Μία συζήτηση με τον γνωστό Έλληνα γλύπτη για τον ρόλο της τέχνης στη σύγχρονη κοινωνία
«Δεν γίνεται η πινακοθήκη μιας πόλης σαν την Ξάνθη, να είναι κλειστή», αναφέρει ο Θόδωρος Παπαγιάννης
Την Δευτέρα το πρωί, ο αναγνωρισμένος Έλληνας γλύπτης Θόδωρος Παπαγιάννης, μαζί με τον συγγραφέα παραμυθιών Δημήτρη Αβούρη, πέρασε το κατώφλι των γραφείων της Εφημερίδας Εμπρός, φέρνοντας μαζί του τη δημιουργική ενέργεια που χαρακτηρίζει το έργο του. Με ένα θερμό χαμόγελο και μια αίσθηση προσμονής, μας χαιρέτησε, έτοιμος να μοιραστεί τις σκέψεις του για την τέχνη, τη ζωή και την κοινωνία.
Καθώς καθίσαμε για να συζητήσουμε, ο καλλιτέχνης αποκάλυψε την ανησυχία του για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η τέχνη στη σύγχρονη εποχή, καθώς και την πίστη του ότι η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο στη βαρβαρότητα του κόσμου. Οι σκέψεις του μάς ταξίδεψαν σε μια αναδρομή στην προσωπική του πορεία, αναδεικνύοντας τον ρόλο που διαδραματίζει η δημιουργικότητα στη διαμόρφωση μιας πιο δίκαιης και αισιόδοξης κοινωνίας.
Ο Θόδωρος Παπαγιάννης γεννήθηκε το 1946 στην Αθήνα και σπούδασε Γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Είναι γνωστός για την ικανότητά του να συνδυάζει παραδοσιακές και σύγχρονες τεχνικές, δημιουργώντας έργα που διερευνούν θέματα ανθρωπιάς και κοινωνικής δικαιοσύνης. Έχει συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και έχει βραβευτεί για την καλλιτεχνική του προσφορά. Σήμερα, συνεχίζει να δημιουργεί και να εμπνέει νέους καλλιτέχνες με τη δουλειά του.
Να υπενθυμίσουμε ότι ο κ. Παπαγιάννης επισκέφθηκε την Ξάνθη με αφορμή την παρουσίαση της έκδοσης «Σκέψη, λέξη, τέρψη. Από την επιφυλλίδα στο βιβλίο», από την «Ακαδημία Ποίησης και Παραμυθιού», η οποία περιλαμβάνει κείμενα των Δημήτρη Αβούρη, Απόστολου Δομτζίδη, Χρύσας Καραπαπάζογλου και Νατάσας Μιχαηλίδου, όπου μίλησαν ο Θανάσης Μουσόπουλος και ο Θόδωρος Παπαγιάννης.
Ποιο ήταν το κάλεσμα της γλυπτικής προς εσάς; Ποιες ήταν οι αρχικές επιρροές που διαμόρφωσαν το καλλιτεχνικό σας όραμα;
Η γλυπτική με επέλεξε και όχι το αντίστροφο. Από μικρός σκάλιζα πέτρες λόγω της σκανταλιάς μου και της ανησυχίας μου. Αυτή ήταν η απαρχή. Κάποιος είπε στον πατέρα μου ότι «θα γίνει γλύπτης αυτός», και έκτοτε αρχίζει η πορεία μου στη γλυπτική. Μπήκα πρώτος στη Σχολή Καλών Τεχνών και αποφοίτησα πρώτος. Εν συνεχεία, ο δάσκαλός μου με επέλεξε για να συνεχίσω το έργο του ως καθηγητής στη Σχολή.
Πολλοί με ρωτούν για το ποιος με επηρέασε. Η απάντηση είναι ότι ελάχιστα γνωρίζαμε για τη γλυπτική ως τέχνη. Εκείνο που γνώριζα από γλυπτική ήταν ένα ανάγλυφο πάνω σε ένα σαπούνι [γέλια]. Από κει και πέρα η ανησυχία μου με παρακίνησε.
Τα έργα σας διαπραγματεύονται την ελληνική ιστορία και ταυτότητα. Με ποιο τρόπο ισορροπείτε ανάμεσα στην παράδοση και το μοντερνισμό;
Η μεγαλύτερη φιλοδοξία μου είναι να βλέπει κανείς τη δουλειά μου και να λέει ότι «αυτός είναι ένας Έλληνας γλύπτης». Θέλω να αποτελέσω ένα κρίκο στη μακραίωνη ιστορία αυτού του τόπου, που δημιούργησε τόσο μεγάλα αριστουργήματα. Η τέχνη της Ελλάδας ήταν ανεπανάληπτη και αποτέλεσε μία ευτυχισμένη στιγμή της ανθρωπότητας.
Η τέχνη μου μπορεί να θαυμάζει την αρχαιότητα, αλλά δεν προσπαθεί να μιμηθεί την αρχαιότητα. Εγώ θέλω να κάνω τη δική μου πρόταση ως ένας σύγχρονος καλλιτέχνης. Θέλω να είμαι μία σύγχρονη συνέχεια. Η δική μου δουλειά, ως επί το πλείστον, είναι ανθρωπόμορφη, καθώς τοποθετώ τον άνθρωπο στο κέντρο.
