Το φλουρί της Πρωτοχρονιάς στην Αβδηρίτικη πρασόπιτα και τα παραδοσιακά κάλαντα με τραγούδια και φωτιές από όλη την ΑΜΘ
Μία γιορτή-ευκαιρία να διατηρήσουμε «ζωντανούς» τους δεσμούς με την παράδοση και το παρελθόν
Η Πρωτοχρονιά ως η πρώτη μέρα του έτους αναμφισβήτητα έχει την τιμητική της… Άλλωστε, η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αποτελεί μια ευκαιρία για πολλούς ανθρώπους να ξεφύγουν από την καθημερινότητα, να περάσουν περισσότερο χρόνο με συγγενείς και φίλους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ανακαλούν στην μνήμη τους παραδόσεις, ήθη και έθιμα. Συσφίγγουν, δηλαδή τους δεσμούς τους με το παρελθόν, μα και το ανανεώνουν…
«Σούρβαλα-Σούρβαλα» (κάλαντα της Πρωτοχρονιάς) στα χωριά του Έβρου
«Σούρβαλα-Σούρβαλα» (κάλαντα της Πρωτοχρονιάς) διαλαλούσαν οι μικροί καλαντιστές την προηγούμενη της έλευσης του νέου χρόνου, στις γειτονιές των χωριών του Έβρου, τραγουδώντας «Άγιους Βασίλης έριτι απού την Καισαρεία, απού την Καισαρεία, βαστάει πένα κι χαρτί, χαρτί κι καλαμάρι…». Το βράδυ της τελευταίας μέρας του χρόνου οι ομάδες των νεαρών καλαντιστών, ανύπανδρων ή αρραβωνιασμένων, επισκέπτονταν και πάλι όλα τα σπίτια του χωριού και εύχονταν υγεία και ευημερία στους νοικοκύρηδες που τους αντάμειβαν δεόντως.
Ιδιαίτερη θέση μεταξύ των πρωτοχρονιάτικων εθίμων έχει και το φαγητό το οποίο, στον Έβρο συνδέεται με τον προγραμματισμό της νέας χρονιάς. Χαρακτηριστική είναι η τυρόπιτα η εβρίτικη «αλμυρή βασιλόπιτα», που μεταξύ των φύλλων της έκρυβε, εκτός από το γνωστό σε όλους νόμισμα, διάφορα ξυλαράκια το καθένα με τον δικό του συμβολισμό (η κρανιά για την υγεία, το σουσάμι για την πληθώρα των αγαθών και της παραγωγής κ.α.)
Την Πρωτοχρονιά ετοιμάζεται και το ζυμωτό ψωμί «κεντημένο» περίτεχνα με σχέδια της αγροτικής παραγωγής, το οποίο ο νοικοκύρης κρατά στον αέρα καλώντας τους συνδαιτυμόνες τους να κόψουν ένα κομμάτι με το χέρι, σύμβολο υγείας και τύχης. Παραδοσιακά φαγητά της Πρωτοχρονιάς το χοιρινό με λάχανο τουρσί και το «Σουούσι», που είναι χοιρινό κρέας ψημένο επί αρκετές ώρες σε ειδικά πήλινα σκεύη, σε μορφή μικρής στάμνας, με καπάκι που σφραγίζεται με ζυμάρι. Το συγκεκριμένο φαγητό εφ’ όσον δεν αποσφραγιστεί διατηρείται έως και του Αγίου Αθανασίου.
Στην Καβάλα σπάνε ρόδι μπροστά στο σπίτι
Στην πόλη της Καβάλας και σε περιοχές της Θράκης, πολλοί κάτοικοι διατηρούν ακόμα κάποια από τα έθιμα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, όπως το σπάσιμο του ροδιού μπροστά στην είσοδο του σπιτιού για καλή τύχη, αλλά και η μεταφορά μιας πέτρας – συνήθως από το μικρότερο μέλος της οικογένειας – στο εσωτερικό του σπιτιού για να είναι στέρεο το σπίτι και γερή ολόκληρη η οικογένεια τη νέα χρονιά. Επίσης, πολλές οικογένειες μαγειρεύουν για το χριστουγεννιάτικό μεσημεριανό τραπέζι σπλήνα γεμιστή με κιμά και ρύζι και κουκουνάρια, ένα παραδοσιακό φαγητό που μαγειρεύονταν κυρίως από τις νοικοκυρές στο Μυριόφυτο της Ανατολικής Θράκης.
Οι φωτιές στο Παγγαίο
Στη δημοτική κοινότητα Μυρτοφύτου του δήμου Παγγαίου, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς συνηθίζεται τ’ αγόρια που θα φύγουν στρατιώτες μέσα στη νέα χρονιά να συγκεντρώνουν μεγάλες στοίβες από ξύλα στην πλατεία. Την παραμονή του νέου χρόνου θα ανάψουν μια εντυπωσιακή φωτιά ψέλνοντας τα κάλαντα. Στις δώδεκα ακριβώς, με το χτύπημα του ρολογιού της εκκλησίας, ξεκινάει ένα παραδοσιακό γλέντι με τσίπουρο και γλυκά.
Μέλι, καρύδια, λουκουμάδες και ξερά φύλλα ελιάς στα κάρβουνα στη Σαμοθράκη
Σε όλα τα σπίτια της Σαμοθράκης, έχουν μέλι με καρύδια και λουκουμάδες. Το βράδυ λίγο πριν έρθει ο νέος χρόνος, όλα τα μέλη της οικογένειας ρίχνουν ξερά φύλλα ελιάς στα κάρβουνα που καίνε στη φωτιά του τζακιού, κάνοντας ευχές. Αν το λιόφυλλο αναποδογυρίσει πάνω στα κάρβουνα η ευχή θα πραγματοποιηθεί.
Οι Μωμόγεροι στην Καλλίφυτο της Δράμας
Στη Δράμα, οι Μωμόγεροι, ένα είδος λαϊκού παραδοσιακού θεάτρου, αναβιώνει στην Καλλίφυτο, όπου υπάρχουν πρόσφυγες από τον Πόντο. Η ονομασία Μωμόγεροι προέρχεται από τις λέξεις μίμος και γέρος, από τις μιμητικές κινήσεις που κάνουν οι πρωταγωνιστές με μορφή γεροντικών προσώπων. Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται όλο το Δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Θεοφάνια).
Το σπόρδισμα των φύλλων στη Θάσο
Στο νησί της Θάσου οι οικογένειες κρατούν ένα πολύ παλιό έθιμο είναι το σπόρδισμα των φύλλων και γίνεται ως εξής: Κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά (θράκα) προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στα αναμμένα κάρβουνα, φύλλα ελιάς, βάζοντας στο νου τους από μία ευχή, χωρίς να την πουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή του.
Η πρασόπιτα στα Άβδηρα Ξάνθης
Στα Άβδηρα της Ξάνθης, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ορισμένες οικογένειες δεν ζυμώνουν βασιλόπιτα, αλλά, ανοίγουν φύλλο και παρασκευάζουν μία πίτα με πράσο, κιμά και μπαχαρικό κύμινο. Μέσα στην πρασόπιτα βάζουν το φλουρί. Η πίτα ψήνεται σε παραδοσιακό ταψί το σινί και τα παλιότερα χρόνια σερβίρονταν πάνω σε χαμηλό ξύλινο τραπέζι, το σορβά.
Επιμέλεια: Χρύσα Κιατίπη
