Πολλά μπορεί κανείς να σούρει στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Κυρίως ότι προάγουν στους εφήβους τον στερεοτυπικό τρόπο σκέψης και τη στείρα αποστήθιση. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι ενήλικοι Έλληνες σπανίως ανοίγουν βιβλίο οφείλεται, πιστεύω, και στο τραύμα της προετοιμασίας για εκείνες τις εξετάσεις. Και όμως. Όποιος προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο εισαγωγής στα πανεπιστήμια, αποστομώνεται με το εξής επιχείρημα: “Μα τι λες; Οι Πανελλαδικές είναι η μοναδική αδιάβλητη διαδικασία στη χώρα! Να την γκρεμίσουμε;”
Αμφιβάλλω εάν είναι η μοναδική. Η κοινή πάντως γνώμη στη χώρα μας, εδώ και δεκαετίες, ουδόλως εμπιστεύεται δημόσιες διαδικασίες και θεσμούς.
Την πολιτική ηγεσία, που οι ίδιοι οι πολίτες εκλέγουν; Ούτε για πλάκα! Τον Τύπο; Εδώ γελάνε! “Αρδάκια” ανεβοκατεβάζουν τους δημοσιογράφους. Τα δικαστήρια; Μονάχα εφόσον οι αποφάσεις τους τούς δικαιώνουν προσωπικά ή συμπλέουν με το επικρατούν περί δικαίου αίσθημα. Ποιοι θεσμοί περισώζονται; Στη συνείδηση του συντηρητικότερου τμήματος της κοινωνίας, οι πλέον αρχαϊκοί. Η Εκκλησία, οι Ένοπλες Δυνάμεις, τα Σώματα Ασφαλείας. Ενώ οι αυτοαποκαλούμενοι “προοδευτικοί” ασπάζονται ολοένα και συχνότερα τη ρήση του Ανδρέα Παπανδρέου: “Καμία δύναμη, κανένας θεσμός, μόνον ο λαός!”
Η ανάγνωση της πραγματικότητας που προβάλλει η εκάστοτε αντιπολίτευση είναι απλή. Από τη μία η διεφθαρμένη κυβέρνηση και τα πλοκάμια της στη δημόσια διοίκηση. Από την άλλη ο λαός, πάντοτε ευκολόπιστος και πάντα προδομένος. Οι κυβερνώντες, όταν παραζοριστούν, όταν δεν μπορούν να ξεκολλήσουν τη γίδα από την πλάτη τους, προσφεύγουν αμυνόμενοι στην Παγκάλειο ρήση. “Όλοι μαζί τα φάγαμε”. Και όλοι μαζί, υπονοούν, συνεχίζουμε να τα τρώμε. Συμβαίνει έτσι;
Προφανώς όχι. Οι μεγάλες μπάζες γίνονται από ευάριθμους μπαγαπόντες που κατέχουν τον τρόπο κι έχουν το θράσος που τους δίνει, με το αζημίωτο, η πολιτική κάλυψη. Το μαύρο ή το υπεξαιρεμένο χρήμα καταλήγει σε ελάχιστες τσέπες.
Εγώ, εσείς, καμία πρόσβαση δεν έχουμε σε τέτοια αλισιβερίσια. Άντε να διαθέτουμε μία θολή εικόνα, ώσπου να σπάσει ο διάολος το ποδάρι του και να γίνουν τα ξεκουκουλώματα. Γνώριζε ο μέσος πολίτης πόσο ξεχαρβαλωμένοι ήταν οι σιδηρόδρομοι πριν να συμβεί η τραγωδία των Τεμπών; Μπορούσε να διανοηθεί ότι κάποιοι Κρητικοί εισέπρατταν παρανόμως επιδοτήσεις, δηλώνοντας βοσκοτόπια στην Τζιά ή στο Διδυμότειχο;
Και όμως, ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε από μια άποψη δίκιο. Το “Όλοι μαζί τα τρώμε” αποτελεί το μότο της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Χωρίς βεβαίως να διευκρινίζεται ποιος τρώει πόσα και με ποιον τρόπο.
