Από την κρίση των Ιμίων το 1996 έως την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004
Ο πρώην πρωθυπουργός, είτε συμφωνούσε είτε διαφωνούσε μαζί του κάποιος, άφησε το αποτύπωμά του σε ό,τι είναι η Ελλάδα σήμερα
Ο πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Κώστας Σημίτης απεβίωσε την Κυριακή 5 Ιανουαρίου 2025 στο εξοχικό του στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας, όπου βρισκόταν για την περίοδο των Χριστουγέννων με την οικογένειά του. Μεταφέρθηκε χωρίς σφυγμό νωρίς το πρωί στο νοσοκομείο Κορίνθου, όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του, σε ηλικία 88 ετών. Με απόφαση της κυβέρνησης, κηρύχθηκε τετραήμερο εθνικό πένθος και θα κηδευτεί με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού.
Ο Κώστας Σημίτης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 23 Ιουνίου 1936. Σπούδασε νομικά και οικονομικά στη Γερμανία και στην Αγγλία, όπου γνώρισε τη σύζυγο του Δάφνη Σημίτη, το γένος Αρκαδίου, με την οποία απέκτησε δύο κόρες, τη Φιόνα και τη Μαριλένα.
Συμμετείχε ενεργά στον αντιδικτατορικό αγώνα (1967-1974), το 1970 στη Γερμανία έγινε μέλος του ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα) και το 1974 ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, συμβάλλοντας καθοριστικά και στην διατύπωση της «Διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη». Συμμετείχε στο πρώτο Εκτελεστικό Γραφείο και στην πρώτη Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ, ενώ υπηρέτησε από την θέση του υπουργού όταν το κόμμα ανέλαβε την εξουσία από το 1981 και μετά.
Στις 15 Ιανουαρίου 1996 ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου υπογράφει την παραίτηση του, καθώς η υγεία του συνεχίζει να χειροτερεύει και στις 18 Ιανουαρίου συγκαλείται η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ προκειμένου να εκλέξει νέο πρωθυπουργό ανάμεσα στον Κώστα Σημίτη, Άκη Τσοχατζόπουλο και Γεράσιμο Αρσένη. Στην πρώτη ψηφοφορία, Σημίτης και Τσοχατζόπουλος ισοψηφούν λαμβάνοντας 53 ψήφους έκαστος, ενώ ο Γεράσιμος Αρσένης με 50 ψήφους τίθεται εκτός μάχης. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται και ο Κώστας Σημίτης με 86 ψήφους υπέρ έναντι 75 του Άκη Τσοχατζόπουλου και πέντε λευκών ανακηρύσσεται νέος πρωθυπουργός. Ο ίδιος αμέσως έκανε σαφές ότι η γραμμή του ΠΑΣΟΚ άλλαζε από την αντι-δεξιά και τον αντι-αμερικανισμό προς τον «εκσυγχρονισμό», όπου έμελλε να γίνει το σήμα κατατεθέν του Κώστα Σημίτη.
Μερικές μέρες αργότερα, πριν καν προλάβει να κάτσει στην πρωθυπουργική καρέκλα, βρίσκεται αντιμέτωπος με την κρίση των Ιμίων. Η κυβέρνηση Σημίτη επέλεξε μια στρατηγική αποφυγής στρατιωτικής σύγκρουσης, επικεντρωμένη στη διπλωματική διαχείριση της κρίσης σε συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μετέπειτα έδωσε το ιστορικό «Θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών», το οποίο προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων από ΝΔ και Αριστερά.
Ο πρωθυπουργός των μεγάλων έργων και του ευρώ
Ο πρώην πρωθυπουργός, είτε συμφωνούσε είτε διαφωνούσε μαζί του κάποιος, άφησε το αποτύπωμά του σε ό,τι είναι η Ελλάδα σήμερα. Υποστηρίχθηκε από πολλούς, όσον αφορά στις πολιτικές που ακολούθησε, οι οποίες σύμφωνα με τους υποστηρικτές του «εκσυγχρόνισαν την Ελλάδα και την τοποθέτησαν στην Ευρώπη».
Η ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ ίσως θεωρείται η μεγαλύτερη πολιτική επιτυχία της κυβέρνησης Σημίτη. Στις 19 και 20 Ιουνίου του 2000, το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECOFIN) κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του στην Πορτογαλία αποφάσισε ότι η Ελλάδα πληρούσε πλέον τους όρους ένταξης στην ευρωζώνη.
Την 1η Ιανουαρίου 2001 η Ελλάδα εγκατέλειψε (λογιστικά) τη δραχμή για να υιοθετήσει το νέο νόμισμα, το ευρώ, με ισοτιμία 1 ευρώ = 340,75 δραχμές. Στις 31 Δεκεμβρίου 2001, το ευρώ αντικατέστησε και σε φυσική μορφή τα κέρματα της δραχμής, ενώ από τον Ιανουάριο του 2002 άλλαξαν και τα χαρτονομίσματα.
