Η εσπερίδα με θέμα «ΝΕΡΟ: Κλιματική Αλλαγή – Βιώσιμη Διαχείριση» πραγματοποιήθηκε στις 7 Οκτωβρίου στην αίθουσα συνεδριάσεων του Επιμελητηρίου Ξάνθης
«Δεν έχουμε καμία μακροχρόνια πολιτική που να μπορεί να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα λειψυδρίας και ξηρασίας που πλήττουν τη χώρα», υπογράμμισε η καθηγήτρια ΔΠΘ Αλεξάνδρα Γκεμιτζή
Στην αίθουσα συνεδριάσεων του Επιμελητηρίου Ξάνθης, η εσπερίδα με θέμα «ΝΕΡΟ: Κλιματική Αλλαγή – Βιώσιμη Διαχείριση» από το Κ.Ε.ΠΕ.Α. Βιστονίδας «έφερε στο φως» μια από τις πιο καυτές προκλήσεις της εποχής μας: τη σχέση της κλιματικής κρίσης και το ζήτημα διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Στις 7 Οκτωβρίου, εκπρόσωποι της επιστήμης, της εκπαίδευσης και της τοπικής κοινωνίας συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν την αλληλεπίδραση της κλιματικής κρίσης με την υδατική διαχείριση, επισημαίνοντας την ανάγκη για βιώσιμες στρατηγικές και πολιτικές.
Με δεδομένες τις ανησυχητικές τάσεις των καιρών, οι ομιλητές, ανάμεσά τους ειδικοί και καθηγητές, παρουσίασαν τις επιπτώσεις της ξηρασίας και προτάσεις για τη διαχείριση των υδάτων στην περιοχή της Ξάνθης. Ο διάλογος που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης αποκάλυψε τις κρίσιμες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας να κατανοήσει τις προκλήσεις που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή και τη σημασία της ορθής χρήσης των υδάτινων πόρων.
Στην εσπερίδα μίλησαν οι: Αλέξανδρος Χαντζάρας- Περιβαλλοντολόγος, Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου-Βιστωνίδας & Ροδόπης-ΟΦΥΠΕΚΑ, Δρ. Αλεξάνδρα Γκεμιτζή – Καθηγήτρια στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνικής Σχολής του Δ.Π.Θ, Δρ. Χρήστος Ακράτος- Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πολυτεχνικής Σχολής του ΔΠΘ και Ανδρέας Καμαριανάκης- Γεωπόνος, Προϊστάμενος Δνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής ΠΕ Ξάνθης.
Αλ. Χαντζάρας: «Θα παρατηρηθούν αλλαγές στη βιοποικιλότητα, αύξηση της αλατότητας και μεταβολές στην οικολογική σύνθεση των περιοχών λόγω κλιματικής κρίσης»
«Τα Τοπικά Σχέδια Δράσεων Προτεραιοτήτων (ΤΣΔΠ) είναι εργαλεία που βοηθούν στον καθορισμό αναγκών και στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων για τη χρηματοδότηση και προστασία των οικότοπων», δήλωσε ο κ. Χατζάρας. Ένας κρίσιμος τομέας είναι η συγκέντρωση επιστημονικών πληροφοριών και αξιόπιστων στατιστικών δεδομένων, τα οποία προέρχονται από ερευνητικά και άλλα προγράμματα στις περιοχές ευθύνης των Μονάδων.
«Η οργάνωση αυτών των δεδομένων σε κατάλληλες βάσεις πληροφοριών αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την αποτελεσματική διαχείριση των προστατευόμενων αντικειμένων», ανέφερε.
Η διενέργεια περιβαλλοντικών ελέγχων αποτελεί άλλη μία σημαντική αρμοδιότητα των Μονάδων Διαχείρισης, σύμφωνα με τη νομοθεσία που έχει θεσπιστεί. «Αυτοί οι έλεγχοι επικεντρώνονται στους όρους και τις προβλέψεις που αφορούν τις προστατευόμενες περιοχές, με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση περιβαλλοντικών παραβάσεων και τη διασφάλιση της ακεραιότητας των οικοσυστημάτων», συμπλήρωσε.
