Μιλούν τα γονίδια∙ δεν μιλώ «εγώ». Μιλά η ιστορία, η ζωή, η πράξη∙ των προγόνων μου συνηγορεί η μνημοσύνη. Κοινός ο τόπος, απ’ όπου κι αν το δει κανείς. Κοινές οι Αξίες∙ το διετύπωσαν οι ποιητές.
Γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα,
μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα,
λυπητερά,
πώς η ψυχή μου σέρνεται μαζί σας!
Είναι χυμένη από τη μουσική σας
και πάει με τα δικά σας τα φτερά.
απόσπασμα, Κωστή Παλαμά, Η ΑΝΑΤΟΛΗ
Παιχνίδι με το χρόνο∙ το τότε και το τώρα∙ το παρελθόν και το παρόν, δικό μου, δικό μας και των ξένων μας. Μονάδα ο χρόνος∙ δυναμικός. Εικόνα μία, πάντα ζωντανή. Αυτό που φέρω, εγώ, ο πρόσφυγας, ως μνήμη, είναι αυτό που κοιτάζω σήμερα, ως παρατηρητής.
Παρατηρώ; Ακούω: «όχι μόνο», συμμετέχω.
Ανακαλώ από τον Νίκο Καζαντζάκη:
«Ν’αγαπάς την ευθύνη, να λες, εγώ, μόνος μου, θα σώσω τον κόσμο. …».
Αδύνατον; Δυνατόν. Το γνωρίζω, εγώ, ο πρόσφυγας.
Ελλάδα εσύ που όλα τα λέει τ’αθάνατο όνομά σου,
πηγή, από σε πάντα αναβρύζει κι ο ήρωας κι ο σοφός,
ακόμα και στο γέρμα σου, στο κατρακύλισμά σου,
της Ιστορίας είσαι το φως!
Σ’εσέ πως με το γέλιο της ξάφνου νεράιδα Μοίρα
την απ’ τα δόντια του καιρού σκισμένη σου ποδιά
στη γέμισε τριαντάφυλλα, στην έκαμε πορφύρα,
σ’εσέ πώς μήνυσε: – Καρδιά!
Και ήρθα ξανά στη χώρα σου να σε στυλώσω, που ήτον
ο θρόνος σου, και να σε πάω στη πλουτισμένη γη,
στο πάτημα του Αλέξανδρου, στο νου των Ηρακλείτων,
και στων Ομήρων την κλαγγή.
απόσπασμα, Κωστή Παλαμά, ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Δεν με φοβίζει το Παγκόσμιο∙ γεννήθηκα κοσμοπολίτης. Ως τέτοιον με δέχθηκε η μάννα Ελλάδα, κι ως τέτοιον με χρειάζεται. Εμένα, σκέφτομαι, ζητά ο πρόσφυγας∙ ως αδελφό του.
Τέτοια η Πατρίδα. Θεός κι αυτή. Απάνου από τα σπίτια,
σε λογής τόπους και δεσμούς και πάντα και προτού,
απάνου από τα χώματα κι από τ’ αμπελοφύτια,
μιάειν’η Πατρίδα, και παντού.
Μιάειν’ η Πατρίδα των αιμάτων και δραμάτων, το άστρο
της Ιστορίας το πολικό, του τραγουδιού τροφή,
χώρες καρδιές από παντού μιά ψυχή σ’ ένα κάστρο,
κι η προσταγή της∙Αδελφοί!
απόσπασμα, Κωστή Παλαμά, ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Δύσκολο να προσεγγίσεις το προσφυγικό∙ πολλά τα ζητήματα, βαρύ (;) το άχθος, σε μια Ελλάδα της Ευρώπης και για την Ευρώπη, του τόπου και του Κόσμου∙«αυτός ο τόπος, ο μικρός, ο μέγας» κατά τον ποιητή.
«… Ξεριζωμένοι μυριάδες οι άλλοτε αλύτρωτοι Έλληνες, λαβωμένοι και με τις πληγές τους χαίνουσες ακόμα από το μαρτυρικό χαμό τόσων και τόσων δικών τους, αποβράσματα μιας φουρτούνας που δεν την είχε ξαναδοκιμάσει ποτέ ως τότε στην μακραίωνη ιστορία του το γένος μας, αποριγμένοι στις ακρογυαλιές της ελεύθερης πατρίδας, γέμιζαν πια με τον πόνο και τα κουρέλια τους λιμάνια, δρόμους πλατείες των ελληνικών πόλεων, σαστισμένοι μπροστά στο κακό που τους βρήκε, ένα κακό ακατανόητο στην εκδήλωσή του, ασύλληπτο στις επιδράσεις και στις συνέπειες που μπορούσε νάχη πάνω σ’ αυτούς που το πάθανε, αλλά και πάνω στους Έλληνες όλους γενικώτερα. Γεγονότα απόλυτα συγκλονιστικά χωρίς και την παραμικρότερη υπερβολή για το πανελλήνιο. …»
«Το ‘Τραγούδι των Προσφύγων’ είναι ένα ποίημα κι’ αυτό της επικαιρότητας θα λέγαμε.»
απόσπασμα, Νικόλαος Ε. Μηλιώρης, Ο ΠΑΛΑΜΑΣ και οι ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
ΕΣΤΙΑ Νέας Σμύρνης, 6.3.1949 – Έκδ. 1950
Της σημερινής, σχολιάζουμε.
Εικόνα σύγχρονη∙ βέβαιον ότι το γνωρίζουμε. Για εμάς, δεν είναι ξενιστής ο πρόσφυγας∙ είναι φιλοξενούμενός μας. Είναι, η λειτουργία του προσφυγικού, μ’ όλα τα τεχνοκρατικά-διαχειριστικά παρελκόμενα που άπτονται της εθνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας οικονομίας, της διπλωματίας και του πολιτισμού, πρόσκληση και πρόκληση για να εκφρασθούν κάποια ακόμη από τα γονίδιά μας.
Γράφει, με άλλη ευκαιρία, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος:
«Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε,
όμως
ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος».
Ποιητική αδεία, επιτρέψτε μου να κοιτάζω το προσφυγικό ως νέα, καινή σπορά∙ σε εδάφη ποικίλα, που βρίσκονται σε, ας την πούμε, αγρανάπαυση. Αναζητούν τον καλλιεργητή∙ το ερώτημά μου είναι: «ποιος νάναι, άραγε;».
Κλείνοντας, μοιράζομαι μαζί σας μια πραγματικότητα – την έθεσε πρόσφατα η οκτάχρονη κόρη μου, Μαρία – και τη σκέψη που γέννησε:
Η κόρη μου, με είπε προσφυγάκι.
Ο τόπος σου, μαμά – με άλλα λόγια – αλλ’ ού.
Γέλασα κι έκλαψα, μαζί.
Αειθαλές το δέντρο∙ το μήλο, κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει.
13.12.2015 / επεξ. 17.5.2021
Βασιλεία Στ. Κατσάνη
Μικρό σχόλιο στο προσφυγικό ζήτημα
Μορφωτικός Σύλλογος Νέας Κίου Αργολίδος
