Μία συζήτηση με έναν από τους πιο σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς με αφορμή το νέο του βιβλίο «Φάλτσα Κεφαλής» από τις εκδόσεις Πατάκη
Στη νέα συλλογή διηγημάτων του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, «Φάλτσα Κεφαλής», ο αναγνώστης καλείται σε ένα ταξίδι εξερεύνησης της ανθρώπινης ψυχής μέσα από μια σειρά καθημερινών στιγμών που αποκτούν μια αναπάντεχα βαθιά σημασία. Με τη γνωστή του ευαισθησία και τη λιτή, κοφτερή πένα, ο συγγραφέας αποτυπώνει με ακρίβεια τις εσωτερικές συγκρούσεις των ηρώων του, αποκαλύπτοντας τις σκοτεινές και φωτεινές πτυχές της ανθρώπινης φύσης.
Ο τίτλος του βιβλίου αποτελεί μια γλωσσική παρεξήγηση που λειτουργεί ως μεταφορά για τις ανατροπές και τις απρόβλεπτες στροφές που παίρνει η ζωή. Τα δεκαέξι διηγήματα του κ. Σκαμπαρδώνη είναι χτισμένα πάνω σε τέτοιες ανατροπές, όπου το αναμενόμενο διακόπτεται από το απρόσμενο, και το καθημερινό αποκαλύπτει τα μυστικά του. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, ο συγγραφέας εξερευνά θέματα όπως η μοναξιά, η αγάπη, η απώλεια, η αναζήτηση του εαυτού, αποτυπώνοντας με λυρισμό και συχνά με μια δόση χιούμορ τις ανθρώπινες αδυναμίες και τις επιθυμίες.
Οι ήρωες του κ. Σκαμπαρδώνη είναι άνθρωποι συνηθισμένοι, που ζουν μια ζωή όμοια με τη δική μας. Είναι γείτονες, φίλοι, συγγενείς, άνθρωποι που συναντάμε καθημερινά. Ωστόσο, μέσα από τα μάτια του συγγραφέα, αποκτούν μια μοναδική διάσταση, αποκαλύπτοντας την πολυπλοκότητα των ψυχών τους. Ο συγγραφέας δεν κρίνει τους ήρωές του, αλλά τους παρατηρεί με ενσυναίσθηση, προσφέροντας στον αναγνώστη την ευκαιρία να τους κατανοήσει βαθύτερα.
Η γραφή είναι διακριτή για την ακρίβειά της και την ικανότητά του να αποτυπώνει με λίγες λέξεις μια ολόκληρη ιστορία. Οι περιγραφές του είναι ζωντανές και αισθητές, ενώ οι διάλογοι των ηρώων του είναι αυθεντικοί και αποκαλυπτικοί και παράλληλα καταφέρνει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα έντασης και αναμονής, κρατώντας τον αναγνώστη σε εγρήγορση μέχρι την τελευταία σελίδα.
Το λάθος (ή το φάλτσο) συχνά κρίνεται αυστηρά. Μέσα από τη δική σας οπτική, μήπως τελικά αυτά τα φάλτσα μάς φέρνουν πιο κοντά στον αυθεντικό μας εαυτό;
Ναι, πολλές φορές το φάλτσο, το λάθος, αναδεικνύει το βαθύτερο μας εαυτό, εκείνον που συνήθως κρύβουμε λόγω ευγένειας, ή καθωσπρεπισμού. Η απροσεξία, μια λάθος συμπεριφορά μπορεί να μην είναι τυχαία, αλλά να εκφράζει την βαθύτερη θέλησή μας που έτσι, ξαφνικά, αποκαλύπτεται. Κανείς δεν μπορεί να είναι άψογος. Και συχνά μέσα απ’ την υπέρβαση της λογικής μπορεί να φτάσεις σε επιτεύγματα, που φέρνει μόνο η τόλμη και το αψήφιστο, σε σχέση με τις κοινές ερμηνείες, ή τις συνήθεις παραινέσεις.
Τα διηγήματά σας μοιάζουν να αιχμαλωτίζουν «στιγμιότυπα» που ξαφνικά πυροδοτούν σκέψεις, αποφάσεις ή αλλαγές. Πιστεύετε ότι κάθε άνθρωπος κουβαλάει τέτοιες ανενεργές μνήμες που περιμένουν να ενεργοποιηθούν;
Αν προκύψει ο σπινθηρισμός, η συγκυρία, ή έχει φτάσει η στιγμή, μπορούν να απελευθερωθούν δυνάμεις απρόβλεπτες, κρυμμένες μνήμες, ή σκοτεινές πληγές. Η πορεία δεν είναι ευθύγραμμη. Συχνά, από κάτι ελάχιστο μπορεί να εκραγεί μια συμπεριφορά, απρόβλεπτη, να αναδυθεί μια μνήμη αβάσταχτη, ή να εμφανιστεί ένας άνθρωπος με τρόπους που αγνοούσαμε ως τώρα. Αυτό μπορεί να συμβεί στον καθένα.
Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση του χρόνου με τη γραφή; Γράφετε για το παρελθόν ως τρόπος να το κατανοήσετε ή ως μέσο να το μεταμορφώσετε σε κάτι άλλο;
Όλα αυτά ισχύουν κατά περίπτωση. Το παρόν και το παρελθόν είναι σχετικά μεγέθη και κάθε φορά χρησιμοποιούνται για να εξυπηρετήσουν σκοπούς της αφήγησης. Έπειτα ακόμα και το παρόν γίνεται γρήγορα παρελθόν κι ένα μυθιστόρημα για το τώρα, σε τριάντα χρόνια φαντάζει ως ιστορικό μυθιστόρημα. Ο χρόνος στην Τέχνη δεν είναι ρεπορταζιακός, πραγματικός, αλλά προσχηματικός. Αλλά και γενικά η έννοια του χρόνου είναι ασύλληπτη για το ανθρώπινο πνεύμα. Στην πεζογραφία είναι σχετικό μέγεθος, όχι απολύτως πραγματικό.
Υπάρχει στο έργο σας μια διαρκής εσωτερική σύγκρουση: ανάμεσα στο ένστικτο και στη συνείδηση, στη λογική και στην υπερβατικότητα. Πώς αντιλαμβάνεστε αυτή τη σύγκρουση στην πραγματική ζωή;
Η τέχνη με τρόπο ελλειπτικό και με αισθητικούς όρους πασκίζει να αναδείξει την βαθύτερη ανθρώπινη κατάσταση, τις συγκρούσεις, τις αμφιβολίες, τους φόβους, τους δισταγμούς, την παραφροσύνη, τις υπερβάσεις του ανθρώπου. Η πραγματικότητα δεν διαφέρει, απλώς στην λογοτεχνία όλα εκφράζονται ελλειπτικά και μέσα από τις δικές της τεχνικές έκφρασης.
Στα διηγήματά σας, η αφήγηση μοιάζει συχνά να γίνεται προέκταση της φωνής των χαρακτήρων. Πιστεύετε ότι η γλώσσα που χρησιμοποιεί ένας άνθρωπος αντανακλά τη βαθύτερη ουσία του;
Στην λογοτεχνία σίγουρα. Αυτά που λέει ένας ήρωας αντανακλούν στοιχεία του χαρακτήρα του – όπως και στο θέατρο, αλλά και συνήθως και στην καθημερινή ζωή. Άλλες φορές χρησιμοποιεί τον λόγο για να παραπλανήσει, να κρυφτεί. Όλα είναι πιθανά και κατά περίπτωση.
Οι πρωταγωνιστές σας είναι συχνά «καθημερινοί» άνθρωποι που όμως φέρουν μια βαθιά τραγικότητα. Πιστεύετε ότι αυτή η τραγικότητα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής;
Προφανώς, ναι. Είναι ένα στοιχείο που προσπαθώ να αναδείξω, όπως και η ιλαρότητα, και η παραφροσύνη, και ο φόβος και η αφέλεια και η ελπίδα, ή τα διάφορα πάθη. Όλα είναι μέσα στο παίγνιο της ζωής και της λογοτεχνίας.
Όταν ολοκληρώνετε μια ιστορία ή ένα βιβλίο, τι μένει μέσα σας; Υπάρχει μια αίσθηση ανακούφισης ή ένα αίσθημα ότι ένα κομμάτι σας παραμένει ανεκπλήρωτο;
Και τα δύο. Υπάρχει ανακούφιση, κόπωση, αλλά κι εγώ, όπως όλοι μας είμαι πάντα απαρηγόρητος. Γιατί από την άλλη μέρα ήδη σκέφτομαι τι θα γράψω τώρα. Και αυτό το άγχος δεν έχει τελειωμό.
Στα διηγήματά σας, οι χαρακτήρες φαίνεται να προσπαθούν να βρουν νόημα μέσα σε μια χαοτική πραγματικότητα. Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να μας βοηθήσει να αντέξουμε ή να κατανοήσουμε καλύτερα αυτό το χάος;
Σε κάποιο βαθμό, ναι, βοηθάει. Η Τέχνη είναι έμμεσα διδακτική. Ότι συμβαίνει στους λογοτεχνικούς ήρωες μπορεί να συμβεί και με εμάς. Κι όποιος διαβάζει προσεκτικά, ίσως μπορεί να βοηθηθεί, μερικές φορές. Εξαρτάται και πως διαβάζει ο καθείς, τι προκρίνει από κάθε αφήγηση, και ποιες εσωτερικές επεξεργασίες έχει. Αλλά το πρώτιστο σε ένα βιβλίο είναι η απόλαυση. Αν δεν το απολαμβάνουμε δεν έχει πάνω μας καμία επίδραση.
*Η παρουσίαση του βιβλίου «Φάλτσα Κεφαλής» θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 31 Ιανουαρίου στις 19:30 στο βιβλιοπωλείο ΔΥΟ
