Εκατόν δέκα χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις μέρες από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου του μεγαλύτερου στην ιστορία της ανθρωπότητας μέχρι τότε. Ήταν 28 Ιουλίου του 1914 όταν η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία. Είχε προηγηθεί η δολοφονία του Αρχιδούκα του αυστρoουγγρικού θρόνου Φερδινάνδου και της συζύγου του ένα μήνα νωρίτερα στο Σεράγεβο.
Η Αυστροουγγαρία κατηγόρησε τη Σερβία και οι αλληλένδετες συμμαχίες ενέπλεξαν τις δυνάμεις σε μια σειρά από διπλωματικές ανταλλαγές, γνωστές και ως “Κρίση του Ιουλίου”. Η Ρωσία υπερασπίστηκε τη Σερβία και στις 4 Αυγούστου, η σύγκρουση είχε επεκταθεί για να συμπεριλάβει τη Γερμανία, τη Γαλλία και τη Βρετανία, μαζί με τις αντίστοιχες αποικίες τους. Τον Νοέμβριο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Γερμανία και η Αυστρία σχημάτισαν τις Κεντρικές δυνάμεις, ενώ τον Απρίλιο του 1915 η Ιταλία προσχώρησε στις Συμμαχικές Δυνάμεις της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Σερβίας.
Ήταν ένας πόλεμος μεταξύ κυρίως ευρωπαϊκών δυνάμεων που στην πορεία πήρε παγκόσμια διάσταση με θύματα δέκα εκατομμύρια νεκρούς στρατιώτες και άλλα τόσα πολίτες. Άφησε πίσω του τρείς διαλυμένες αυτοκρατορίες (Ρωσική, Αυστροουγγρική, Οθωμανική), την Οκτωβριανή Επανάσταση και την ισπανική γρίπη που πρόσθεσαν εκατομμύρια ακόμη θυμάτων σε όλη την Ευρώπη. Ένας νέος κόσμος γεννήθηκε και μια νέα διεθνής τάξη που προσπάθησε ανεπιτυχώς να ισορροπήσει στα χρόνια του Μεσοπολέμου που ακολούθησε.
Η Ελλάδα βίωσε εκείνη την περίοδο λόγω γεωγραφίας και πολιτικών σχεδιασμών διχασμό, επέκταση συνόρων αλλά έκλεισε με την Μικρασιατική τραγωδία. Η μοίρα των μικρών χωρών σε παγκόσμιες αναμετρήσεις.
Εκατόν δέκα χρόνια, μετά βρισκόμαστε σήμερα σε μια αντίστοιχη διεθνή ρευστή κατάσταση συμμαχιών, τοπικών συγκρούσεων που μπορεί να πάρουν παγκόσμιες διαστάσεις και ένα γεωπολιτικό περιβάλλον που προμηνύει μια νέα παγκόσμια τάξη να αναδύεται. Το 1914 είχαμε την «κρίση του Ιουλίου» και ο μήνας που πέρασε μπορεί να είναι ο αντίστοιχος του 2024. Και την είδαμε σε ένα μήνα. Από την δολοφονική απόπειρα στον υποψήφιο αμερικανό πρόεδρο Τραμπ, την απόσυρση του αμερικανού προέδρου Μπάιντεν από την κούρσα των προεδρικών εκλογών, τον εορτασμό ή μνημόσυνο των 75 χρόνων του ΝΑΤΟ, την αγωνία της Ουκρανίας στην επέλαση των Ρώσων και την αδυναμία της Δύσης (ΕΕ και ΗΠΑ) στην πλήρη ανατροπή επί του πεδίου αλλά κυρίως την δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς στην καρδιά της πρωτεύουσας του Ιράν που είναι πιθανόν να φέρει κατακλυσμιαίες συνέπειες στη Μ. Ανατολή.
Ένας πλανήτης λοιπόν σε αναβρασμό με νέες συμμαχίες που διαμορφώνονται και κλείνουν λές και είναι έτοιμοι για την μεγάλη αναμέτρηση, που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα αποφευχθεί στο τέλος.
Από τη μια το αγγλοσαξονικό στρατόπεδο (ΗΠΑ, ΕΕ, Ισραήλ, Αγγλία Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία και σύμμαχοί του) και από την άλλη οι δυνάμεις της Ανατολής (Κίνα, Ρωσία, Ιράν με τους δικούς τους συμμάχους) και εκείνοι που είναι έτοιμοι να «ανέβουν» στο άρμα της μιας ή της άλλης συμμαχίας όπως πχ η Τουρκία, Βραζιλία, Ινδία, κ. α, αν τελικά οδηγηθούμε σε παγκόσμια αναμέτρηση που θα σημάνει ίσως και το τέλος της ανθρωπότητας. Το 1914 δεν υπήρχαν πυρηνικά.
Όπως και τότε έτσι και σήμερα ο γεωπολιτικός και οικονομικός ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων, η τεχνολογία και η βιομηχανική ανάπτυξη οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε σύγκρουση. Η ηγεμονία των ΗΠΑ και του δυτικού κόσμου είναι πλέον σε αποδρομή-παρακμή μια και βρίσκονται αντιμέτωποι με εσωτερικές προκλήσεις, οικονομικό ανταγωνισμό, γεωγραφική υπερεξάπλωση και πίεση από τις ανερχόμενες δυνάμεις της Ανατολής και του παγκόσμιου νότου. Η ανάδυση μιας νέας παγκόσμιας τάξης δύσκολα θα είναι ειρηνική όσο θα το θέλαμε ή το φανταζόμαστε. Στην παγκόσμια ιστορία δυστυχώς η βία είναι η μαμή της ιστορίας.
Όσο για μας εδώ στην Ελλάδα θα κληθούμε από την ιστορική συγκυρία να πάρουμε θέση (ήδη έχουμε πάρει) και μακάρι να μην πληρώσουμε βαρύ τίμημα σε όποια μελλοντική αναμέτρηση προκύψει.
Τελικά ποιος είπε ότι τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις….
Γιάννης Μήτσιος, πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος
