Το «Ε» μίλησε με τον Δημήτρη Τσέκερη, ειδικό σε θέματα κλιματικής πολιτικής και ενεργειακής μετάβασης και επιστημονικό συνεργάτη του Ινστιτούτου ΕΝΑ ώστε να γίνει πιο ξεκάθαρο το δίλημμα που τίθεται
Η τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα (CCS) αποτελεί έναν από τους πιο αμφιλεγόμενους τομείς στην προσπάθεια μείωσης των εκπομπών CO2. Ενώ οι πετρελαϊκές εταιρείες την προωθούν ως τη λύση για την αειφορία, οι επικριτές της αναρωτιούνται αν πρόκειται για μια πραγματική και βιώσιμη απάντηση στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, ή απλώς για ένα εργαλείο που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της βιομηχανίας.
Ειδικότερα, η δέσμευση και αποθήκευση του CO2 συνήθως συνδυάζεται με την παραδοχή ότι η καύση ορυκτών καυσίμων συνεχίζει να αποτελεί μέρος του ενεργειακού μείγματος, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται ως μέτρο για τον περιορισμό των εκπομπών. Αλλά μήπως αυτή η τεχνολογία ενισχύει μια συνεχόμενη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, αντί να οδηγεί σε πραγματική στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Επιπλέον, η αμφισβήτηση της βιωσιμότητας αυτών των τεχνολογιών σε βάθος χρόνου υπογραμμίζει την ανάγκη για μια πιο ολοκληρωμένη και μετρήσιμη στρατηγική μείωσης των εκπομπών, που δεν θα βασίζεται μόνο σε τεχνικές λύσεις, αλλά και σε ριζικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.
Στη δική μας «γειτονιά», στον Πρίνο Καβάλας, ετοιμάζεται το πρώτο έργο αποθήκευσης διοξειδίου άνθρακα στην Ελλάδα. Το έργο αφορά την εγκατάσταση πλήρους κλίμακας μονάδας αποθήκευσης CO2 εντός της λεκάνης του Πρίνου, όπου η Energean Oil & Gas, συνδεδεμένη εταιρεία της EnEarth, κατέχει το 100% των συμφερόντων και της διαχείρισης για δραστηριότητες έρευνας και παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου από το 2007.
Τι σημαίνει αποθήκευση CO2;
Το συγκεκριμένο σχεδιαζόμενο έργο πρόκειται να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία CCS (Carbon Capture and Storage). Πρόκειται για τη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα μετά την καύση, από τα καυσαέρια που βγαίνουν από τις καπνοδόχους των μονάδων παραγωγής. Η μονάδα δέσμευσης άνθρακα συνδέεται απευθείας πάνω στην καπνοδόχο και το διοξείδιο του άνθρακα διαχωρίζεται από τους υπόλοιπους ρύπους με διάφορες μεθόδους. Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ των NYT, η πιο αποτελεσματική είναι η ανάμειξη των καυσαερίων με ειδικές χημικές ενώσεις, οι οποίες ενώνονται με το διοξείδιο του άνθρακα σε χαμηλές θερμοκρασίες και διοχετεύονται σε ξεχωριστό θάλαμο, όπου απελευθερώνουν πάλι το CO2 σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Τέλος, το διοξείδιο του άνθρακα υγροποιείται και αποθηκεύεται μόνιμα κάτω από το έδαφος. Για να είναι αποτελεσματική η αποθήκευση, πρέπει να βρίσκεται τουλάχιστον 800 μέτρα κάτω από το έδαφος, κάτω από τον υδροφόρο ορίζοντα, και να υπάρχουν τα κατάλληλα πορώδη πετρώματα.
