Μια προσωρινή λύση για τους αγρότες του Έβρου, με ανοιχτά ερωτήματα για τις υποδομές, τις δεσμεύσεις και την επόμενη μέρα – Η Ελλάδα οφείλει να προχωρήσει άμεσα σε εκσυγχρονισμό ή κατασκευή υποδομών, όπως προβλέπεται στην κοινή δήλωση των δύο υπουργών Εξωτερικών
Την Παρασκευή 3 Μαΐου, το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε την επίτευξη κοινής δήλωσης με τη Βουλγαρία για την παραχώρηση υδάτων από τον ποταμό Άρδα προς την Ελλάδα — μια συμφωνία που αναμενόταν με αγωνία από τους αγρότες του Έβρου, οι οποίοι επί μήνες βρίσκονταν αντιμέτωποι με την αβεβαιότητα της άρδευσης.
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, η δήλωση υπογράφηκε από τους υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Georg Georgiev, έπειτα από διαπραγματεύσεις σε συνεργασία με τα Υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καθώς και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Όπως σημειώνεται, με την Κοινή Δήλωση «εξασφαλίζεται η παροχή από τη Βουλγαρία ικανής ποσότητας ύδατος για περίοδο πέντε ετών», ώστε να διασφαλιστεί «η ομαλή και αδιάλειπτη λειτουργία του αρδευτικού συστήματος και της αγροτικής παραγωγής στην ακριτική περιοχή του Έβρου», μετά τη λήξη της προηγούμενης διακρατικής συμφωνίας διάρκειας 60 ετών.
Από την πλευρά της, η βουλγαρική κυβέρνηση —όπως μετέδωσε το bntnews.bg— δηλώνει την πρόθεσή της να προσφέρει υπηρεσία «συσσώρευσης, αποθήκευσης και ρυθμιζόμενης παροχής» νερού μέσω του υδροηλεκτρικού συστήματος καταρράκτη “Άρδα”, έως ότου η Ελλάδα ολοκληρώσει τον εκσυγχρονισμό ή την κατασκευή νέων ταμιευτήρων στο έδαφός της. Η διάρκεια της παραχώρησης ορίζεται επίσης σε πέντε έτη από την υπογραφή της δήλωσης.
«Δεν μπορούμε να λέμε ότι έχουμε συμφωνία αν δεν υπάρχει επίσημο έγγραφο στον ΓΟΕΒ που να διασφαλίζει την πρόσβαση μας στο νερό»
Παρόλες τις ανακοινώσεις, οι αγρότες του βόρειου Έβρου παραμένουν στο σκοτάδι, καθώς όπως τονίζει ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ορεστιάδας, Ηλίας Αγγελακούδης «δεν υπάρχει ακόμη επίσημη συμφωνία, ούτε σαφείς τεχνικοί όροι ή πληροφορίες για αποζημιώσεις».
Ο Γενικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ) έχει ήδη αποστείλει σχετικό αίτημα προς τις αρμόδιες αρχές, ζητώντας ενημέρωση, χωρίς να έχει λάβει απάντηση μέχρι στιγμής. «Αυτή τη στιγμή η είδηση περιορίζεται σε αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα του Υπουργείου Εξωτερικών. Δεν υπάρχει επίσημη δήλωση από τον Έλληνα υπουργό, ενώ και στη Βουλγαρία η είδηση είτε περνά στα ψιλά είτε απουσιάζει εντελώς», προσθέτει.
Αν και οι αγρότες της περιοχής καλωσορίζουν μία επικείμενη συμφωνία, εμφανίζονται συγκρατημένοι: «Δεν μπορούμε να λέμε ότι έχουμε συμφωνία αν δεν υπάρχει επίσημο έγγραφο στον ΓΟΕΒ που να διασφαλίζει την πρόσβαση μας στο νερό. Χωρίς αυτό, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι», τονίζει ο κ. Αγγελακούδης. Υπενθυμίζει, μάλιστα, πως εφόσον πρόκειται για διακρατική συμφωνία, θα πρέπει να εγκριθεί τόσο από το ελληνικό όσο και από το βουλγαρικό κοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ.
Σε πέντε χρόνια πρέπει η Ελλάδα να εκσυγχρονίσει ή να κατασκευάσει τις υποδομές της
Η ανακοίνωση της Βουλγαρικής κυβέρνησης υπογραμμίζει το γεγονός ότι η Ελλάδα οφείλει μέσα στη διάρκεια των πέντε ετών να προετοιμαστεί καταλλήλως εκσυγχρονίζοντας τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις της ή κατασκευάζοντας νέες υδατοδεξαμενές με σκοπό την αυτονόμησή της. «Αν όντως υπάρξει συμφωνία, εμάς λύνονται τα χέρια μας για πέντε χρόνια. Όταν λήξει αυτή η συμφωνία θα ξαναγυρίσουμε στο σημείο μηδέν, αν έως τότε δεν έχουμε τις κατάλληλες υποδομές», τονίζει ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ορεστιάδας.
Σε τι κατάσταση βρίσκονται τώρα όμως οι υφιστάμενες υποδομές στον Έβρο;
Τα φράγματα είναι ασυντήρητα και κακοφτιαγμένα, γεγονός που έχει επισημανθεί πολλές φορές. Το φράγμα του Θεραπειού, το οποίο έχει να συντηρηθεί πάρα πολλά χρόνια, έχει σοβαρά τεχνικά προβλήματα και υπολειτουργεί, καθώς «οι πόρτες που συγκρατούν το νερό δεν λειτουργούν σωστά», σημειώνει ο κ. Αγγελούδης, ενώ ο αντιπεριφερειάρχης Πολιτικής Προστασίας, Υποδομών και Έργων ΑΜΘ, Κώστας Βενετίδης δήλωσε στην ΕΡΤ ότι το συγκεκριμένο φράγμα «χρειάζεται ένα γενικό λίφτινγκ».
