Νέο μάθημα το απόγευμα της Τρίτης
Συνεχίζονται τα ελεύθερα μαθήματα του Θανάση Μουσόπουλου στο Λύκειο των Ελληνίδων την Τρίτη 4 Νοεμβρίου 2025 , στις 7 μμ με θέμα: «Ευάγγελος Παπανούτσος – Γνωσιολογία και Ηθική»
Εισαγωγικά ο ίδιος ο διδάσκων ενημερώνει: «όπως αναφέραμε στο προηγούμενο μάθημα, βασικοί κλάδοι της Φιλοσοφίας είναι: 1.Γνωσιολογία – Οντολογία – 2.Ηθική – 3. Αισθητική. Στη σημερινή συνάντηση θα προσεγγίσουμε τη Γνωσιολογία και την Ηθική παραπέμποντας στα αντίστοιχα έργα του Παπανούτσου (1900 – 1982).
Ο Ευάγγελος Παπανούτσος γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε θεολογία, φιλολογία, φιλοσοφία και παιδαγωγικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Βερολίνου, Τυβίγγης και Παρισίων και υπηρέτησε την ελληνική εκπαίδευση σε διάφορες θέσεις. Διετέλεσε Γενικός Διευθυντής και Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας. Σημαντικοί στάθηκαν οι αγώνες του για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της ελληνικής παιδείας. Στο διάστημα 1974 – 77 βουλευτής Επικρατείας Ενώσεως Κέντρου – Νέων Δυνάμεων. Το 1981 έγινε ακαδημαϊκός. Είναι πολυγραφότατος. Τα πιο γνωστά βιβλία του είναι: Αισθητική, Ηθική, Γνωσιολογία, Ψυχολογία, Λογική, Παλαμάς-Καβάφης-Σικελιανός, Φιλοσοφία και Παιδεία, Αγώνες και Αγωνία για την Παιδεία, Ο Λόγος και ο Άνθρωπος, Πρακτική Φιλοσοφία, Η Κρίση του Πολιτισμού μας, Το Δίκαιο της Πυγμής, Η Παιδεία, το Μεγάλο μας Πρόβλημα, Αλ. Δελμούζος, Οι Δρόμοι της Ζωής κ.ά.
Ο Κόσμος του Πνεύματος είναι φιλοσοφική τριλογία του σπουδαίου Έλληνα φιλοσόφου και παιδαγωγού Ευάγγελου Παπανούτσου. Αποτελείται από τα βιβλία Γνωσιολογία, Αισθητική και Ηθική.
Στον Πρόλογο της ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΑΣ (πρώτη έκδοση 1953) διαβάζουμε:
«Γνωσιολογία ή Θεωρία της Γνώσης ονομάζεται η συστηματική διερεύνηση του προβλήματος της Αλήθειας. Το πρόβλημα τούτο, μαζί με τα προβλήματα της Ομορφιάς και της Αρετής, είναι ένα από τα τρία μεγάλα θέματα της φιλοσοφίας. Και πιο δύσκολο από τα δύο άλλα, γιατί από τον στοχαστή που θα επιχειρήσει να το λύσει απαιτεί περισσότερη ωριμότητα, θάρρος, μάθηση, κρίση, όχι συνηθισμένη. Εδώ, η φιλοσοφία δεν εξετάζει άλλα πνευματικά έργα (π.χ. την καλλιτεχνική δημιουργία ή τις ηθικές επιδόσεις), αλλά επιχειρεί την τολμηρότερη απ’ όλες τις πράξεις της: απ’ έξω μεταφέρει την αμφιβολία μέσα της, κάνει τον ίδιο τον εαυτό της πρόβλημα και σκύβει απάνω του να μελετήσει και να βεβαιωθεί. Τη γνώση υπόσχεται με αυτόν τον κλάδο της να αναλύσει, για να προσδιορίσει την ποιότητα που ονομάζουμε αλήθεια. Αλλά και η ίδια, γνώση είναι και την αλήθεια θηρεύει, επομένως ως Γνωσιολογία έρχεται να κάνει ανατομία απάνω στο ίδιο το σώμα της, με την πρόθεση να ανακαλύψει τους νόμους που το κυβερνούν και να ελέγξει τη στερεότητά του».
Στον Πρόλογο της ΗΘΙΚΗΣ (πρώτη έκδοση 1949) διαβάζουμε:
«Και στου ηθικού προβλήματος τη διερεύνηση ο φιλοσοφικός στοχασμός που θέλει να είναι κριτικός και όχι δογματικός, ουδέ στιγμή απομακρύνεται από την κύρια τροχιά του: είναι καθαρά θεωρητικός. Το θέμα εδώ έχει πρακτικό χαρακτήρα: με ποια μέτρα και προς ποιους σκοπούς ρυθμίζει ο άνθρωπος την ατομική και συλλογική του ζωή. Με άλλα λόγια: ποια είναι και σε τι κατατείνει η ανθρώπινη αρετή. Αλλά η εξέτασή του γίνεται με τρόπο καθαρά θεωρητικό. Αυτό σημαίνει ότι ο στοχαστής που φιλοσοφεί απάνω στο ηθικό πρόβλημα, δεν έχει την πρόθεση να φρονηματίσει τους άλλους, αλλά να συλλάβει θεωρητικά και κριτικά ν’ αποσαφηνίσει την ουσία της αρετής. Το “λόγον διδόναι”, της φιλοσοφίας γενικά, άρα και της ηθικής φιλοσοφίας η τάση, είναι μια ορισμένη κατεύθυνση στην κίνηση του πνεύματος. Διαφορετική από την κυρίως ηθική ενέργεια που αρχίζει με την έφεση και συντελείται με την πραγμάτωση της αρετής. Τούτο πρέπει να έχει από την αρχή υπ’ όψη του ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου. Δεν πρόκειται να βρει στις σελίδες του έναν ηθικό κώδικα με ορισμένες εντολές, ούτε την προτροπή και την έκκληση να συντάξει τη ζωή του απάνω σε ορισμένους ηθικούς κανόνες. Εδώ επιδιώκεται η μάθηση που είναι φωτισμός του νου, και όχι ο φρονηματικός, η στροφή ή η επιστροφή προς τον ενάρετο βίο».
Στο επόμενο μάθημα (18/11/25) θα προσεγγίσουμε την Αισθητική του Ευ. Παπανούτσου».