Τι θα έπρεπε να έχει συμβεί αν όχι από το 1974, σίγουρα πάντως από το 1980 που ενταχθήκαμε στην ΕΟΚ, άντε από το 1981 που ήρθε στην εξουσία το κίνημα των “μη προνομιούχων”; Να έχει οικοδομηθεί στην Ελλάδα ένα κοινωνικό κράτος. Αποτελεσματική υγεία και παιδεία, δίχτυ ασφαλείας για τις πιο ευπαθείς ομάδες πληθυσμού.
Τι συνέβη; Εκδημοκρατίστηκε απλώς το πελατειακό κράτος. Δόθηκε η ευκαιρία στους μέχρι τότε αποκλεισμένους να χώσουν κι εκείνοι μισό δαχτυλάκι στο μέλι. Μισό δαχτυλάκι επαναλαμβάνω και υπογραμμίζω. Αρκούσε για να επιμεριστεί η ενοχή και να εξασφαλιστεί έτσι η λαϊκή ανοχή.
Ποια αιτήματα έχει η συντριπτική πλειονότητα όσων συνωστίζονται στους προθαλάμους βουλευτών και υπουργών, στα κατά τόπους κομματικά γραφεία; Μια πιο άνετη στρατιωτική θητεία για το παιδί τους. Μια μετάταξη στο Δημόσιο ή μια μεταγραφή στο πανεπιστήμιο, ώστε να ελαφρυνθεί κάπως ο οικογενειακός προϋπολογισμός. Άντε και καμιά ρύθμιση χρεών, αν και αμφιβάλλω κατά πόσον πλέον είναι κάτι τέτοιο εφικτό. Οι διορισμοί που έδεναν ισόβια μυριάδες ψηφοφόρους έχουν τελειώσει προ πολλού χάρη στον ΑΣΕΠ.
Οι πολιτευτές φροντίζουν να ικανοποιούν σε γενικές γραμμές τους πολίτες. Αφενός για να μαζεύουν κουκιά. Αφετέρου -και εδώ είναι η μεγάλη πονηριά- για να τους κάνουν να αισθάνονται έστω και ελάχιστα ευνοημένοι. Άρα μέσα στο κόλπο.
Γελάμε μάλλον παρά φρίττουμε με τους “Φραπέδες”, τους “Χασάπηδες” και τους διαλόγους τους, βγαλμένους λες από θεατρική επιθεώρηση. Κουνάμε το κεφάλι συγκαταβατικά όταν ο πρωθυπουργός δηλώνει πως από εδώ κι εμπρός θα φτάσει το μαχαίρι ως το κόκκαλο. Ιλαροί ως έναν βαθμό μάς φαίνονται και οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης που προαναγγέλλουν κάθαρση, που θέλουν να περνιούνται για άσπιλοι και αμόλυντοι. “Για να ξανάρθουν στα πράγματα, για να κάτσουν έξι χρόνια και θα δούμε κι εκείνων τα άπλυτα…” Βεβαίως και δεν εμπιστευόμαστε κανέναν.
Έτσι θα κυλήσει η ζωή και η δική μας και των παιδιών μας; Ας μην απαισιοδοξούμε τόσο.
Ο κόσμος έστω και με πισωγυρίσματα προχωράει. Αλλάζει. Οι δομές εκσυγχρονίζονται. Τα λουριά σφίγγουν. Οι ευκαιρίες να εξαπατάς το σύστημα για να την περνάς μπέικα λιγοστεύουν. Το πελατειακό κράτος φθίνει. Θα αντικατασταθεί από κοινωνικό κράτος; Ή θα αφεθούν οι πολίτες εντελώς ξεκρέμαστοι, στο έλεος μιας αδυσώπητης αγοράς, ενός άνευ όρων ανταγωνισμού; Αυτό ακριβώς είναι το κρίσιμο ερώτημα.
Χρήστος Χωμενίδης