Ποια είναι η θέση της εταιρείας EnEarth
Το project αποθήκευσης CO2 αποτελεί μια επένδυση της τάξης των 400 εκατ. ευρώ στην πρώτη της φάση και η οποία θα υπερβεί τα 900 εκατ. ευρώ συνολικά. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της ίδιας της εταιρείας, η υλοποίηση του έργου αποθήκευσης CO₂ στον Πρίνο δεν περιορίζεται μόνο στη στήριξη της στρατηγικής της Energean για την επίτευξη μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών (net zero), αλλά έχει ευρύτερες περιβαλλοντικές και οικονομικές προεκτάσεις. Συμβάλλοντας στην απανθρακοποίηση της βαριάς βιομηχανίας, το έργο διασφαλίζει σημαντικές επενδύσεις και προστατεύει χιλιάδες θέσεις εργασίας, όχι μόνο στην περιοχή της Καβάλας, αλλά και στον ευρύτερο βιομηχανικό τομέα, ο οποίος χωρίς τέτοιες λύσεις θα αντιμετώπιζε σταδιακή μείωση της δραστηριότητάς του. Παράλληλα, αναμένεται να δημιουργήσει έναν νέο κύκλο ανάπτυξης για τις τοπικές κοινωνίες της Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, ενώ θα μειώσει το κόστος δικαιωμάτων εκπομπών CO₂ για τις βιομηχανίες, ενισχύοντας έτσι τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους.
Ένα βήμα πιο κοντά στην «πράσινη μετάβαση»;
Το ερώτημα που τίθεται, και εύλογα από επιστήμονες, αλλά και από τους κατοίκους που αντιδρούν στη λειτουργία ενός τέτοιου μεγέθους έργου λίγο έξω από την Θάσο είναι «γιατί όμως να μπούμε στον κόπο να παράγουμε ενέργεια με κάρβουνο ή φυσικό αέριο και μετά να δεσμεύσουμε και να αποθηκεύσουμε το παραγόμενο CO2, αντί να παράγουμε απλώς ρεύμα μέσω ΑΠΕ;». Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι λειτουργία μονάδων αποθήκευσης CO2 είναι ένα βήμα πιο κοντά προς την «πράσινη» μετάβαση. Τι ισχύει τελικά;
Η δέσμευση και αποθήκευση του CO2 συνήθως συνδυάζεται με την παραδοχή ότι η καύση ορυκτών καυσίμων συνεχίζει να αποτελεί μέρος του ενεργειακού μείγματος, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται ως μέτρο για τον περιορισμό των εκπομπών
Το «Ε» μίλησε με τον Δημήτρη Τσέκερη, ειδικό σε θέματα κλιματικής πολιτικής και ενεργειακής μετάβασης και επιστημονικό συνεργάτη του Ινστιτούτου ΕΝΑ ώστε να γίνει πιο ξεκάθαρο το δίλημμα που τίθεται. Ο κ. Τσέκερης θα παρέμβει στην εκδήλωση της Παρασκευής με τίτλο «Αποθήκευση Διοξειδίου του Άνθρακα στον Πρίνο: πράσινη τεχνολογία ή κίνδυνος για το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία;» στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας.
«Οι τεχνολογίες αυτές ενέχουν τον κίνδυνο να μας εγκλωβίσουν για τα επόμενα 20-25 χρόνια, εμποδίζοντας τις βιομηχανίες από τον αναγκαίο μετασχηματισμό τους. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να μειωθεί η ανταγωνιστικότητα, προκειμένου να επιτευχθεί μια προσωρινή λειτουργία», εξήγησε.
«Η απανθρακοποίηση της βιομηχανίας πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα, καθώς είναι κρίσιμη για τη μείωση των εκπομπών CO2 και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Για να επιτευχθεί αυτό, οι βιομηχανίες πρέπει να προχωρήσουν στην υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών που θα επιτρέψουν τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα μοντέλα παραγωγής, με το μικρότερο δυνατό κόστος. Ένα εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο σε αυτή την κατεύθυνση είναι η αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), που μπορούν να αντικαταστήσουν τις συμβατικές, ρυπογόνες πηγές ενέργειας».
O Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) έχει προβεί σε συνεχείς αναθεωρήσεις προς τα κάτω στις προβλέψεις του για την εξέλιξη της τεχνολογίας CCS κατά 38%, καθώς «λόγω της ραγδαίας εξέλιξης και της μείωσης του κόστους νέων τεχνολογιών, όπως το πράσινο υδρογόνο», η αποθήκευση διοξειδίου άνθρακα έχει αρχίσει να μένει πίσω, κάτι που σημαίνει ότι έχουμε λιγότερα CCS projects να υλοποιούνται παγκοσμίως.
