Το βίντεο-ρεπορτάζ «Η πόλη (δεν) ανήκει σε όλους» καταγράφει την καθημερινή πραγματικότητα των ατόμων με αναπηρία ΚΑΙ στην Ξάνθη, αποκαλύπτοντας τα εμπόδια που συναντούν στο δημόσιο χώρο
Η φράση του Χουσεΐν Δαούτ, επαγγελματία αθλητή με αναπηρία δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας:
«Ένα καφέ πήγες να πάρεις, αλλά εμένα με σκότωσες».
Στην Ξάνθη του 2025, η μετακίνηση για ένα άτομο με αναπηρία είναι συχνά μια καθημερινή παγίδα. Αυτό αναδεικνύει το βίντεο-ρεπορτάζ με τίτλο «Η πόλη (δεν) ανήκει σε όλους», ένα 11λεπτο δημοσιογραφικό ντοκουμέντο που καταγράφει βιωματικά την εμπειρία της αναπηρίας σε τρεις ελληνικές πόλεις —την Ξάνθη, την Κοζάνη και τη Θεσσαλονίκη, υπό τη δημοσιογραφική επιμέλεια του Παύλου Μαραγκού από την Εφημερίδα Εμπρός, της Θένιας Βασιλειάδου από τον Χρόνο Κοζάνης και της Ελένης Παπαστεργίου από το Glow στη Θεσσαλονίκη.
Το ρεπορτάζ «Η πόλη (δεν) ανήκει σε όλους», το οποίο πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του iMEdD (Incubator for Media Education and Development), έχει σκοπό να φέρει στο φως εκείνα που η πλειοψηφία δεν βλέπει. Γιατί δεν την αφορά. Ή έτσι νομίζει. Η κάμερα ακολουθεί τρεις πολίτες στον αστικό ιστό, αφήνοντάς τους να αφηγηθούν, να δείξουν, να εξηγήσουν.
Το υλικό αποκαλύπτει κοινά μοτίβα προβλημάτων, όπως ανύπαρκτες ή κατεστραμμένες ράμπες, στενά ή κατειλημμένα πεζοδρόμια, καθώς, και σε πολλές περιπτώσεις, έλλειψη παιδείας και ενσυναίσθησης. Παράλληλα, αναδεικνύονται και παραδείγματα βελτιωμένων παρεμβάσεων ή καλών πρακτικών που υλοποιήθηκαν από δήμους αποδεικνύοντας ότι η αλλαγή δεν είναι αδύνατη, όταν υπάρχει σχεδιασμός και πολιτική βούληση.
«Ακόμα και ως πεζός δυσκολεύεται κάποιος να περάσει από τα πεζοδρόμια που έχουν καταληφθεί, πόσο μάλλον εγώ με το αμαξίδιό μου»
Στην Ξάνθη, πρωταγωνιστής του ρεπορτάζ είναι ο Χουσεΐν Δαούτ, καλαθοσφαιριστής στον σύλλογο ΑμεΑ «Ηρόδικος» Κομοτηνής. Δεν μένει, όμως, στην Κομοτηνή. Αναγκάζεται να πηγαίνει εκεί για να μπορεί να αθληθεί. Η Ξάνθη, λέει, δεν του προσφέρει ούτε αυτό.
«Οι ράμπες στην Ξάνθη είναι μετρημένες. Και όσες υπάρχουν, έχουν τέτοια κλίση που ούτε εγώ —που έχω εκπαιδευτεί στο αμαξίδιο— δεν μπορώ να ανέβω. Αν έρθει κάποιος τετραπληγικός; Δεν θα μπορέσει καν να πλησιάσει. Δεν είναι όμως μόνο οι ράμπες. Είναι και τα πλακάκια για τους τυφλούς που πολλές φορές οδηγούν πάνω σε ένα δέντρο.».
Ο ίδιος περιγράφει τη συνηθισμένη ατάκα που ακούει όταν κάποιος έχει κλείσει τη ράμπα με το αυτοκίνητό του: «Ένα καφέ πήγα να πάρω». Ο θυμός του δεν είναι θυμός προσωπικός. Είναι περισσότερο κοινωνικός λόγω της έλλειψης ενσυναίσθησης που βιώνει από τους συμπολίτες του.
«Πέντε λεπτά ο ένας, πέντε λεπτά ο άλλος. Αυτά τα πεντάλεπτα είναι σκότωμα για μένα».
