Αξιακή κρίση, πρότυπα υπερκαταναλωτισμού και εύκολου πλουτισμού, παραμέληση από την οικογένεια οδηγούν τους εφήβους σε παραβατικές συμπεριφορές
Μιλούν στο «Ε» η Διευθύντρια της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ξάνθης Μ. Σιδηροπούλου και η ψυχολόγος Π. Διούδη
Διαστάσεις …μάστιγας έχει πάρει το κοινωνικό φαινόμενο της βίας, της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας ανηλίκων. Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες περιστατικών με ξυλοδαρμούς και άλλες βίαιες συμπεριφορές τέτοιας βαρβαρότητας που προκαλεί τρόμο και έντονο προβληματισμό. Στο ρεπορτάζ επιχειρούμε να διερευνήσουμε τα αίτια που προκάλεσαν την έξαρση του φαινομένου, αλλά και τα μηνύματα που πρέπει να αποκωδικοποιήσουμε ως κοινωνία, ώστε να βρούμε την κατάλληλη «θεραπεία» σ’ αυτό το «νόσημα», γιατί περί αυτού πρόκειται.
Μπαράζ περιστατικών βίας ανηλίκων μέσα σε λίγες ημέρες στην χώρα
Σε διάστημα λίγων ημερών, μέσα στον Σεπτέμβριο, είχαμε το περιστατικό του άγριου ξυλοδαρμού της 14χρονης, την συμπλοκή ανάμεσα σε δύο ομάδες ανηλίκων έξω από το 1ο ΕΠΑΛ Λαυρίου. Το πρωί της 24ης Σεπτεμβρίου, στο Γυμνάσιο – Λύκειο Ερμιόνης, δύο 17χρονοι πλησίασαν έναν μαθητή της Α΄ Γυμνασίου, ο οποίος βρισκόταν στο κυλικείο, και του ξύρισαν το μουστάκι με φαλτσέτα. Μάλιστα, με την απειλή μαχαιριού του πήραν δύο ευρώ. Πριν από λίγες εβδομάδες, την 1η Σεπτεμβρίου, δύο 18χρονοι και μία 16χρονη συνελήφθησαν για επεισόδιο που καταγγέλθηκε ότι συνέβη σε βάρος δύο 16χρονων, δύο ημέρες νωρίτερα στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης. Το βράδυ της περασμένης Κυριακής, στην περιοχή της Πολίχνης στη Θεσσαλονίκη, σημειώθηκε άγριος ξυλοδαρμός ενός 16χρονου και της 14χρονης φίλης του. Δράστες φαίνεται πως ήταν έξι ανήλικοι, ηλικίας 14 και 15 ετών. Τρόμο προκαλούν και τα στοιχεία της ΕΛΑΣ για την εγκληματικότητα των ανηλίκων. Ειδικότερα, για το 8μηνο (Ιανουάριος – Αύγουστος) 2023, οι υποθέσεις σ’ όλη την επικράτεια ανήλθαν σε 4.875 και τα θύματα σε 6.157. Τα αντίστοιχα 8μηνα του 2024, οι υποθέσεις ανήλθαν σε 7.180 και τα θύματα σε 8.978.
Δεν έχουμε σημαντικά περιστατικά βίας στα σχολεία της Ξάνθης
Στην Ξάνθη, είχαμε παλαιότερα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού που έφτασαν και στις δικαστικές αίθουσες, περιστατικά ξυλοδαρμών έξω από σχολεία, αλλά και μια αξιοσημείωτη παραβατικότητα με συμμορίες που διαπράττουν ληστείες και κλοπές και στις οποίες συμμετέχουν και ανήλικοι. Στο φαινόμενο αλλά και στην αντιμετώπισή του μέσα στο σχολείο, αναφέρεται η Διευθύντρια Δευτεροβάθμιας Ξάνθης, Μάλαμα Σιδηροπούλου: «Σαν φαινόμενο δεν είναι κάτι καινούργιο. Πάντα υπήρχαν περιστατικά με ξυλοδαρμούς ανηλίκων, απλά υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και καταγγέλλονται. Τα τελευταία χρόνια, στα σχολεία μας, έχουμε τους ειδικούς συμβούλους σχολικής ζωής. Είναι εκπαιδευτικοί επιφορτισμένοι με την αρμοδιότητα να είναι κοντά στους μαθητές, να συζητούν τα προβλήματά τους, να τους στηρίζουν και να τους συμβουλεύουν. Υπάρχει επίσης κοινωνικός λειτουργός και ψυχολόγος. Τα παιδιά μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση για να συζητήσουν κάθε τι που τους συμβαίνει. Διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ανταπόκριση ότι τα παιδιά μιλάνε περισσότερο. Επίσης, λειτουργεί και η πλατφόρμα “stop-bullying” όπου μαθητές και γονείς μπορούν να καταγγείλουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Είναι ένα καλό εργαλείο. Σε εμάς δεν έχει φτάσει κάποια καταγγελία μέσω της πλατφόρμας, αλλά ούτε και από τα σχολεία. Συνήθως αν είναι κάποιοι φραστικοί διαπληκτισμοί μεταξύ μαθητών αντιμετωπίζονται μέσα στο σχολείο. Μόνο αν είναι κάτι σημαντικό ενημερώνεται το Γραφείο της Δευτεροβάθμιας και κάτι τέτοιο δεν είχαμε. Ωστόσο, είναι αρχή ακόμη».
Να σημειώσουμε ότι μέσα σε λίγους μήνες στην πλατφόρμα stop-bullying έχουν υποβληθεί περισσότερες από 300 επώνυμες καταγγελίες γονέων και λίγο λιγότερες από 50 που προέρχονται από παιδιά.
