«Πλάι στον μπερντέ ορχήστρα να χορέψουν οι σκιές
το πανί θέλει μοδίστρα και οι ήρωες πενιές»
Δημήτρης Αβούρης
Μια, δυο, τρεις βαράει το κουδουνάκι και ξεκινάει η μουσική. Και μαζί με τη μουσική βγαίνει κι ο Καραγκιόζης με τα παιδιά του και χορεύουν. Δεν τον νοιάζει αν δεν έχει δουλειά, χρήματα, φαγητό. Αρκεί που είναι ζωντανός, ελεύθερος να μπορεί να χορεύει. Η μουσική χορταίνει την πείνα του. Γι’ αυτό, σαν τελειώνει ο χορός και προλογίσει την παράσταση, μας καλωσορίζει λέγοντάς μας: «θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε».
Τροφή η μουσική, πιοτό ο χορός. Αρκούν αυτά, για να ξεκινήσει ο Καραγκιόζης την παράστασή του. Αρκούν για να ζήσει ο καθένας την παράσταση που δίνει στον μπερντέ που λέγεται ζωή. Μέχρι να σβήσουν τα φώτα. Και να μας πάρει ο αιώνιος ύπνος.
Όσο όμως μένουν τα φώτα του μπερντέ ανοιχτά, η ορχήστρα παίζει. Όλα τα σημαντικά – και όχι μόνο – γεγονότα της ζωής του κάθε ανθρώπου συνοδεύονται από μουσική. Από τη γέννηση και τον γάμο ως τον θάνατο ακούγονται τραγούδια, νανουρίσματα, του γάμου ή μοιρολόγια αντίστοιχα. Η μουσική δίνει τον ρυθμό, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε στη ζωή.
Τον ρυθμό χρειάζεται και ο Καραγκιόζης, για να αρχίσει την παράστασή του. Γι’ αυτό ξεκινά με μουσική και χορό, με έναν γοργό ρυθμό, γιατί η ζωή θέλει τρεχάλα. Δε φτάνει όμως το τρέξιμο. Χρειάζεται και να σταθεί στη γωνιά του να σκεφτεί. Τότε ο ξυπόλητος θέλει ησυχία. Όταν βάλει σε μια τάξη τις σκέψεις του, βγαίνει όξω απ’ την παράγκα, για να ρουφήξει τη ζωή.
Πολλές φορές ο φίλος του, ο Χατζηαβάτης, τον βγάζει έξω πριν την ώρα του. Γι’ αυτό και ο ξυπόλητος τον χτυπά με το καταβρεχτήρι του. Κι ας προσπαθεί ο καημένος ο Χατζατζάρης να τον καλέσει «βάζοντας μουσική» στη φωνή του. Ο Καραγκιόζης όμως κανονίζει πότε θα ξεκινήσει η μουσική και θα αρχίσει να χορεύει. Αυτό το έχει καταφέρει στη ζωή του. Δεν τον «χορεύουν οι άλλοι στο ταψί». Αυτός τους χορεύει καταπώς θέλει. Γι’ αυτό φροντίζει να έχει «πλάι στον μπερντέ ορχήστρα».
Τα παλιά τα χρόνια η ορχήστρα ήταν απαραίτητο συστατικό μιας παράστασης θεάτρου σκιών. Αφού πολλές φορές, στις αφίσες, τ’ όνομα του τραγουδιστή έμπαινε με μεγαλύτερα γράμματα απ’ αυτό του καραγκιοζοπαίχτη! Με την πάροδο του χρόνου, οι παραστάσεις με ζωντανή μουσική λιγόστεψαν. Τη θέση της ορχήστρας πήραν η κασέτα και το CD. Η μουσική όμως πάντα παίζει εξέχοντα ρόλο στο θέατρο σκιών.
Πολύ σημαντική είναι η παρακαταθήκη που άφησαν οι αδερφοί Καράμπαλη με τον δίσκο «τα τραγούδια του Καραγκιόζη». Αυτά τα τραγούδια παίζουμε οι καραγκιοζοπαίχτες στις παραστάσεις μας. Φυσικά, όλοι αναζητούμε και κάποιο τραγούδι που δεν ακούγεται τόσο συχνά ή κάποιο άλλο που μας αρέσει και ταιριάζει με το κλίμα της εκάστοτε παράστασης. Αυτή η αναζήτηση οδηγεί, όσους ασχολούνται με τον Καραγκιόζη, σε μια βαθύτερη γνωριμία με το τραγούδι του τόπου μας σε όλες τις εκφάνσεις του, δημοτικό, ρεμπέτικο, λαϊκό.
Όταν η παράστασή μας συνοδεύεται από ορχήστρα, αναβαθμίζεται. Ο Καραγκιόζης με ζωντανή μουσική είναι «άλλο πράγμα»! Ο ίδιος ο καραγκιοζοπαίχτης έχει περισσότερο κέφι, όταν συμβαίνει αυτό. Η μουσική τού δίνει ρυθμό. Αν ταυτόχρονα προσφέρεις και κάτι καινούργιο, η εμπειρία για το κοινό είναι μοναδική.
Είχα τη χαρά να παρουσιάσω μια νέα παράσταση θεάτρου σκιών με τίτλο «ο Καραγκιόζης μπουζουκτσής», συνοδεία ορχήστρας, στις 23 και 24 Νοεμβρίου 2024. Το σημαντικότερο δεν ήταν η καινούργια παράσταση που έγραψα, δεν ήταν η ορχήστρα. Το σπουδαιότερο ήταν πως σ’ αυτήν την παράσταση ακούστηκαν, για πρώτη φορά, νέα, πρωτότυπα τραγούδια με θέμα τον Καραγκιόζη μας.
Τα ποιήματα του Δημήτρη Αβούρη, που εδώ και τέσσερα χρόνια φιλοξενούνται στις σελίδες του περιοδικού μας, έγιναν τραγούδια από τον Γαβρήλο Κοκκώνα και την Ηρώ Παυλοπούλου. Αυτά τα τραγούδια ακούστηκαν ζωντανά, σε μια παράσταση Καραγκιόζη, εκεί που αρχίζει η Ελλάδα, στον ακριτικό Έβρο.
Σε μια Ελλάδα που τα σύνορά της αναφέρονται μόνο για την εισροή λαθρομεταναστών, σε μια μακρινή επαρχία που ολοένα και ερημώνει, ο Καραγκιόζης πήγε και άναψε τα φώτα του. Τον συνόδευσε η ορχήστρα του. Με τη μουσική και τον χορό του έδωσε χαρά! Με τη χαρά ήρθε και το όνειρο!
«Σκιᾶς ὄναρ ἄνθρωπος» γράφει ο Πίνδαρος. Αρκεί να υπάρχει η σκιά. Αρκεί να υπάρχει το όνειρο. Αρκεί ν’ ακούσεις μια πενιά και αρχίζει η ζωή ν’ αποκτά ρυθμό. Έτσι αρχίζει η σκιά να κινείται, και γίνεται άνθρωπος…
