Του Θανάση Μουσόπουλου
Ομολογώ ότι η παρουσίαση των 77 κειμένων εσωτερικής αναζήτησης του Άγγελου Τάσκου είναι μια πολυσύνθετη κατάσταση: Πολυδιάστατη σύνθεση, καθημερινές ιστορίες που πάνε πολύ μακριά. Πεζά φιλοσοφικά ποιήματα. Επιστράτευσα προσεγγίσεις φιλοσοφίας, ψυχολογίας, αισθητικής και λογοτεχνίας.
Διαβάζω ανάλογα βιβλία, που ανήκουν σε πολλές κατηγορίες ταυτόχρονα. Όχι βιβλία πρακτικής «συμβουλευτικής» – δίκην προπονητικής – όπως είναι της μόδας τελευταία. Δύο παραδείγματα που με συγκινούν:
Η τέχνη της αγάπης, ο φημισμένος ψυχαναλυτής και κοινωνικός στοχαστής Έριχ Φρομ διερευνά την αγάπη απ’ όλες τις πλευρές και τις όψεις της.
Αν… ζούσα τη ζωή μου απ’ την αρχή του πατέρα Λίβυου, ΖΩ σημαίνει ΤΑΞΙΔΕΥΩ πάνω στα κύματα της ΥΠΑΡΞΗΣ.
Αν θα ήθελα να επιλέξω έναν τίτλο, για το βιβλίο του Άγγελου θα έλεγα – όπως διαβάζουμε και στο Οπισθόφυλλο του έργου – «Ιστορίες, που αποτυπώνουν όλα όσα έχουμε σκεφτεί, αλλά έχουμε ξεχάσει – Ο Χρόνος μάς περιέχει και μάς ορίζει όλους. Από το μπουσούλημα έως και το γέρμα μας. Χρόνος ίσον άνθρωπος».
Τα 77 κείμενα του βιβλίου διαιρούνται σε τέσσερα κεφάλαια:
- Τα Μαθηματ(ικ)ά του Χρόνου
- Η αλήθεια της πίστης
- Οι αναμνήσεις του μέλλοντος
- Ατρόμητοι καθημερινοί φόβοι
Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο συγγραφέας σημείωσε ότι «Ζούμε σε ανερμάτιστες εποχές πόνου και φόβου. Σε εποχές που οι πραγματικότητές μας είναι κατασκευασμένες και επιβεβλημένες. Και μέσα σε όλα αυτά, καλούμαστε να εναποθέσουμε τη ζωή μας, τα άγχη μας, τις έγνοιες μας, τα λάθη μας, τα συναισθήματά μας. Ε, εγώ απλά ήθελα να μυρίσω στο μπαλκόνι του παππού και της γιαγιάς μου την υπερηφάνεια ενός βασιλικού. Να μυρίσω την αλήθεια του. Όπως τότε στα παιδικά μου χρόνια. Αυτό ήταν το πλαίσιο».
Όσον αφορά το περιεχόμενο του βιβλίου ο Άγγελος λέγει ότι «Στηρίζεται σε πυλώνες. Τον Χρόνο που μας ορίζει όλους, τη μνήμη που μας κάνει να νιώθουμε ζωντανοί, το φόβο που κλέβει τα πρόσωπά μας και την πίστη ως αυθυπέρβαση λύτρωσης και συγχωρητικής αγάπης. Αυτές οι έννοιες σε νοητό σχήμα σταυρού… περιμένουν την ανάταση και την ανάστασή μας. Γιατί ζωή δεν είναι να έχεις και να αποκτάς, αλλά να είσαι και να γίνεσαι».
Θα κάνουμε ένα περίπατο στο νοητό αυτό σχήμα σταυρού, με κεντρικό σημείο τον χρόνο, ιχνογραφώντας τον με το κείμενο του συγγραφέα, σε διάλογο με δικές μου διατυπώσεις:
1.Ο χρόνος είναι τόσο περίεργη έννοια που απέχει από την απλή καθημερινή έννοια που έχουμε στο μυαλό μας όλοι / όλες μας.
ΑΓΓΕΛΟΣ: Θα ήθελα να ήμουν ένα αερόστατο, αλλά είμαι ένα βαρίδι. Κάθε μέρα, το κεφάλι μου αρχίζει να παίρνει τα σχήματα των σκέψεων, που αυτή η λέξη κουβαλάει.
2.Ο χρόνος σαν αληθινή ύπαρξη βρίσκεται πάντα εντοπισμένος μέσα στο παρόν. Ο χρόνος, μάλιστα, σύμφωνα με τη θεωρία της σχετικότητας, δεν υφίσταται αυτούσιος, αλλά καθορίζεται από τη θέση του παρατηρητή μέσα στο σύμπαν.
