“Το κρίσιμο ζήτημα για την ΤΝ αφορά το πως θα εφαρμοστεί, ποιους θα εξυπηρετεί, ποιος θα την ελέγχει και ποιους θα ελέγχει”, λέει ο ακαδημαϊκός και συγγραφέας-Ο Δραμινός καθηγητής μιλά στο “Ε” λίγο πριν την παρουσίαση του νέου του βιβλίου «Τεχνητή Νοημοσύνη, Ναι και Όχι» και εξηγεί τα όρια, τις δυνατότητες και τα κρίσιμα διακυβεύματα της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εποχή μας
Το νέο του βιβλίο «Τεχνητή Νοημοσύνη, Ναι και Όχι» παρουσιάζει στην Ξάνθη το απόγευμα της Παρασκευής 21 Νοεμβρίου 2025 ο δραμινός ακαδημαϊκός, κ. Βασίλης Τσαουσίδης. Με πολυετή ακαδημαϊκή πορεία σε κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού και με σταθερή παρουσία στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ως καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΔΠΘ, με γνωστικό αντικείμενο «Τεχνολογίες λογισμικού διασυνδεδεμένων/διαδικτυωμένων συστημάτων υπολογιστών ευρείας κλίμακας» και διευθυντής του «Εργαστηρίου Προγραμματισμού και Επεξεργασίας Πληροφοριών», ο κ. Τσαουσίδης καταθέτει στο νέο του βιβλίο μια ψύχραιμη, ολοκληρωμένη και ουσιαστική προσέγγιση γύρω από τις δυνατότητες, τα όρια και τα πραγματικά διακυβεύματα της τεχνολογίας που αλλάζει τον κόσμο.
Με αφορμή την επικείμενη παρουσίαση του βιβλίου του, την Παρασκευή 21 Νοεμβρίου, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις Καπναποθήκες «Π» της Ξάνθης, ο κ. Τσαουσίδης μιλά στο “E” για τις ευκαιρίες, αλλά και τις προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης, για τους κινδύνους των παρερμηνειών που τη συνοδεύουν και για το πώς μπορούμε –ως κοινωνία– να την αξιοποιήσουμε προς όφελος όλων.
Ο τίτλος του βιβλίου σας, “Τεχνητή Νοημοσύνη, Ναι και Όχι”, ισορροπεί ανάμεσα στην αποδοχή, αλλά και την επιφύλαξη. Ποια είναι, για εσάς, τα όρια ανάμεσα στο “ναι” της προόδου και στο “όχι” του κινδύνου;
Ευχαριστώ για την εύστοχη ερώτηση. Πράγματι, ο τίτλος είναι «Τεχνητή Νοημοσύνη – Ναι και Όχι», και όχι «Ναι ή Όχι». Με την Τεχνητή Νοημοσύνη η τεχνολογία δείχνει τις συγκλονιστικές δυνατότητές της να υπηρετήσει ι) τον άνθρωπο, σε κάθε τομέα της ζωής του – από την ιατρική πρόληψη και διάγνωση μέχρι την ασφαλή οδήγηση ή την εργασιακή ασφάλεια – ιι) την κοινωνία – από την πάταξη της διαφθοράς και της διοικητικής αυθαιρεσίας μέχρι την αύξηση της παραγωγής και του παγκόσμιου πλούτου – καθώς και ιιι) τις επιστήμες – μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής λύσεων σε προβλήματα που ο άνθρωπος, με την υπάρχουσα τεχνολογία, χρειάζεται μήνες ή χρόνια για να επιλύσει. Ωστόσο, θα μπορούσε εξίσου αποτελεσματικά να μετατραπεί σε εργαλείο αυταρχίας, να λειτουργήσει, λόγω της πολυπλοκοτητας της, ως δούρειος ίππος της μη λογοδοσίας, να υποβαθμίσει αντί να διευκολύνει την ανθρώπινη εργασία και την αξία της ή να απαξιώσει την πνευματική εργασία – θα μπορούσε δηλαδή το όφελος από αυτό το συγκλονιστικό επίτευγμα να μην το καρπωθεί τελικά ο πολίτης, αλλά κάποιοι λίγοι. Η ΤΝ έχει πλέον ξεφύγει από το στενό τεχνοκρατικό πλαίσιο της λειτουργικότητας: οι εφαρμογές της αφορούν τον πολίτη, ο οποίος μπορεί είτε να απολαύσει τα ευεργετήματά της είτε να υποστεί τις συνέπειες από την κακή ή μεροληπτική χρήση της. Αυτά τα όρια πρέπει να τεθούν θεσμικά, ώστε να διασφαλιστεί ότι η ίδια η χρήση της δεν θα γίνεται μεροληπτικά, σε βάρος του πολίτη, ούτε επιλεκτικά, προς όφελος κάποιων λίγων.