«Η κλιματική κρίση αποτελεί επίσης μια κρίσιμη πρόκληση», πρόσθεσε ο κ. Χατζάρας, «καθώς αναμένεται να επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στα φυσικά οικοσυστήματα». Ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου, η οποία είναι ευάλωτη σε υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία, θα παρατηρηθούν αλλαγές στη βιοποικιλότητα, αύξηση της αλατότητας και μεταβολές στην οικολογική σύνθεση των περιοχών.
Αλ. Γκεμιτζή: «Οι Διευθύνσεις Υδάτων λειτουργούν ως καθαρά γραφειοκρατικές υπηρεσίες»
Η καθηγήτρια στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Αλεξάνδρα Γκεμιτζή παίρνοντας τον λόγο σημείωσε ότι το ερώτημα που έχουμε να απαντήσουμε είναι αν θα έχει επιβιώσει η ζωή στον πλανήτη μέχρι το 1 δισεκατομμύριο χρόνια από σήμερα, ή αν η ζωή θα εξαφανιστεί πολύ νωρίτερα εξαιτίας της κλιματικής κρίσης και της καταστροφής του περιβάλλοντος.
«Η μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη τις δύο τελευταίες δεκαετίες ανέρχεται σε περίπου 1°C σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο. Ο πλανήτης μας δεν υπήρξε ποτέ τα τελευταία 1.000 χρόνια τόσο θερμός.», και επεσήμανε ότι «η κατανομή των θερμοκρασιακών μεταβολών δεν είναι ομοιόμορφη σε όλον τον πλανήτη» εξηγώντας ότι το κλίμα επηρεάζεται άμεσα από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Η κ. Γκεμιτζή, αναφερόμενη στην ανάλυση των Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων, επεσήμανε ότι αυτά «δεν αποτυπώνουν σωστά την υφιστάμενη κατάσταση των υδάτινων πόρων». Σύμφωνα με την ίδια, «υπάρχει αδυναμία αναγνώρισης του πραγματικού προβλήματος και της αντιμετώπισής του, εξαιτίας της απουσίας ενός αξιόπιστου δικτύου μετρήσεων και αποτίμησης του υδατικού δυναμικού της περιοχής».
Η κ. Γκεμιτζή τόνισε ότι «η διαφάνεια στη συλλογή και διαχείριση των δεδομένων είναι ανύπαρκτη», κάτι που δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην εκπόνηση σωστών πολιτικών και σχεδίων για τη διαχείριση των υδάτων.
Όπως σημείωσε, «η τεχνολογία έχει προχωρήσει, αλλά οι αρμόδιοι δεν φαίνεται να ενσωματώνουν τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις στις διαδικασίες τους». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων να μην είναι αποτελεσματικά, ούτε ρεαλιστικά προσαρμοσμένα στις σύγχρονες ανάγκες.
Η ίδια ήταν επικριτική προς τις Διευθύνσεις Υδάτων των αποκεντρωμένων διοικήσεων, λέγοντας ότι «λειτουργούν ως καθαρά γραφειοκρατικές υπηρεσίες, χωρίς να επιτελούν τον ουσιαστικό σκοπό τους». Αντί να λαμβάνουν ενεργό ρόλο στη διαχείριση και επίλυση των προβλημάτων, «περιορίζονται σε τυπικές διαδικασίες», με αποτέλεσμα να μην υπάρχει πραγματική δράση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.
Η κ. Γκεμιτζή υπογράμμισε και την απουσία μιας μακροχρόνιας στρατηγικής για τη διαχείριση των υδάτων: «Δεν έχουμε καμία μακροχρόνια πολιτική που να μπορεί να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα λειψυδρίας και ξηρασίας που πλήττουν τη χώρα», ανέφερε.
