Μια ξεχωριστή ιστορική έκθεση στη ΛΑΦ Ξάνθης φωτίζει άγνωστες πτυχές του έπους του ’40 και τη δύναμη της σάτιρας ως μέσο εμψύχωσης και αντίστασης
«Το κειμήλιο είναι κάτι που σε βοηθάει να μάθεις εύκολα ιστορία, να διεισδύσεις μέσα σε κομμάτια που ούτε καν ένας ιστορικός έχει τα περιθώρια να μπει» τονίζει ο ιστορικός ερευνητής, Βασίλειος Νικόλτσιος
Με αφορμή τον εορτασμό της Εθνικής Επετείου της 28ης Οκτωβρίου, στην Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς της Ξάνθης φιλοξενείται από τις 17 Οκτωβρίου μέχρι και τις 4 Νοέμβριου 2025 η ξεχωριστή ιστορική έκθεση με τίτλο: «Οι Γελοιογραφίες του 1940: Όπλα Ψυχολογικού Πολέμου».
Μέσα από την προβολή των γελοιογραφιών, η έκθεση αναδεικνύει τον ρόλο των ιστορικών αυτών κειμηλίων ως εργαλείων ψυχολογικού πολέμου και κοινωνικού σχολιασμού σε μια κρίσιμη ιστορική περίοδο για την Ελλάδα. Την ίδια στιγμή, μέσα από την σάτιρα, φωτίζονται και ορισμένες αθέατες, για το ευρύ κοινό, πτυχές του ελληνο-ιταλικού και της ιστορικής περιόδου που σφυρηλάτησε το έπος του ’40.
Το υλικό της έκθεσης αντλείται από την συλλογή του εν αποστρατεία Συνταγματάρχη, ιστορικού ερευνητή και φαρμακοποιού, Βασίλειου Νικόλτσιου. Ο κ. Νικόλτσιος, για περισσότερα από 25 χρόνια, ασχολείται με την ιστορική έρευνα, συγκέντρωση, συντήρηση, διάσωση, διαφύλαξη και προβολή ιστορικού υλικού. Έχει στην κατοχή του περισσότερα από 6000 ιστορικά κειμήλια, με τα οποία έχει οργανώσει περισσότερες από 50 ιστορικές περιοδικές εκθέσεις. Μέρος της συλλογής του εκτίθεται στο Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων, στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, αλλά και σε άλλους μουσειακούς χώρους ανά την Ελλάδα.
«Μέσα από τα κειμήλια και τα αντικείμενα που κρατάς στα χέρια σου αντιλαμβάνεσαι “την κόψη του σπαθιού την τρομερή”» υπογραμμίζει ο κ. Νικόλτσιος
Με δηλώσεις του στην «Ε», ο κ. Νικόλτσιος αναφέρθηκε στην συμβολή των ιστορικών κειμηλίων στην παρουσίαση και την αφομοίωση της ελληνικής ιστορίας από τους νέους της εποχής μας. «Η γελοιογραφία του ’40 είναι η πιο εύληπτη προσπάθεια παρουσίασης και αφομοίωσης της ιστορίας του ελληνο-ιταλικού και ελληνο-γερμανικού πολέμου. Και αυτό γιατί, πέρα από το ότι μαθαίνεις τα γεγονότα με την Κλεισούρα, τον Μεταξά και με τους στρατηγούς που άλλαζαν συνεχώς, χαράσσεται και ένα χαμόγελο στα χείλη σου την ώρα που τα βλέπεις. Αυτό, ακριβώς, είναι το πλεονέκτημα από ένα ξερό μαθημα ιστορίας ή από μια έκθεση με ιστορικές φωτογραφίες, εξαιρετικές και απαραίτητες κατά τα άλλα» σημειώνει ο ιστορικός ερευνητής.
«Ωστόσο, δεν έχουν αυτό το πλεονέκτημα: να χαράσσουν το χαμόγελο στα χείλη αυτού που βλέπει σήμερα τις γελοιογραφίες, γιατί αυτές φτιάχτηκαν και για αυτούς που είχαν τους ανθρώπους τους στο μέτωπο» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Νικόλτσιος, προσθέτοντας πως, σήμερα, που δεν υπάρχει το αρνητικό στοιχείο του πολέμου, οι γελοιογραφίες αυτές λειτουργούν μόνο θετικά, αποκαλύπτοντας τον προπαγανδιστικό οργανισμό που είχε στηθεί με στόχο την υποστήριξη του μαχόμενου στρατού, αλλά και το πως παρουσίαζαν οι ίδιοι οι γελοιογράφοι τα γεγονότα και όχι οι δημοσιογράφοι.
Παράλληλα, μιλώντας για την σύνδεση των νέων με την συλλογική μνήμη και τα ιστορικά γεγονότα μέσω των ιστορικών κειμηλίων, υποστήριξε πως «είναι πολύ πιο εύκολο να προσεγγίσεις έναν νέο να φορέσει ένα κράνος ή να μυρίσει μια παλιά εφημερίδα από το να τον έχεις στημένο σε μια αίθουσα και να του παρουσιάζεις την ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως την έζησε η Ελλάδα. Είναι πολύ ευρηματικό το να μαθαίνεις την ιστορία μέσα στα μουσεία. Άλλωστε, το ίδιο συνέβη και με εμένα, καθώς σπούδασα φαρμακευτική, αλλά λόγω της αγάπης που είχα για τα κειμήλια σήμερα αισθάνομαι πιο καλός γνώστης της ιστορίας, ιστορικός χωρίς δίπλωμα, από ότι φαρμακοποιός. Μέσα από τα κειμήλια και τα αντικείμενα που κρατάς στα χέρια σου αντιλαμβάνεσαι “την κόψη του σπαθιού την τρομερή” που γράφει ο Εθνικός μας ποιητής στον Εθνικό μας Ύμνο» σημείωσε χαρακτηριστικά ο ιστορικός ερευνητής.
Κλείνοντας, κ. Νικόλτσιος αναφέρθηκε στον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν τα κειμήλια στην μελέτη της ιστορίας: «Το κειμήλιο είναι κάτι που σε βοηθάει να μάθεις εύκολα ιστορία, να διεισδύσεις μέσα σε κομμάτια που, ίσως, ούτε καν ένας ιστορικός να είχε τα περιθώρια να μπει».