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου επιχειρείτε να αποσαφηνίσετε τι είναι, αλλά και τι δεν είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη παρανόηση που υπάρχει σήμερα γύρω από αυτήν;
Η ΤΝ «μαθαίνει» και «εκπαιδεύεται» – στην πράξη αυτό σημαίνει ότι επιχειρεί να συσχετίσει κατανομές, σχέσεις και πιθανότητες μεταξύ των μεταβλητών. Στην ουσία, κάνει μια στατιστική εκτίμηση, η οποία έχει περιθώρια μικρού ή μεγάλου λάθους – ανάλογα με την πληρότητα, αντικειμενικότητα και εγκυρότητα των δεδομένων αλλά και των μοντέλων – με το πώς εκπαιδεύεται. Υπάρχει λοιπόν μια παρεξήγηση, που αποτελεί απόρροια του θαυμασμού της κοινωνίας για τον μαγικό και μυστήριο κόσμο των υπολογιστών: ότι ένας κώδικας υπολογιστή, ένα πρόγραμμα, είναι εξ ορισμού αξιόπιστο και αλάνθαστο. Η παρεξήγηση αυτή δημιούργησε μια στρεβλή εικόνα και σε σχέση με τις πραγματικές δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτή παρουσιάζεται συνήθως ως «αντικειμενική», επειδή ακριβώς είναι προϊόν μιας περίπλοκης επιστήμης – κρύβει όμως την ανθρώπινη προκατάληψη ή το γεγονός ότι περιορίζεται από τις γνώσεις και τα ηθικά και πνευματικά όρια του δημιουργού της.
Πέρα από την τεχνολογική της διάσταση, η Τεχνητή Νοημοσύνη εγείρει προβληματισμούς σχετικά με κοινωνικά και ηθικά ζητήματα, όπως ο έλεγχος και η εξουσία. Κατά τη γνώμη σας, ποιο είναι το πιο κρίσιμο ερώτημα που θα πρέπει να απαντήσει η κοινωνία πριν την “εμπιστευτεί”;
Φανταστείτε να μπορούσε κάθε εταιρεία να παράγει φάρμακα, χωρίς αυτά πρώτα να ελέγχονται είτε για την αποτελεσματικότητά τους είτε για τις παρενέργειες που προκαλούν στην υγεία των ανθρώπων. Φανταστείτε επίσης, σε περίπτωση που προκαλούσαν βλάβες, να μη λογοδοτούσε κανείς, ακριβώς επειδή δεν είχε κανείς την υποχρέωση να περάσει τα προϊόντα του από κάποια αξιολόγηση. Φανταστείτε, τέλος, να χορηγούνταν τα καλά φάρμακα επιλεκτικά σε κάποιους μόνο πολίτες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα προϊόν που κατασκευάστηκε με κόπο, στηρίχθηκε σε δημόσια αγαθά και πρέπει να είναι προσβάσιμη από τους πολίτες για να απολαύσουν τα οφέλη της – όχι να μετατραπεί σε εργαλείο που ελέγχει τους πολίτες ή τους καταδυναστεύει σε κάθε βήμα τους. Ούτε βέβαια σε εργαλείο που διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες. Επομένως, μπορεί ο πολίτης να εμπιστευτεί την ΤΝ, αφενός όταν μπορεί να ελέγξει την ορθότητα και αντικειμενικότητα των πορισμάτων της, αφετέρου όταν μπορεί να εκτιμήσει τεκμηριωμένα τις συνέπειες από τη χρήση της, ιδίως όταν αυτή υποκαθιστά δικές του γνωστικές λειτουργίες. Προς το παρόν, το ίδιο το δείγμα βάσει του οποίου αξιολογούμε τις επιπτώσεις της είναι μεροληπτικό, καθώς εμείς που τη χρησιμοποιούμε εκπαιδευτήκαμε με τις παραδοσιακές μεθόδους – επομένως, αποκτήσαμε τις γνωστικές λειτουργίες μας χωρίς αυτήν. Δεν θα ισχύει το ίδιο για τις επόμενες γενιές.
Στο μυθοπλαστικό μέρος του βιβλίου σας, χρησιμοποιείτε την αφήγηση για να μιλήσετε για την ανθρώπινη πλευρά της τεχνολογίας. Τι μπορεί να εκφράσει η λογοτεχνία που δεν μπορεί να πει η επιστήμη;
Μέσα από το μυθοπλαστικό μέρος του βιβλίου επιχειρώ να δώσω μια πιο βιωματική διάσταση στις ενδεχόμενες συνέπειες της Τεχνητής Νοημοσύνης, ώστε να γίνει πιο απτό το κυρίαρχο ερώτημα: «ποιον θα εξυπηρετεί, ποιος θα την ελέγχει και ποιον θα ελέγχει».