Υψηλό κόστος χωρίς ανάλογη απόδοση
Ο κ. Τσέκερης υπογραμμίζει ότι πρέπει να εξετάσουμε πολύ προσεκτικά τις προϋποθέσεις για ένα έργο αποθήκευσης CO2 με δεδομένο ότι «το έργο κοστίζει πάνω από 1 δις. ευρώ και θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν αυτό το ποσό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με μεγαλύτερη σύνεση προκειμένου να βοηθήσουμε και τη βιομηχανία, και την τοπική κοινωνία με θέσεις εργασίας με μικρό αποτύπωμα και την ενεργειακή μετάβαση».
Το 2022, μια έρευνα του Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA) ανέδειξε σοβαρές ανεπάρκειες στη λειτουργία της μονάδας δέσμευσης άνθρακα Gorgon της Chevron στην Αυστραλία, η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη στον κόσμο. Σύμφωνα με την έρευνα, η μονάδα δεν κατάφερε να επιτύχει ούτε το 50% των στόχων απόδοσης κατά τα πρώτα πέντε χρόνια λειτουργίας της. Συγκεκριμένα, θα έπρεπε να είχε δεσμεύσει επιπλέον πέντε εκατομμύρια τόνους CO2, και για να καλυφθεί αυτό το έλλειμμα, αναγκάστηκε να αγοράσει πιστώσεις άνθρακα (carbon offsets). Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει αν αυτές οι πιστώσεις εκπληρώνουν πραγματικά τον σκοπό τους, καθώς το σύστημα των carbon offsets είναι γεμάτο αμφιβολίες και ερωτηματικά όσον αφορά την αποτελεσματικότητά του στον περιορισμό των εκπομπών.
Η τεχνολογία CCS ίσως αποτελεί μία λύση για συγκεκριμένες βιομηχανίες
Τρεις βαριές βιομηχανίες με υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, οι οποίες αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις στην εξεύρεση πραγματικά βιώσιμων και «πράσινων» λύσεων για την παραγωγή των προϊόντων τους, είναι η βιομηχανία παραγωγής τσιμέντου, χημικών και ασβέστη. Ο κ. Τσέκερης σημειώνει ότι η τεχνολογία CCS ίσως αποτελεί μία λύση για τις συγκεκριμένες βιομηχανίες.
«Πρέπει να αξιολογήσουμε προσεκτικά τις ανάγκες της βιομηχανίας, αναλύοντας ποια τμήματα της μπορούν να υποστούν μετασχηματισμό και ποια ενδέχεται να παραμείνουν αδύνατο να μετασχηματιστούν λόγω έλλειψης κατάλληλων “πράσινων” τεχνολογιών. Σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν ακόμη βιώσιμες λύσεις για τον εκσυγχρονισμό ορισμένων διαδικασιών, θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα εφαρμογής τεχνολογιών αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS). Σε αυτή την περίπτωση, η συνεργασία και η ανοιχτή συζήτηση με την τοπική κοινωνία είναι απαραίτητη, ώστε να εξασφαλιστεί η διαφάνεια και η αποδοχή των προτεινόμενων λύσεων, και να προκύψουν βιώσιμες, αποδεκτές και κοινωνικά υπεύθυνες στρατηγικές».
Στα «τυφλά» πορεύεται η Ελλάδα
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ίδιο, δεν υπάρχει ένας σαφής, συγκροτημένος και ποσοτικοποιημένος οδικός χάρτης για τον μετασχηματισμό της βιομηχανίας. Δεν έχει καθοριστεί μια συγκεκριμένη στρατηγική που να προσδιορίζει με ακρίβεια τους τομείς στους οποίους πρέπει να επικεντρωθεί η βιομηχανία, αλλά και τις τεχνολογίες που πρέπει να υιοθετηθούν. Επιπλέον, δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη κατεύθυνση για το πώς το κράτος μπορεί να υποστηρίξει αυτόν τον εκσυγχρονισμό, είτε μέσω χρηματοδότησης, είτε μέσω πολιτικών και κίνητρων που να ενθαρρύνουν τις βιομηχανίες να επενδύσουν σε νέες και βιώσιμες τεχνολογίες.
