικά ριζοσπαστικές, ακραία ηγεμονικές φιλοδοξίες της διακυβέρνησης του προς το εσωτερικό της χώρας, την Δύση, τον μουσουλμανικό κόσμο και τους γείτονες της Τουρκίας. Το γεγονός αυτό δημιούργησε μεγάλο σκεπτικισμό και ανησυχία στα ανά την υφήλιο κέντρα αποφάσεων. Ακόμα και το εξ Αμερικής θρησκευτικό «Κίνημα Γκιουλέν» (για το οποίο ελάχιστη γνώση υπάρχει στην Ελλάδα), , ένας από τους πιο σημαίνοντες πνευματικούς και οικονομικούς μέντορες της πολιτικής του κ. Ερντοάν, φαίνεται να αποστασιοποιείται από τις φονταμενταλιστικές, αντιδυτικές επιλογές του εκλεκτού τέκνου του. Καθώς μάλιστα η Αμερική είναι αποφασισμένη να αποσυρθεί από την Μ. Ανατολή και την Μεσόγειο, οδεύοντας προς τις περιπετειώδεις θάλασσες της Κίνας, ο χώρος με τα πλούσια ενεργειακά του αποθέματα και την κορυφαία γεωπολιτική σημασία για τον οποίο έγιναν οι σημαντικότερες πολιτικές και πολεμικές ανατροπές της ιστορίας, δεν μπορεί –λένε οι στρατηγιστές- να αφεθεί στην τύχη του, έρμαιο ανερμάτιστων φανατισμών και ανιστόρητων φιλοδοξιών.
Ένα πρώτο συμπέρασμα
Με τα παραπάνω δεδομένα μπορεί πιο εύκολο να κατανοήσει κανείς τι ακριβώς τρέχει στην Τουρκία. Απλά είναι η αναμενόμενη συσπείρωση και αντίδραση στους ηγεμονικούς σχεδιασμούς του κ. Ερντοάν, από μια κοινωνία που εδώ και 90 χρόνια έμαθε από τον Μουσταφά Κεμάλ να συμπεριφέρεται αλλιώς. Και να γίνεται έτσι αποδεκτή κι αναγνωρίσιμη από την διεθνή κοινότητα.
Ο Τούρκος Πρωθυπουργός πάντως δεν είναι εύκολη λεία. Έχει σε πολλές περιπτώσεις αποδείξει ότι διαθέτει σπάνιο πολιτικό αισθητήριο, πείσμα, αυτοσεβασμό και εξαιρετική ικανότητα επιβίωσης. Το αν θα επανασχεδιάσει ηπιότερα την πολιτική του στρατηγική ή αν θα συγκρουστεί κατά μέτωπο με τους αντιπάλους του προκειμένου να επιβιώσει είναι θέμα δικό του.. Από την άλλη πλευρά, οι έως τώρα ανύπαρκτοι αντίπαλοι του, ασφαλώς θα επιχειρήσουν να αδράξουν την ευκαιρία της αποδυνάμωσης του κ. Ερντοάν, που τους προσφέρει στο πιάτο, η πολιτική αρένα της Τουρκίας. Κι εδώ είναι, που στις κινήσεις αμφοτέρων, θα χρειαστεί πραγματικό «στρατηγικό βάθος».
ΧΡΙΣΤΟΣ Κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*
*Ο κ. Χρ. Χριστοδουλου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Η παραπάνω ανάλυση γράφτηκε ειδικά για το «Εμπρός» της Ξάνθης και για τα «Χανιώτικα Νέα» της Κρήτης.
