«Ένας συγγραφέας που δεν διδάσκει τίποτα στους συγγραφείς δεν διδάσκει κανέναν»
Το «Ε» προτείνει το βιβλίο του Βάλτερ Μπένγιαμιν με τίτλο «Ο συγγραφέας ως παραγωγός» από τις εκδόσεις Πλέθρον.
Το δοκίμιο του Μπένγιαμιν στο οποίο παρουσιάζεται αναλυτικά τι σημαίνει γι’ αυτόν πολιτικοποίηση της τέχνης είναι Ο Συγγραφέας σαν Παραγωγός , που αποτέλεσε το θέμα για μια διάλεξη που δόθηκε τον Απρίλιο του 1934 στο Ινστιτούτο για τη μελέτη του φασισμού στο Παρίσι. Το έργο αυτό γράφτηκε για να συμπληρώσει την έκδοση του 1931 του «Τι είναι επικό θέατρο;» γεγονός που φαίνεται και από ένα γράμμα του στον Αντόρνο το 1934 στο οποίο γράφει: Εάν ήσουν εδώ, η διάλεξη που έδωσα θα αποτελούσε υλικό για μεγάλη συζήτηση. Παρουσιάστηκε στο Ινστιτούτο για τη μελέτη του φασισμού με τίτλο «Ο Συγγραφέας σαν Παραγωγός» σε ένα μικρό αλλά ενημερωμένο κοινό, και παρουσιάζει μια προσπάθεια να εκπληρώσω για τη λογοτεχνία ότι θα ήθελα να κατακτήσω για τη δουλειά μου πάνω στο επικό θέατρο. Θα ήταν ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι όταν ο Μπένγιαμιν έγραφε το δοκίμιο αυτό, την ίδια στιγμή στην επικοινωνία του με τον Σόλεμ φαίνεται να τους απασχολεί η θέση που κατείχε ο Κάφκα στην ιστορία των Εβραϊκών γραμμάτων και η μεταφυσική βάση της ερμηνείας των έργων του. Αυτή η ανταλλαγή ιδεών επηρέασε το έργο του Μπένγιαμιν για τον Κάφκα, με αποτέλεσμα να απομακρυνθεί αρκετά από τα μαρξιστικά του ενδιαφέροντα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα έργο που αναπαριστά την απροκάλυπτη επιστροφή του Μπένγιαμιν στις μεσσιανικές του ανησυχίες.
Εκλεπτύνοντας, στο τεταμένο κλίμα του μεσοπολέμου, το εργαλείο της μαρξιστικής κριτικής για την τέχνη, o Μπένγιαμιν θα παραμερίσει τις έννοιες της «στρατευμένης» τέχνης, τις άγονες αντιθέσεις μορφής–περιεχομένου, και θα αποτιμήσει το καλλιτεχνικό έργο όχι ως αντανάκλαση των παραγωγικών σχέσεων, αλλά βάσει της θέσης του μέσα στις παραγωγικές σχέσεις. Για τον σκοπό αυτόν χρησιμοποιεί την έννοια της «τεχνικής»: η πρόοδος ή η οπισθοχώρησή της θα γίνει το κριτήριο μιας υλιστικής και διαλεκτικής αποτίμησης. Έτσι, θα ασκήσει κριτική στους διανοούμενους που η επαναστατικότητα των φρονημάτων τους δεν συνοδεύεται από αναστοχασμό της θέσης τους ως παραγωγών και ως προμηθευτών των ήδη υπαρχόντων μέσων παραγωγής, ενώ, μέσα από την κοσμογονία της εμφάνισης των μέσων μαζικής επικοινωνίας, θα διακρίνει την «ανάτηξη» των λογοτεχνικών μορφών, πέρα από την πνευματοκρατική αντίληψη για τα «λογοτεχνικά έργα».
«Ένας συγγραφέας που δεν διδάσκει τίποτα στους συγγραφείς δεν διδάσκει κανέναν. Αυτό που έχει σημασία, λοιπόν, είναι ο υποδειγματικός χαρακτήρας της παραγωγής, που είναι ικανός, πρώτον, να προκαλέσει άλλους συγγραφείς να παράγουν και, δεύτερον, να θέσει στη διάθεσή τους έναν βελτιωμένο μηχανισμό. Και ο μηχανισμός αυτός είναι τόσο καλύτερος, όσους περισσότερους καταναλωτές είναι ικανός να μετατρέψει σε παραγωγούς –δηλαδή από αναγνώστες και θεατές σε συμέτοχους».
Λίγα λόγια για τον Βάλτερ Μπένγιαμιν
Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν γεννήθηκε από γερμανοεβραίους τραπεζίτες το 1892, έζησε μια απίστευτη ζωή και κατέληξε να αυτοκτονήσει το 1940 για να δραπετεύσει από τη ναζιστική παράνοια. Ήταν ένας από τους πιο ευφορικούς, περίπλοκους, πληθωρικούς διανοούμενους που γέννησε η Ευρώπη. Άπλωσε από νωρίς την περιέργεια του πάνω από όλα: Ερεύνησε από τις αψίδες των Παρισίων μέχρι την Τράπουλα Ταρό και την μαντική. Για αυτό και ήταν δύσκολο να πεις τι δουλειά έκανε: Ήταν κριτικός λογοτεχνίας (είχε γράψει ένα διάσημο δοκίμιο για τις Εκλεκτικές συγγένειες του Γκαίτε), θεωρητικός της αισθητικής, φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, μεταφραστής (μετέφρασε τα περίφημα Άνθη του κακού του Μποντλέρ αλλά και Προύστ), ραδιοφωνικός παραγωγός; Όλα μαζί. Γιατί περνούσε μέσα απ’ όλα (θεωρίες, ανθρώπους) και προχωρούσε έχοντας αφομοιώσει με μαγικό τρόπο την ουσία τους.
Ανάμεσα στα πιο σημαντικά έργα του Μπένγιαμιν είναι τα ακόλουθα:
- Η Κριτική της Βίας, 1921
- Οι εκλεκτικές συγγένειες του Γκαίτε, 1922
- Η καταγωγή του Γερμανικού τραγικού Δράματος, 1928
- Ο μονόδρομος, 1928
- Το έργο τέχνης στην εποχή της Μηχανικής Αναπαραγωγής του,1936
- Η παιδική ηλικία στο Βερολίνο το 1900 , 1950, δημοσιεύθηκε μεταθανάτια
- Πάνω στην έννοια της Ιστορίας 1939, δημοσιεύθηκε μεταθανάτια
- Το Παρίσι της 2ης Αυτοκρατορίας στον Μπωντλαίρ , 1938