Η αφήγηση εδώ λειτουργεί ως ένας τρόπος να μεταφραστεί το τεχνολογικό ζήτημα σε ανθρώπινο βίωμα— να το νιώσουμε, όχι απλώς να το κατανοήσουμε. Μου δίνει επίσης την ευκαιρία να πείσω τον αναγνώστη ότι πράγματι μπορεί η ΤΝ να ωφελήσει τον πολίτη – δεν είναι αυτό απλώς μια ευχή ή μια ουτοπική προσδοκία. Ο στόχος μου είναι να κινητοποιήσω τους πολίτες προς αυτή την κατεύθυνση.
Αν έπρεπε να συνοψίσετε το μήνυμα του βιβλίου σας σε μία φράση για τον αναγνώστη που φοβάται ή υπερεκτιμά την Τεχνητή Νοημοσύνη, ποια θα ήταν αυτή;
Η ΤΝ είναι ένα συγκλονιστικό επίτευγμα το οποίο πρέπει να θωρακίσουμε: το κρίσιμο ζήτημα, όπως ανέφερα προηγουμένως, δεν είναι αν θα εφαρμοστεί στο μέλλον, αλλά πώς θα εφαρμοστεί, ποιους θα εξυπηρετεί, ποιος θα την ελέγχει και ποιους θα ελέγχει. Αυτό προϋποθέτει να γνωρίζουν οι πολίτες τα Ναι και τα Όχι – και ακριβώς αυτό ήταν και το κίνητρό που με οδήγησε να απευθύνω το βιβλίο στο ευρύ κοινό.
Στη γενικότερη επιφυλακτικότητα ότι “η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται και θα “μας πάρει” τις δουλειές, τι απαντάτε; Μπορεί η ΤΝ να “επιβιώσει” χωρίς τον ανθρώπινο παράγοντα στην εργασία;
Το κυρίαρχο ερώτημα δεν είναι μόνο αν «θα μας πάρει» τις δουλειές αλλά και αν θα απογυμνώσει την εργασία – ιδίως την πνευματική – από την αξία της. Δεν θέλουμε, αντί να λειτουργεί η ΤΝ στην υπηρεσία του πολίτη, να λειτουργεί ο εκπαιδευτικός, ο γιατρός ή ο νομικός στην υπηρεσία της ΤΝ. Αυτό θα οδηγούσε σε μισθολογική και κοινωνική απαξίωση καταξιωμένα επαγγέλματα και κατ’ επέκταση θα αποδυνάμωνε και το κίνητρο για την απόκτηση της γνώσης – δεν θέλουμε να εκχωρήσουμε τη δύναμη της γνώσης σε μηχανές και, προοδευτικά, να απωλέσουμε εμείς τις γνωστικές μας λειτουργίες. Τεχνικά, ίσως είναι εφικτό σε λίγα χρόνια να αναλάβουν αποκλειστικά οι μηχανές την παραγωγή και μεγάλο μέρος της ανθρώπινης πνευματικής εργασίας, επίσης – αν και αυτό θα είχε ολέθριες συνέπειες, κυρίως ενεργειακές. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί θεσμικά, εφόσον υπάρξει βούληση και κινητοποίηση των πολιτών προς αυτή την κατεύθυνση.
Βιβλιοπαρουσίαση
Με τον συγγραφέα θα συνομιλήσουν οι:
Βάγια Ζήκα, Σύμβουλος Φιλολόγων Ξάνθης,
Χρήστος Γκαρμπούνης, Γιατρός, μέλος δικτύου «Στάσου και Σκέψου»,
Γιώργος Σιακαντάρης, Δρ Κοινωνιολογίας, Συγγραφέας
Πρόλογος: Αναστασία Ταουκτσόκλου, Ph.D, πρόεδρος Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας – Παράρτημα Ξάνθης.
Παρέμβαση: Μπέγκα Πολυξένη Μαρία, πρόεδρος του Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE), Student Branch Ξάνθης
Συντονισμός: Έλλη Κατσίρη, Αν. Καθηγήτρια ΗΜ & ΜΥ ΔΠΘ
Τη βιβλιοπαρουσίαση διοργανώνουν οι Εκδόσεις Κλειδάριθμος και το βιβλιοπωλείο ΔΥΟ.
Η εκδήλωση πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας (ΕΜΕ) – Παράρτημα Ξάνθης.