Όπως σημειώνει, τα σημεία εύκολης πρόσβασης στην Ξάνθη είναι περιορισμένα. Ίσως να υπάρχουν ορισμένα γύρω από την κεντρική πλατεία, ωστόσο, ακόμη και αυτά δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις ανάγκες των ατόμων με κινητικές δυσκολίες. Η πρόσβαση παραμένει δύσκολη και, τις περισσότερες φορές, απαιτεί τη βοήθεια κάποιου άλλου, «αλλά εγώ έχω μάθει να είμαι αυτόνομος και δεν θέλω να με βοηθήσει κάποιος για να πιώ έναν καφέ».
Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία στην πόλη είναι το παράνομο παρκάρισμα πάνω στα πεζοδρόμια. Όπως επισημαίνει ο Χουσεΐν, η ελληνική κουλτούρα φαίνεται να αγνοεί τις συνέπειες αυτής της πρακτικής, με αποτέλεσμα να αποκλείονται όχι μόνο ΑμεΑ, αλλά και οι πεζοί από την ελεύθερη διέλευση. «Ακόμα και ως πεζός δυσκολεύεται κάποιος να περάσει από τα πεζοδρόμια που έχουν καταληφθεί, πόσο μάλλον εγώ με το αμαξίδιό μου», λέει χαρακτηριστικά.
Η προσβασιμότητα δεν είναι πολυτέλεια – είναι παράγοντας ψυχικής υγείας
Η Δήμητρα Κοτσάκη, πρόεδρος του Σωματείου ΑμεΑ Ξάνθης, μεταφέρει τη μακροχρόνια εμπειρία της ως ενεργό μέλος της κοινότητας.
«Όταν δεν μπορείς να βγεις για έναν περίπατο, για ένα καφέ, για ένα σινεμά, αναγκαστικά κάθεσαι μέσα. Και το “μέσα” φέρνει κατάθλιψη».
Η κ. Κοτσάκη δεν μένει μόνο στην κριτική προς τους πολίτες. Βάζει στο κάδρο και τις δημόσιες υπηρεσίες:
«Η νομοθεσία υπάρχει. Αν κάποιο κατάστημα δεν είναι προσβάσιμο, δεν θα έπρεπε να παίρνει άδεια. Ποιος δίνει τις άδειες; Ποιος κάνει τους ελέγχους;».
Ρητορικά ερωτήματα, θα σκεφτεί κανείς. Αλλά όσον αφορά στη διοίκηση της πόλης, η ευθύνη δεν μπορεί να είναι ρητορική.
Ποια η άποψη του Δήμου Ξάνθης
Ο δήμαρχος Ξάνθης, Στράτος Κοντός, παραδέχεται την προβληματική εικόνα, επιλέγοντας τον όρο «μέτρια» για να περιγράψει την κατάσταση.
«Υπάρχουν κάποια σημεία που βρίσκονται σε καλό επίπεδο, αλλά υπάρχουν και σημεία με σοβαρά προβλήματα, κυρίως στα πεζοδρόμια».
Ο κ. Κοντός υπογραμμίζει ότι ο Δήμος Ξάνθης προχωρά σε ένα έργο ανάπλασης πεζοδρομίων μήκους 8 χλμ. μέσω του ΣΒΑΑ, που θα ξεκινά από τον Εύμοιρο και θα καταλήγει στην κεντρική πλατεία. Ταυτόχρονα, προγραμματίζεται η υπογειοποίηση των καλωδίων της ΔΕΗ σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ.
Μέχρι τότε, όμως, τι γίνεται; Με τις ράμπες που δυσκολεύουν αντί να βοηθούν, με τα πλακάκια που τελικά οδηγούν… σε δέντρα; Όταν όσοι ζουν την καθημερινότητα του αποκλεισμού περιγράφουν την πόλη, γίνεται αμέσως κατανοητό ότι οι μελλοντικές αναπλάσεις θα έπρεπε να είχαν ήδη πραγματοποιηθεί στο παρελθόν.
Αλλά όπως λέει και ο Χουσεΐν:
«Αν μπορούσα να αλλάξω κάτι θα ήταν η συμπεριφορά των συνανθρώπων, διότι η έλλειψη σεβασμού επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητά μου».
Η ερώτηση παραμένει ανοιχτή: Η Ξάνθη ανήκει σε όλους;
Η απάντηση που δίνεται από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές είναι σαφής: όχι ακόμα.
Και μέχρι να ανήκει, θα χρειαστεί να μιλήσουμε, να καταγράψουμε, να πιέσουμε.
Γιατί η προσβασιμότητα δεν είναι απλά ένα τεχνικό θέμα.
Είναι θεμελιώδες ζήτημα δημοκρατίας, ισότητας και αστικού σχεδιασμού.
Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το βίντεο-ρεπορτάζ εδώ.
