«Συγκριτική μελέτη πλατωνικών μορφών και κβαντικής υπέρθεσης» του Ευ. Σείριου Μπάτζιου
Του Θανάση Μουσόπουλου
Η Μαρώνεια μου είναι ιδιαίτερα προσφιλής, καθότι η μητέρα μου κατάγεται από τον ιστορικό τούτο τόπο.
Πριν από λίγα χρόνια είχα τη χαρά να γνωρίσω τον Ευάγγελο Μπάτζιο – επονομαζόμενο Σείριο – που έχει ποικίλα και σοφά ενδιαφέροντα. Σε κείμενο που αναφέρεται στην πορεία του διαβάζουμε:
«Ο Ευάγγελος Σείριος Μπάτζιος είναι κάτι περισσότερο από ένας ερασιτέχνης αστρονόμους ή ένας λάτρης της φύσης. Είναι ένας ακατάπαυτος αναζητητής ένας στοχαστής και ένας άνθρωπος που μέσα από κάθε του δραστηριότητα – είτε πρόκειται για την παρατήρηση ενός μακρινού γαλαξία, είτε για την ανάβαση σε μια δύσκολη κορυφή είτε για την εμβάθυνση σε ένα αρχαίο κείμενο – επιδιώκει να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του και τον ίδιο του τον εαυτό. Η Μαρώνεια, ο τόπος του, δεν είναι απλώς ένα μέρος για να ζει, αλλά ένα σημείο εκκίνησης για ένα διαρκές ταξίδι ανακάλυψης».
Πρόσφατος καρπός της αναζήτησής του είναι το βιβλίο «Συγκριτική Μελέτη Πλατωνικών Μορφών και Κβαντικής Υπέρθεσης», ειδ. Άμμων, 2025, σελ. 184.
Πολύ διαφωτιστικό είναι το κείμενο στο Οπισθόφυλλο του καλαίσθητου βιβλίου:
«Το παρόν βιβλίο επιχειρεί μια πρωτοποριακή και διεπιστημονική ανάλυση, εξερευνώντας τα σημεία σύγκλισης και απόκλισης μεταξύ δύο θεμελιωδών αλλά φαινομενικά ετερόκλητων εννοιών: της πλατωνικής θεωρίας των Ιδεών (Μορφών) και της κβαντικής υπέρθεσης. Η μελέτη αναδεικνύει πώς τόσο ο Πλάτωνας, με την έννοια των αιώνιων, άυλων και τέλειων Μορφών που αποτελούν τα αρχέτυπα της πραγματικότητας, όσο και η κβαντική μηχανική, με την αρχή της υπέρθεσης όπου ένα σωματίδιο μπορεί να βρίσκεται σε πολλαπλές καταστάσεις ταυτόχρονα πριν την παρατήρηση, υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός μη ορατού, δυνητικού πεδίου που προϋπάρχει και διαμορφώνει την εμπειρική πραγματικότητα. Εξετάζονται οι πιθανές αναλογίες μεταξύ της “κατάρρευσης” της κβαντικής συνάρτησης κύματος στην παρατήρηση και της διαδικασίας με την οποία οι πλατωνικές Μορφές “μετέχουν” ή “μιμούνται” στον αισθητό κόσμο. Παράλληλα, το βιβλίο αναλύσει τις σημαντικές διαφορές στις δύο προσεγγίσεις, ιδίως όσον αφορά τη φύση της δυνητικότητας, τον ρόλο του παρατηρητή και την οντολογική υπόσταση αυτών των μη παρατηρήσιμων καταστάσεων. Μέσα από αυτή τη συγκριτική ανάλυση, το βιβλίο φιλοδοξεί να γεφυρώσει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία με τη σύγχρονη φυσική […] Αποτελεί μια πρόσκληση για προβληματισμό πάνω στα θεμελιώδη ερωτήματα της ύπαρξης, προσεγγίζοντας την αλήθεια από διαφορετικές, αλλά ενδεχομένως συμπληρωματικές, επιστημονικές και φιλοσοφικές οδούς».
Ο ίδιος ο συγγραφέας σε πρόσφατο σχετικό άρθρο του διευκρινίζει:
«Η φύση της πραγματικότητας είναι από καιρό ένα θέμα τόσο φιλοσοφικής όσο και επιστημονικής έρευνας. Στην αρχαία φιλοσοφία, η θεωρία του Πλάτωνα για τις Μορφές παρουσιάζει μια δυϊστική άποψη της ύπαρξης, όπου ο υλικός κόσμος είναι μια απλή σκιά ενός ανώτερου βασιλείου τέλειων, αμετάβλητων Μορφών. Αυτές οι Μορφές είναι διαχρονικές, αφηρημένες οντότητες που αντιπροσωπεύουν την αληθινή ουσία των πραγμάτων, ενώ ο φυσικός κόσμος προσφέρει μόνο ατελείς μιμήσεις. Εν τω μεταξύ, η κβαντική μηχανική, ο ακρογωνιαίος λίθος της σύγχρονης φυσικής, εισάγει την αρχή της κβαντικής υπέρθεσης, όπου τα σωματίδια μπορούν να υπάρχουν σε πολλαπλές καταστάσεις ταυτόχρονα μέχρι να παρατηρηθούν, καταρρέοντας σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Αν και αυτά τα πλαίσια προέρχονται από διαφορετικές παραδόσεις, μοιράζονται βαθιές ομοιότητες, ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση των δυνατοτήτων και στο ρόλο της παρατήρησης στη διαμόρφωση της πραγματικότητας».
Όλα τα θέματα αυτά αναλύονται μεθοδικά στο σύγγραμμα του Σείριου. Θα παραθέσουμε τρία χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
«Ο Πλάτωνας δεν ήταν απλώς ένας στοχαστής· ήταν ένας οραματιστής, ένας δημιουργός ενός ολοκληρωμένου φιλοσοφικού συστήματος που προσπάθησε να δώσει νόημα σε ένα κόσμο που βρισκόταν σε κρίση. Το έργο του παραμένει μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης και συζήτησης, προκαλώντας μας να σκεφτούμε βαθύτερα για την πραγματικότητα γύρω μας και μέσα μας» (σελ. 33).
«Η κβαντομηχανική είναι ένας κλάδος της φυσικής που μελετά τη συμπεριφορά της ύλης και της ενέργειας σε ατομικό και υπερατομικό επίπεδο. Σε αυτές τις απίστευτα μικρές κλίμακες, οι νόμοι της κλασικής φυσικής που βιώνουμε στην καθημερινότητά μας παύουν να ισχύουν, ανοίγοντας ένα παράθυρο σε ένα κόσμο γεμάτο εκπλήξεις και παραδοξότητες» (σελ. 52).
Ο ερευνητής που αναζητά στον Πλάτωνα και στην Κβαντομηχαντική καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν: «τόσο εντυπωσιακά σημεία σύγκλισης όσο και θεμελιώδεις αποκλίσεις, προσφέροντας μια πλούσια βάση για φιλοσοφικό και επιστημονικό διάλογο» (σελ.178).
Συγχαίρω τον Ευάγγελο και περιμένω το επόμενο βήμα…
