Η έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών αναδεικνύει τις βαθιές ανισότητες στην περιοχή, καθιστώντας αναγκαίες την τις στοχευμένες πολιτικές και άμεσες παρεμβάσεις
Η έρευνα του ΙΟΒΕ παρουσιάζει μια ανησυχητική εικόνα για την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, η οποία καταγράφει σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Η περιοχή αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, όπως η υπογεννητικότητα, η υψηλή θνησιμότητα, η ανεργία, η αδύναμη επιχειρηματικότητα, καθώς και η κοινωνική και οικονομική ανισότητα, με τα επίπεδα φτώχειας να παραμένουν υψηλά. Η χαμηλή συμμετοχή της περιφέρειας στο ΑΕΠ της χώρας και η μείωση του πληθυσμού δημιουργούν ανησυχίες για το μέλλον της περιοχής.
Οι προκλήσεις αυτές αναδεικνύουν την ανάγκη για άμεσες πολιτικές παρεμβάσεις και στρατηγικές που θα επικεντρωθούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.Ωστόσο, η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η καθυστερημένη ή ατελής εφαρμογή των πολιτικών αυτών εμποδίζουν την ανατροπή της κατάστασης.
Μεγάλη μείωση πληθυσμού – Λίγες γεννήσεις, πολλοί θάνατοι
Η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη κατατάσσεται 10η ως προς τη σωρευτική μεταβολή του φυσικού της ισοζυγίου, με μεγάλη μείωση κατά 42.426 άτομα από το 1990 έως και το 2022. Η περιφέρεια παρουσιάζει κατά μέσο όρο 5.477 γεννήσεις και 6.763 θανάτους ετησίως. Το 2022, αυτή η τάση επιδεινώθηκε με τις γεννήσεις να μειώνονται σε 4.300 και τους θανάτους να αυξάνονται σε 7.643. Ο συντελεστής γονιμότητας 1,46, αν και ελαφρώς υψηλότερος από τον εθνικό μέσο όρο, μειώθηκε στο 1,21 το 2022, γεγονός που δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει τον υψηλό δείκτη θνησιμότητας. Το προσδόκιμο ζωής στα 77,88 έτη είναι χαμηλότερο από ό,τι σε άλλες περιοχές, αλλά παρουσίασε μια μικρή βελτίωση στα 78,3 το 2022. Η βρεφική θνησιμότητα ήταν διαχρονικά πολύ υψηλή, στο 6,59, αλλά μειώθηκε στο 5,3 το 2022. Παρόμοια με άλλες περιοχές, οι περισσότερες γεννήσεις συμβαίνουν στην ηλικιακή ομάδα 18-39 ετών. Η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη βρίσκεται στη 3η θέση σε σχέση με τις υπόλοιπες ελληνικές περιφέρειες αναφορικά με το μεταναστευτικό ισοζύγιο λόγω καθαρών εισροών τα τελευταία έτη, εκ των οποίων 2383 άτομα το 2022.
Οικονομική δραστηριότητα: Αυξήθηκε το ΑΕΠ, αλλά σε όρους επενδύσεων πιο χαμηλά από το σύνολο της χώρας
Στον τομέα της οικονομικής δραστηριότητας, η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης εμφάνισε ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ οριακά υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο για το 2022. Ωστόσο, σε όρους επενδύσεων και ΑΠΑ οι επιδόσεις κυμάνθηκαν ελαφρώς χαμηλότερα από το σύνολο της χώρας, γεγονός που αναδεικνύει τα περιθώρια σύγκλισης.
Στην ΑΜΘ καταγράφηκε η μεγαλύτερη μείωση απασχολούμενων σε επιχειρήσεις
Όσον αφορά την επιχειρηματικότητα και επιλεγμένους δείκτες για το επιχειρηματικό οικοσύστημα και την ανταγωνιστικότητα, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη βρίσκεται στην χαμηλά στην κατάταξη με βάση το Δείκτη Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας (ΔΠΑ) το 2022. Επιπλέον, στη συγκεκριμένη περιφέρεια καταγράφηκε η μεγαλύτερη μείωση στον αριθμό απασχολούμενων σε επιχειρήσεις το 2021, παρά την μετριοπαθή αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων και του κύκλου εργασιών τους το ίδιο έτος. Έκθεση κοινωνικών και οικονομικών τάσεων στις ελληνικές περιφέρειες 112
Ο χαμηλότερος αριθμός τραπεζικών λογαριασμών ανά κάτοικο
Η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης εμφανίζει περιθώριο για σύγκλιση με τον μέσο όρο των περιφερειών σε τομείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως καταγράφονται μέσα από επιλεγμένες μεταβλητές για την πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα, τις καταθέσεις και τη χρηματοδότηση του επιχειρηματικού τομέα. Ενδεικτικά, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη το 2023 εμφανίζονται ο χαμηλότερος αριθμός τραπεζικών λογαριασμών ανά κάτοικο, ο δεύτερος χαμηλότερος ετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεων, ο τρίτος χαμηλότερος αριθμός επιχειρηματικών δανείων ανά κάτοικο, καθώς και συνεχίζεται, αν και σαφώς μειωμένη, η πιστωτική συρρίκνωση προς τις επιχειρήσεις.