Η μνήμη βρίσκεται εγκολπωμένη στα έργα σας. Πιστεύετε ότι η τέχνη της γλυπτικής είναι ικανή να διαφυλάξει την πολιτισμική και ιστορική μνήμη;
Αυτό που με στεναχωρεί είναι ότι η τέχνη, δυστυχώς, δεν βρίσκεται μέσα στη ζωή μας. Ο κόσμος συνήθως, ευρισκόμενος μπροστά σε ένα γλυπτό, ρωτάει «τι είναι αυτό;» χωρίς να σκεφτεί. Η σωστή απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι «θέλω να μου πεις εσύ τι βλέπεις. Μπορείς με τα μάτια σου να δεις;».
Υπάρχουν θετικά παραδείγματα, προφανώς, απλά η υπερπροβολή των αρνητικών προτύπων από τα Μ.Μ.Ε. συμβάλλει στη γενικότερη κακή εικόνα. Η τηλεόραση θα μπορούσε να δείξει ενδιαφέροντα πράγματα, αλλά αυτή τη στιγμή τα προγράμματα δεν περιέχουν ούτε ένα λεπτό τέχνης. Πώς αυτός ο κόσμος θα εξοικειωθεί με την τέχνη και θα την αγαπήσει;
Η τέχνη είναι εναντίον της βαρβαρότητας, καθώς λειτουργεί ως καθρέφτης της ανθρωπότητας, προάγοντας την ενσυναίσθηση και την κατανόηση. Μέσα από τις δημιουργίες της, η τέχνη μας προτρέπει να αναλογιστούμε τις αξίες και τις συμπεριφορές μας, καταγγέλλοντας την αδικία και την απανθρωπιά. Είναι ένα μέσο που μας συνδέει, μας ενώνει και μας θυμίζει την ανάγκη για ανθρωπισμό και ειρηνική συνύπαρξη. Σε έναν κόσμο γεμάτο συγκρούσεις και προκλήσεις, η τέχνη προσφέρει ελπίδα, δίνοντας φωνή στους αδύναμους και αναδεικνύοντας τα προβλήματα της κοινωνίας.
Πολλά από τα έργα σας βρίσκονται σε δημόσιους χώρους. Τι ρόλο πιστεύετε ότι διαδραματίζει η δημόσια τέχνη στον χαρακτήρα μιας πόλης ή στον τρόπο που οι πολίτες έρχονται σε επαφή με την τέχνη;
Η δημόσια τέχνη διαδραματίζει έναν κρίσιμο ρόλο στον χαρακτήρα μιας πόλης και στον τρόπο που οι πολίτες αλληλεπιδρούν με την τέχνη. Αυτά τα έργα δεν περιορίζονται μόνο σε γκαλερί και μουσεία. Βρίσκονται στην καρδιά των πόλεων, προσκαλώντας τους πολίτες να τα εξερευνήσουν, να τα ερμηνεύσουν και να τα βιώσουν στην καθημερινότητά τους. Η δημόσια τέχνη έχει τη δύναμη να μεταμορφώνει τον δημόσιο χώρο, κάνοντάς τον πιο προσιτό και ελκυστικό.
Η παρουσία γλυπτών και άλλων καλλιτεχνικών έργων σε δημόσιους χώρους δημιουργεί ευκαιρίες για διάλογο και συμμετοχή. Οι πολίτες μπορούν να ενταχθούν στη διαδικασία της δημιουργίας νοήματος, να αναγνωρίσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά και να συμμετάσχουν σε μια συλλογική εμπειρία. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης σημειώνει ότι η πρόσληψη του έργου από τον θεατή είναι εξίσου δημιουργική με του καλλιτέχνη. Επιπλέον, η δημόσια τέχνη μπορεί να αναδείξει κοινωνικά ζητήματα και να προκαλέσει σκέψη.
Με αυτόν τον τρόπο, η δημόσια τέχνη γίνεται ένα σημαντικό εργαλείο κοινωνικής αλλαγής και πολιτιστικής ανάπτυξης, συμβάλλοντας στην αίσθηση της κοινότητας και την ενίσχυση της ταυτότητας της πόλης, καθώς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γλυπτική είναι μία απολύτως δημοκρατική τέχνη.
Η Ξάνθη βρίσκεται σε μία διαδικασία, μέσω του κ. Αβούρη, όπου έχει ανοίξει η συζήτηση για ίδρυση μουσείου μοντέρνας τέχνης. Τι θα προσφέρει στην πόλη μία τέτοια προοπτική;
Αν θέλουμε να βάλουμε την τέχνη στη ζωή του πολίτη, ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης φαντάζει απαραίτητο. Αλλά πριν από αυτό, η Ξάνθη έχει καταπληκτικά κτήρια, τα οποία είναι αφημένα στην τύχη τους να ρημάζουν. Πρέπει να κάνουμε κάτι! Μαζί με τα μουσεία που πρέπει να έχει η πόλη, με την προϋπόθεση ότι είναι λειτουργικά, θα πρέπει να ασχοληθούμε με όλα αυτά τα πράγματα που ήδη υπάρχουν, αλλά δεν αναδεικνύονται όσο πρέπει.
Ερχόμενος στην εφημερίδα, πέρασα από την πινακοθήκη της Ξάνθης, η οποία είναι σφραγισμένη. Θα έπρεπε να είναι αναρτημένα τα έργα. Δεν είναι δυνατόν μια πόλη σαν την Ξάνθη να έχει κλειστή την πινακοθήκη της. Ο Δήμος θα έπρεπε να διαθέσει έναν υπάλληλο για εκεί, αλλιώς πού την βάζουμε την τέχνη;
Η πόλη οφείλει να ασχοληθεί και με αυτό το πρόβλημα, μαζί με όλα τα άλλα.