Αυστηροποίηση του πλαισίου για τις παραβατικές συμπεριφορές στα σχολεία
Η κα Σιδηροπούλου αναφέρθηκε επίσης και στην αυστηροποίηση του θεσμικού πλαισίου, που δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς, αν κάποιος είναι αποδεδειγμένα μαθητής και εμπλακεί σε παραβατική ενέργεια εκτός του χώρου του σχολείου, να παρέμβει ο σύλλογος των εκπαιδευτικών του σχολείου και να επιβάλλει παιδαγωγικά και πειθαρχικά μέτρα. Ήτοι, αρχικά συζητήσεις με τους συμβούλους και τους ψυχολόγους και στο επόμενο στάδιο ποινές όπως από 1 μέρα έως 5 μέρες αποβολή αλλά και αλλαγή σχολείου: «Έχει αυστηροποιηθεί το πλαίσιο, όπως είδαμε και με τα κινητά, και θεωρώ ότι θα έχουμε αποτελέσματα. Απαιτούμε ωριμότητα και όπου δεν υπάρχει θα υπάρχει τιμωρία».
Η αξιακή κρίση ως αίτιο της έξαρσης ανήλικης βίας
Διερευνώντας τα αίτια της έξαρσης, η κα Σιδηροπούλου τα εντοπίζει στην αξιακή κρίση και στην περίοδο της πανδημίας, που ήταν απλά η αφορμή για να γίνει πιο εμφανής: «Θεωρώ ότι το πρόβλημα είναι αξιακό και ξεκινά από τα σπίτια. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν σωστή επιμέλεια. Είναι κατά 80% παραμελημένα. Δεν έχουν όρια. Η οικογένεια αποτελεί το κύτταρο της κοινωνίας. Αν δεν γαλουχηθούν τα παιδιά με όρους και κανόνες και σεβασμό, πώς θα μάθουν να σέβονται τους άλλους; Πώς θα σέβονται τους δασκάλους; Γενικά, έχουμε ως κοινωνία μια κρίση αξιών και αυτά είναι τα επακόλουθα».
Ψυχολόγος, Π. Διούδη: «Η ανήλικη βία είναι καθρέπτης μιας κοινωνίας που νοσεί»
Η κρίση αξιών είναι η φράση-κλειδί και για την ψυχολόγο Διούδη Παγώνα, για να «ξεκλειδώσει» την ψυχολογία των ανηλίκων που εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές: «Πάντα υπήρχε βία και παραβατικότητα ανηλίκων, αλλά ναι, τελευταία έχουμε σημαντική αύξηση. Η ανήλικη βία είναι καθρέπτης μιας κοινωνίας που νοσεί, καθρέπτης των δυσλειτουργιών στην κοινωνία και στην οικογένεια, στις σχέσεις των ανθρώπων. Μια νόσος που αφορά όλους και πηγάζει απ’ όλους. Βλέπουμε ότι δεν έχουμε έξαρση στην ανήλικη βία, αλλά και στην ενήλικη, ως αποτέλεσμα της ψυχρότητας και των ψεύτικων σχέσεων στα ζευγάρια. Το φαινόμενο της βίας είναι σύνθετο και έχει πολλά αίτια. Η υγειονομική κρίση έδωσε την αφορμή. Οι έφηβοι εξαναγκάστηκαν στην απομόνωση, στην αποκοινωνικοποίηση, στην υπερβολική χρήση ηλεκτρονικών μέσων και στο να βιώνουν όλες τις δυσκολίες μέσα στην οικογένεια. Ένα άλλο αίτιο είναι η έλλειψη αξιών που είναι διάχυτη. Το πρότυπο που κυριαρχεί είναι το πώς θα πλουτίσουν χωρίς μόχθο. Το εύκολο χρήμα με όποιο τρόπο. Τα θετικά πρότυπα δεν προβάλλονται, αντίθετα προβάλλεται υπερκαταναλωτισμός και πρότυπα πλούτου, συμπεριφορών βίας μέσω συγκεκριμένων ακουσμάτων που οδηγούν τους εφήβους να εσωτερικεύουν τέτοιες συμπεριφορές και να φτάνουν στο σημείο να πάψουν να τους τρομάζουν. Αυτός ο εθισμός στη βία είναι τρομακτικός».
Η οικογένεια ως ανάχωμα στην ανήλικη βία
Στο ερώτημα ποιο είναι το αντίβαρο και τι μπορεί να λειτουργήσει ως ανάχωμα, η απάντηση που δίνει η κα Διούδη είναι: «Η οικογένεια είναι το σημαντικότερο ανάχωμα και οφείλει να είναι αντίβαρο. Τα παιδιά στην εφηβεία βρίσκονται σε μια αναζήτηση ταυτότητας, έχουν έντονα συναισθήματα και παρορμήσεις. Ψάχνουν πρότυπα. Η οικογένεια πρέπει να αναλάβει δράση. Να είναι η άγκυρα και η πυξίδα. Να τους παρέχει αυτό που ψάχνουν: αποδοχή, αίσθηση ασφάλειας και αγάπη. Αλλά και εμείς οι ενήλικες πρέπει να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση, να εστιάσουμε στην ουσία των σχέσεων, όχι στην επιφάνεια, και να σταματήσουμε να είμαστε εγωκεντρικοί, να δούμε και τους άλλους ανθρώπους που ζουν δίπλα μας. Ζούμε σε μια κοινωνία με θυμωμένους εφήβους που φοβούνται ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς. Για να ανατραπεί αυτό, πρέπει να γίνουμε πολλοί αυτοί που ενδιαφερόμαστε».