Παραμένει υψηλά το ποσοστό ανεργίας
Αναφορικά με την αγορά εργασίας, η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης απορροφά το 5,3% (κατά μέσο όρο) της απασχόλησης στη χώρα, ενώ την περίοδο 2001-2023 αυτή το ποσοστό αυτό σημείωσε τη δεύτερη ισχυρότερη μείωση μεταξύ των περιφερειών. Ακόμα, την περίοδο 1999-2023 το μερίδιο της στη μισθωτή απασχόληση είναι το πέμπτο χαμηλότερο μεταξύ των περιφερειών, ενώ παρουσιάζει το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό αυτοαπασχολουμένων, με τάση ενίσχυσής του το 2023. Το ποσοστό ανεργίας παραμένει υψηλότερο του εθνικού μέσου όρου το 2023 (12,1% σε σχέση με 11,1%), ενώ το ποσοστό συμμετοχής στην εργασία παραμένει χαμηλότερο (70,1% σε σχέση με 71,4%). Στην περιφέρεια το μέσο ποσοστό ανεργίας την περίοδο 1999-2023 στα άτομα με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 0-2) διαμορφώθηκε σε 14,1%, στα άτομα με μέσο επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 3-4) σε 17,4% και στα άτομα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 5-8) σε 11,5% (μέση κατάταξης). Τέλος, οι θετικές ροές προσλήψεων-αποχωρήσεων ήταν οι πέμπτες χαμηλότερες μεταξύ των περιφερειών την περίοδο 2015-2023.
Η περιφέρεια παρουσιάζει αυξημένα ποσοστά ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας
Στον τομέα της κοινωνικής ένταξης και της πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη αντιμετωπίζει ποικίλες προκλήσεις: στην περιφέρεια καταγράφεται το δεύτερο χαμηλότερο επίπεδο κατά κεφαλήν εισοδήματος νοικοκυριών αλλά και το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας (μετά την Δυτική Ελλάδα). Άλλες σημαντικές κοινωνικές προκλήσεις σχετίζονται με την σχετικά χαμηλή επίδραση των κοινωνικών μεταβιβάσεων (πλην των συντάξεων) στη μείωση της φτώχειας, το υψηλό επίπεδο εισοδηματικής ανισότητας, και το χάσμα απασχόλησης των φύλων. Τέλος, στην υγεία, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη παρουσιάζει σημαντικά περιθώρια για σύγκλιση με το μέσο όρο των περιφερειών σε δείκτες όπως το προσδόκιμο επιβίωσης και η βρεφική θνησιμότητα – παράγοντες οι οποίοι συσχετίζονται εν γένει και με το εισόδημα, την ανισότητα και τις συνθήκες διαβίωσης. Τέλος, σε όρους συγκέντρωσης πόρων υγείας, όπως οι διαθέσιμες κλίνες νοσηλείας και οι ιατροί, η περιφέρεια βρίσκεται κοντά στον εθνικό μέσο όρο, με μια ελαφρώς μεγαλύτερη απόκλιση στον αριθμό των ιατρών. Εντούτοις, οι αυτοαναφερόμενες μη εξυπηρετούμενες ανάγκες για ιατρική φροντίδα βρίσκονται σε αρκετά υψηλά επίπεδα.
Χαμηλή η επισκεψιμότητα των μουσείων – Η ΑΜΘ δεν αποτελεί τουριστικό προορισμό για ημεδαπούς
Στον τομέα του πολιτισμού και τους ενδεικτικούς δείκτες που είναι διαθέσιμοι σε περιφερειακό επίπεδο, η περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (0,6%) συγκλίνει με τον μέσο όρο της χώρας, των Ιονίων Νήσων και του Νοτίου Αιγαίου στο ποσοστό χρήσεων γης για πολιτιστικές δραστηριότητες για την περίοδο 2009-2018. Ως προς την απασχόληση σε χώρους πολιτισμού, συγκλίνει με την περιφέρεια της Ηπείρου στο 1,4% για το 2022. Ως προς την επισκεψιμότητα σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, η περιφέρεια κατατάσσεται αρκετά χαμηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο.
Στον τομέα του τουρισμού, οι αφίξεις και οι διανυκτερεύσεις τουριστών αλλοδαπών και ημεδαπών κινούνται σε συγκριτικά χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με άλλες τουριστικά δημοφιλείς περιφέρειες, ενώ για τους αλλοδαπούς η περιφέρεια αποτελεί πιο δημοφιλή προορισμό σε σχέση με τους κατοίκους της ημεδαπής για το 2023.