Όσον αφορά στο φράγμα «Καλύβας- Κομάρων» από το 2010 δεν λειτούργησε ποτέ, διότι εξαρχής εντοπίστηκαν κακοτεχνίες. «Η υδατοξαμενη στα Κόμαρα ενώ έγινε, δεν παραλήφθηκε ποτέ από το δημόσιο και δεν λειτούργησε λόγω κακοτεχνιών καθώς χάνει νερό και πλημμυρίζει το χωριό», είπε ο κ. Αγγελακούδης.
Η ευθύνη για τα έργα έχει περάσει πλέον στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, με τους αγρότες να ζητούν άμεση κινητοποίηση. «Θα πιέσουμε όσο μπορούμε να γίνουν τα έργα όχι με τους γνωστούς αργούς ρυθμούς, γιατί τα πέντε χρόνια που δίνει η συμφωνία είναι ελάχιστος χρόνος για να γίνουν όσα χρειάζονται. Χρειάζονται αποφάσεις τώρα», τονίζει ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ορεστιάδας.
Βέβαια, όπως σημειώνει σχετικό ρεπορτάζ του Inside Story, δεν είναι μόνο η συντήρηση παλιών έργων, αλλά «χρειάζονται νέοι κλειστοί αγωγοί με τα αντίστοιχα αντλιοστάσια, καθώς στη συγκεκριμένη επικράτεια δεν υπάρχουν μεγάλες κλίσεις όπως στη Βουλγαρία, μικρότερα φράγματα και τεχνητές λίμνες ώστε να αποθηκεύεται νερό. Ακόμα και να επιδιορθωθούν τα υφιστάμενα έργα, μιλάμε για 9-10 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. Με τους ρυθμούς που ποτίζουν οι αγρότες σήμερα, αυτό είναι νερό 8-10 ημερών».
Η Βουλγαρία δίνει νερό και η Ελλάδα ρεύμα
Η συζήτηση γύρω από τη συμφωνία έχει προκαλέσει αντιδράσεις και στη Βουλγαρία, με εικασίες ότι η χώρα προσφέρει νερό στην Ελλάδα χωρίς να αποκομίζει ουσιαστικά οφέλη. Στις 13 Φεβρουαρίου 2025, ο Βούλγαρος υπουργός Υδάτων, Μανόλ Γκενόφ, έσπευσε να ξεκαθαρίσει το τοπίο: «Τίποτα σε αυτή τη συμφωνία δεν είναι δωρεάν. Το αντάλλαγμα είναι η ηλεκτρική ενέργεια που δέχεται η ΝΕΚ σε ορισμένες περιόδους από το ελληνικό κράτος», δήλωσε, υπογραμμίζοντας πως η συμφωνία είναι αμφίπλευρα επωφελής.
Η συμφωνία αυτή προέβλεπε ότι η βουλγαρική πλευρά θα καλυπτόταν για το κόστος «αποθήκευσης» του νερού αλλά και θα «αποζημιωνόταν με ρεύμα» εφόσον δεν μπορούσε να αξιοποιήσει το νερό του Ιβαΐλοβγκραντ για την παραγωγή ρεύματος, επειδή αυτό το νερό θα χρησιμοποιείτο για τις ανάγκες των παραγωγών στον βόρειο Έβρο.
Η κλιματική κρίση «στεγνώνει» τον Άρδα και τον Νέστο
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον καθοριστικό παράγοντα για τη διαχείριση των υδάτων στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Όπως εξηγεί ο Ηλίας Αγγελούδης, ο Άρδας μπορεί να συνεχίζει να έχει ροή, ωστόσο η ποσότητα του νερού που φτάνει στην ελληνική πλευρά έχει μειωθεί σημαντικά: «Η ροή έχει πέσει κατά 30 με 40%. Οι Βούλγαροι ανησυχούν μήπως η μείωση συνεχιστεί και επηρεαστεί η λειτουργία των υδροηλεκτρικών τους εργοστασίων. Αυτό δείχνει καθαρά πως μας έχει επηρεάσει η κλιματική κρίση».
Η εικόνα στον ποταμό Νέστο είναι ακόμη πιο δυσοίωνη, σύμφωνα με τον ίδιο. Οι παραχωρούμενες ποσότητες νερού μειώνονται σταδιακά, καθώς πρόκειται για υδατικό σύστημα μικρότερης κλίμακας. «Σε αντίθεση με εμάς, όπου η ποσότητα παραμένει σταθερή προς το παρόν, στον Νέστο βλέπουμε συνεχή υποχώρηση», σημειώνει.
Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Αν και η συμφωνία φέρνει μια προσωρινή λύση, η ευθύνη μετατοπίζεται πλέον στην ελληνική πλευρά. Θα καταφέρει το κράτος να ανταποκριθεί στους όρους και τις υποχρεώσεις που θέτει η βουλγαρική κυβέρνηση ή, μόλις περάσουν τα πέντε χρόνια, θα επιστρέψουμε ξανά στην αβεβαιότητα και τις «πολυπόθητες ανακοινώσεις»;