Ένα παράδειγμα που παρέθεσε είναι η αργοπορία των αρμόδιων αρχών στην αναγνώριση της ξηρασίας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «παρά τη δραστική μείωση των βροχοπτώσεων από το 2021, η Διεύθυνση Υδάτων Κρήτης εξέδωσε σχετική ανακοίνωση μόλις την 1η Απριλίου 2024», ενώ για την Περιφέρεια μας «δεν υπάρχει ακόμα καμία επίσημη ενημέρωση». Αυτό, σύμφωνα με την ίδια, δείχνει «την αδυναμία των αρμόδιων φορέων να αντιδράσουν έγκαιρα και να λάβουν προληπτικά μέτρα».
Με βάση αυτά τα δεδομένα, η κ. Γκεμιτζή τόνισε την ανάγκη για άμεση βελτίωση της παρακολούθησης και διαχείρισης των υδάτων, καθώς και τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Χρ. Ακράτος: «Επιτακτική η δημιουργία «δικτύου γεωτρήσεων παρακολούθησης για τη μέτρηση της στάθμης και ποιοτικών χαρακτηριστικών του υπόγειου νερού»
Η ευρύτερη περιοχή του ανατολικού τμήματος του Δέλτα του Ποταμού Νέστου είναι, όπως υπογράμμισε ο καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Χρήστος Ακράτος, «μια από τις σημαντικότερες περιοχές του Νομού Ξάνθης για την ορθολογική ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα». Ωστόσο, στο πεδίο αυτό εντοπίζεται μεγάλος αριθμός προβλημάτων, που «τα περισσότερα έχουν ως αιτία τις ανθρώπινες δραστηριότητες».
Ιδιαίτερα προβληματικό εμφανίζεται το τμήμα του Δέλτα ανατολικά του ποταμού Λασπία, όπου χαρακτηριστικό του είναι «η έλλειψη αφενός σημαντικών υπόγειων υδροφόρων στρωμάτων και αφετέρου πηγών τροφοδοσίας τους». Ο φρεάτιος υδροφορέας, σημείωσε ο κ. Ακράτος, «ενώ δίνει αρχικά ικανοποιητικές παροχές για άρδευση, σύντομα εξασθενεί και σε πολλές περιπτώσεις επηρεάζεται άμεσα από αλμυρά ή υφάλμυρα νερά».
Αναφορικά με το νερό άρδευσης της περιοχής, σε ένα μικρό ποσοστό προέρχεται από τον Ποταμό Νέστο, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό προέρχεται από:
- μικρές (αβαθείς) ιδιωτικές γεωτρήσεις (περίπου 2.000), οι οποίες τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα αυτές προς τα νότια, έχουν υποστεί σε μεγάλο βαθμό υφαλμύριση
- βαθιές γεωτρήσεις, περίπου 29 κρατικές, αλλά και κάποιες ιδιωτικές, ορισμένες από τις οποίες έχουν υποστεί υφαλμύριση, ιδιαίτερα προς την περιοχή των Μαγγάνων
Οι κύριες πηγές ρύπανσης είναι, σύμφωνα με τον κ. Ακράτο, «η μονάδα επεξεργασίας λυμάτων της Ξάνθης, ο ΧΥΤΑ στερεών αποβλήτων, οι γεωργικές απορροές και αρκετές κτηνοτροφικές μονάδες». Η ανάγκη για «μετρήσεις της στάθμης του υπόγειου νερού και πιεζομετρικών χαρτών» είναι επιτακτική, όπως και η δημιουργία «δικτύου γεωτρήσεων παρακολούθησης για τη μέτρηση της στάθμης και ποιοτικών χαρακτηριστικών του υπόγειου νερού».