Οι κυβερνήσεις Σημίτη προχώρησαν σε δομικές αλλαγές διάρθρωσης της οικονομίας και του κρατικού μηχανισμού αποκρατικοποιώντας μεγάλο μέρος του δημόσιου τομέα (τράπεζες και δημόσιες επιχειρήσεις) με σκοπό τη μείωση του κρατικού ελλείματος εφαρμόζοντας πολιτικές λιτότητας σε αντίθεση με την Παπανδρεϊκή λογική. Παράλληλα η ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1997 και η απόφαση ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε. το 2003 έδωσαν «πόντους» στον Κώστα Σημίτη.
Να σημειώσουμε ότι επί πρωθυπουργίας του κατασκευάστηκαν ή ολοκληρώθηκαν τα λεγόμενα «μεγάλα έργα». Ανάμεσα στα έργα που έγιναν, εξέχουσα θέση έχουν το μετρό και το τραμ της Αθήνας, το νέο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η Αττική Οδός, η Γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου και η Εγνατία Οδός.
Τα «αγκάθια» των θητειών Σημίτη
Παράλληλα με τους υποστηρικτές, ο πρώην πρωθυπουργός απέκτησε και πολλούς αντιπάλους καθώς κατηγορήθηκε ως θιασώτης των ιδιωτικοποιήσεων και του νεοφιλελευθερισμού ακόμα και μέσα από το ίδιο το ΠΑΣΟΚ.
Η ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ συνοδεύτηκε με κατηγορίες περί «πειραγμένων» προϋπολογισμών σε συνεργασία με την Goldman Sachs το 2001. O ίδιος σε συνέντευξή του στη FAZ το 2006 το αρνήθηκε. Παράλληλα η «φούσκα» του Χρηματιστηρίου το 1999 αποτέλεσε μία μαύρη σελίδα της κυβέρνησης Σημίτη όπου υπολογίζεται ότι περίπου 155 δισ. ευρώ εξανεμίστηκαν από την πραγματική οικονομία.
Η θητεία του Κώστα Σημίτη συνοδεύτηκε με το σκάνδαλο των εξοπλιστικών, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα την φυλάκιση του Άκη Τσοχατζόπουλου. Το 2003 ο Μισέλ Ζοσεράν, πρόεδρος της γαλλικής αμυντικής βιομηχανίας THALES, κατήγγειλε για δωροδοκία μέλος της ελληνικής κυβέρνησης για να αναλάβει η εταιρεία του την αναβάθμιση έξι φρεγατών του πολεμικού ναυτικού.
Επίσης τo σκάνδαλο με τα «μαύρα» ταμεία της Siemens ταλάνισε την τότε κυβέρνηση. Το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε όταν έγινε γνωστό στη Γερμανία ότι η Siemens δαπάνησε 1,3 δις ευρώ σε αμφιλεγόμενες πληρωμές (δωροδοκίες) για να εξασφαλίζει συμβόλαια σε διάφορες χώρες [σ.σ. ανάμεσά του και η Ελλάδα] μεταξύ των ετών 1999 και 2006.
Το αποχαιρετιστήρια μηνύματα των πολιτικών αρχηγών
Ο Νίκος Ανδρουλάκης ανέφερε πως ο Σημίτης συνέδεσε την «πρωθυπουργία του με κορυφαίες εθνικές επιτυχίες: την ένταξη της χώρας στον σκληρό πυρήνα του ευρώ και την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. με άλυτο το Κυπριακό. Αλλά και με μακρόπνοα έργα υποδομών, που άλλαξαν ριζικά την εικόνα της πατρίδας μας, βελτίωσαν άρδην την καθημερινότητα των πολιτών και ενίσχυσαν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας».
Υποστήριξε επίσης πως οι κυβερνήσεις Σημίτη «σφράγισαν μία από τις πιο δημιουργικές περιόδους της χώρας» και πως «με σχέδιο, μεθοδικότητα και βαθιά προοδευτικό όραμα απέναντι σε κάθε είδους συντήρηση άνοιξε ως πρωθυπουργός νέους ορίζοντες στην ελληνική κοινωνία σε μια περίοδο καταιγιστικών αλλαγών στην Ευρώπη και τον κόσμο».
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης χαιρέτησε τον «πρωθυπουργό που συνόδευσε την Ελλάδα στα μεγάλα εθνικά της βήματα: την ένταξη στην Ευρωζώνη και στο Ευρώ και την είσοδο της Κύπρου στην Ευρώπη. Μία προσωπικότητα η οποία, αναμφίβολα, αφήνει το δικό της αποτύπωμα στην εξέλιξη του τόπου, όλες τις τελευταίες δεκαετίες».