ΑΓΓΕΛΟΣ: Ας αναλογιστούμε πως, αν δεν ξέρουμε πού πάμε, καλό θα είναι να ξέρουμε από πού ερχόμαστε. Ας αναλογιστούμε γιατί φοβόμαστε περισσότερο απ’ όσο τολμάμε.
3.Όταν μιλούμε για διαστάσεις του χρόνου θυμόμαστε ότι: ένας ζωντανός οργανισμός, μια ποιητική έμπνευση, ένα ψυχολογικό βίωμα, ένα ιστορικό γεγονός, ένα κοινωνικό σύστημα, αναπτύσσονται μέσα σε διαφορετικούς χρόνους, που πότε συστέλλονται πότε διαστέλλονται, ανάλογα με την πορεία που ακολουθεί το φαινόμενο όταν περνά από μια μορφή σε άλλη.
ΑΓΓΕΛΟΣ: Διάλεξε αν θα είσαι παρών ή απών. Κανείς δεν δικαιούται πλέον να μην βλέπει ή να μην γνωρίζει. Οι φόβοι, οι ανημπόριες, οι δυστυχίες, οι πόνοι κοντοστέκονται δίπλα σου.
4.Τα γεγονότα, όπως τα παρουσιάζει η μνήμη, μας δίνουν πολλές φορές την εντύπωση ότι έχουν μετουσιωθεί, ότι το παρόν ενεργεί διαπλαστικά επάνω τους και τους δίνει ένα καινούριο νόημα ή ένα νόημα που πριν ήταν αδύνατο να φαντασθούμε πως έχουν.
ΑΓΓΕΛΟΣ: Πότε θα κατανοήσουμε πως, καθώς μεγαλώνουμε δεν σημαίνει απαραίτητα και ότι ωριμάζουμε, αφού βάλαμε τάπα στην ψυχή μας κι αφού η καρδιά μας δεν αγναντεύει ουρανό […] Άφησε τα παιδιά σου να κάνουν τα δικά τους λάθη, αυτά που προέρχονται από τη δική τους επιθυμία και τη δική τους φαντασία.
5.Τα ιστορικά γεγονότα και οι κοινωνικές μορφές είναι απόρροια ενός άτεγκτου ντετερμινισμού, που καθορίζει αιτιοκρατικά το ιστορικό και το κοινωνικό γίγνεσθαι κατά απόλυτο τρόπο. Το ελεύθερο άτομο, με τις αποφάσεις που παίρνει, μπορεί να ανατρέπει το ρυθμό της ιστορίας. Βλέπουμε να διαγράφονται διαφορετικοί χρόνοι .
ΑΓΓΕΛΟΣ: Γίνε η δίψα σου, μήπως και καταλάβεις τη δίψα του διπλανού σου. Βρες τη θέση σου και στη σιωπή και στον θόρυβο, μπας και κατανοήσεις τους ανθρώπους που προσπερνάς […] Ζήσε χωρίς εσκεμμένη προσδοκία ανταμοιβής, και θα γίνεις πλούσιος.
6.Ο Yuval Noah Hararı παρατηρεί: Πριν από 70.000 χρόνια, ο Homo sapıens ήταν ακόμα ένα ασήμαντο ζώο που κοιτούσε τη δουλειά του σε μια γωνιά της Αφρικής. Στις χιλιετίες που ακολούθησαν μεταμορφώθηκε σε κυρίαρχο όλου του πλανήτη και σε φόβο και τρόμο του οικοσυστήματος. Είμαστε πιο ισχυροί από ποτέ άλλοτε, αλλά δεν έχουμε ιδέα τι να κάνουμε με αυτή τη δύναμη. Αυτοδημιούργητοι θεοί δεν δίνουμε λογαριασμό σε κανέναν. Υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από δυσαρεστημένους και ανεύθυνους θεούς που δεν ξέρουν τι θέλουν;
ΑΓΓΕΛΟΣ: Βρες την άγκυρά σου μέσα στην ακατανόητη ζωή, που κατοικεί σε όλες τις εποχές μας και σε όλους μας τους καιρούς [ …] Αναζήτησε μέσα σου εκείνον τον καιρό που υπήρξες μια παιδική επιθυμία και άφησε ανεξίτηλο το ίχνος σου.
Κλείνοντας θα δώσω τον λόγο στον Jorge Luis Borges (Χόρχε Λουίς Μπόρχες – Αργεντινό ποιητή 1899 – 1989):
Αν ζούσα τη ζωή ξανά:
Αν μπορούσα τη ζωή μου να ζήσω εξαρχής, / στην επόμενη θα προσπαθούσα να κάνω λάθη πιο πολλά. (Απόδοση: Σπύρος Ηλιόπουλος 1951 – 2013)