Αναφορικά με τις προτεινόμενες λύσεις, ο Ακράτος αναφέρει:
- Συστήματα Άρδευσης Ακριβείας
- Τηλεμετρία Υγρασίας Εδάφους
- Έξυπνα Συστήματα Άρδευσης
- Ποιότητα Νερού – Ολοκληρωμένη Διαχείριση Θρεπτικών
Ανδ. Καμαριανάκης: «Το Σχέδιο Διάταξης Διαχείρισης Υδάτων θα διαφυλάξει την βιωσιμότητα των Υδατικών Πόρων»
Στην χώρα μας, τόνισε ο κ. Καμαριανάκης, «η κύρια πηγή κάλυψης των αναγκών σε γλυκό νερό είναι τα υπόγεια νερά. Η χρήση του νερού γίνεται κυρίως για πόση και άρδευση, καθώς και για κάλυψη των τουριστικών και βιομηχανικών αναγκών. Στις περισσότερες παράκτιες περιοχές, η οικονομία βασίζεται κυρίως στον τουρισμό και τη γεωργία».
Ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, παρατήρησε ο κ. Καμαριανάκης, «οι απαιτήσεις σε νερό είναι ιδιαίτερα υψηλές με αποτέλεσμα την υπεράντληση των υπόγειων υδροφόρων». Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός της γεωργίας μπορούν να συμβαδίσουν με την ορθή διαχείριση και τον απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον, «αρκεί να υπάρχει σωστός και ολιστικός σχεδιασμός στα έργα υποδομών, όπως και στις γεωργικές πρακτικές», σημείωσε.
Η επικράτηση των ειδικών συνθηκών της Κλιματικής Αλλαγής, όπου παρατηρούμε «φαινόμενα λειψυδρίας, μικρότερες, ακανόνιστες και ραγδαίες βροχοπτώσεις», θα πρέπει να μας οδηγήσει, σύμφωνα με τον κ. Καμαριανάκη, «στην αναθεώρηση των σημερινών πρακτικών με εισαγωγή νέων και αποδοτικών πρακτικών».
Η διαμόρφωση του Σχεδίου Διάταξης (Master Plan) Διαχείρισης Υδάτων, κυρίως επιφανειακών αλλά και υπογείων, αφορά την πεδινή περιοχή της ΠΕ Ξάνθης, με στόχο τη δημιουργία «πλαισίου ιεραρχημένων και χρονικά καθορισμένων παρεμβάσεων για τη βελτίωση των παραγωγικών συνθηκών του πρωτογενούς τομέα και τη διαφύλαξη της βιωσιμότητας των Υδατικών Πόρων στις δυσμενείς συνθήκες που διαμορφώνονται λόγω της κλιματικής κρίσης.».
Η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των μεγάλων έργων, ανέφερε ο κ. Καμαριανάκης, «σε συνδυασμό με το νέο χάρτη συνθηκών και δεικτών, ο οποίος περιγράφει μία πρακτικά αχαρτογράφητη πραγματικότητα, οδήγησε την ΠΕ Ξάνθης να δράσει για την σύνταξη ενός γενικού σχεδίου (Master plan)». Αυτό το σχέδιο «θα δημιουργήσει ένα πλαίσιο ενεργειών με μορφή οδικού χάρτη υπερδεκαετούς διάρκειας, ώστε η εκάστοτε περιφερειακή αρχή να λειτουργεί συμπληρωματικά και πολλαπλασιαστικά με προηγούμενα έργα και κυρίως με την αρχή της συνέχειας».
Επιπλέον, το σχέδιο «θα εισάγει συνθήκες διαβούλευσης – συζήτηση προτάσεων ώστε οι χρήστες να συμβάλουν με τις απόψεις τους και την εμπειρία τους, συμμετέχοντας στη λήψη αποφάσεων για τις οποίες θα κατανοούν την ανάγκη στήριξής τους» και προσθέτει ότι το σχέδιο θα συμβάλει «στη δημιουργία ενός περιφερειακού σχεδίου με έναρξη και ολοκλήρωση, γεγονός που αυξάνει την περιφερειακή συνείδηση και το αίσθημα δικαίου».