«Ο Κώστας Σημίτης υπήρξε συνεπής αγωνιστής κατά της δικτατορίας και, αργότερα, ιδρυτικό μέλος, ηγετικό στέλεχος και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Ένας ικανός ακαδημαϊκός δάσκαλος και μετριοπαθής κοινοβουλευτικός άνδρας. Κυρίως, όμως, ένας καταλύτης της δημόσιας ζωής, που έθεσε με τόλμη στο επίκεντρό της την μεγάλη προσπάθεια του εκσυγχρονισμού της χώρας. ‘Ο εκσυγχρονισμός δεν έχει ημερομηνία λήξης’, πίστευε ο ίδιος».
Ο Σωκράτης Φάμελλος σημείωσε πως ο θανών κυβέρνησε τη χώρα για 8 χρόνια, συνέδεσε το όνομά του με κρίσιμες στιγμές της χώρας μας, είχε πλούσιο κοινοβουλευτικό έργο στη μεταπολίτευση ενώ υπήρξε θαρραλέος αγωνιστής κατά της χούντας και αξιόλογος πανεπιστημιακός δάσκαλος.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία πρόσθεσε πως ο Σημίτης υπήρξε για την Αριστερά πολιτικός αντίπαλος και ότι «έχουν καταγραφεί οι διαφωνίες και η κριτική μας στην πολιτική του δράση, ιδιαίτερα την περίοδο της πρωθυπουργίας του. Η πολιτική, κοινωνική και επιστημονική του διαδρομή επηρέασε τις εξελίξεις και τη ζωή των πολιτών».
Από την πλευρά του ο Αλέξης Χαρίτσης ανέφερε πως ο Κώστας Σημίτης άφησε το δικό του αποτύπωμα στη νεότερη πολιτική Ιστορία για να εξηγήσει: «Στα δύσκολα χρόνια, αγωνίστηκε με θάρρος κατά της δικτατορίας, πληρώνοντας το τίμημα. Ως πρωθυπουργός ταυτίστηκε με την υιοθέτηση από το ΠΑΣΟΚ νεοφιλελεύθερων πολιτικών, στο πλαίσιο της ιδεολογικής μετάλλαξης της ευρωπαϊκής σοσιαδημοκρατίας. Στην περίοδο της μεγάλης πολιτικής αλλαγής του 2015, εξέφρασε το μπλοκ των “νόμιμων ιδιοκτητών” της χώρας».
«Η Αριστερά τοποθετήθηκε ορθά απέναντι στις πολιτικές των κυβερνήσεων Σημίτη, πολιτικές που υπηρέτησαν ένα παραγωγικό μοντέλο επίπλαστης ευμάρειας, που στην ουσία του αποδείχτηκε άδικο και αδιέξοδο. Ο ίδιος σε μια από τις τελευταίες δημόσιες παρεμβάσεις του υπήρξε εξαιρετικά κριτικός στην ανακύκλωση αυτού του μοντέλου ανάπτυξης από τη σημερινή κυβέρνηση».
Τα συλλυπητήρια της για τον θάνατο του Κώστα Σημίτη εξέφρασε η Πλεύση Ελευθερίας. Σε ανακοίνωση του κόμματος αναφέρεται: «Η Πλεύση Ελευθερίας εκφράζει τα ειλικρινή συλλυπητήρια στους συγγενείς, στους οικείους και στους συνεργάτες του π. πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Σημίτη.
«Για το ιστορικό του αποτύπωμα, όπως εκτέλεσε τον εκσυγχρονισμό και για τις αποφάσεις που σημάδεψαν βαθιά τη χώρα μας και τους πολίτες της σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, δημοσιονομικό, στρατιωτικό επίπεδο όπως και τη θέση της στο διεθνές τοπίο, θα ασχοληθούμε και θα ενημερώσουμε τις επόμενες μέρες».
Τέλος, το ΚΚΕ εξέφρασε τα συλλυπητήριά του σημειώνοντας πως ο Σημίτης υπήρξε ένας πολιτικός αντίπαλος, που συνέδεσε το όνομά του με σημαντικά πολιτικά γεγονότα, υπερασπιζόμενος με συνέπεια τις θέσεις και τους στόχους της αστικής πολιτικής.
Εντέλει όποια άποψη και αν έχει κάποιος για τον Κώστα Σημίτη σε ένα πράγμα θα συμφωνήσουν όλοι: Ότι υπήρξε ένας από τους πιο επιδραστικούς πολιτικούς που διαμόρφωσαν το σήμερα της Ελλάδας.
