Η μαρτυρία του Απόστολου Μπογιατζή για το κολαστήριο της Μακρονήσου, καθώς και για την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης, γραμμένη κατά τη δεκαετία του 1980, συνιστά πανανθρώπινης σημασίας κληροδότημα
Το «Ε» προτείνει το βιβλίο του Απόστολου Μπογιατζή με τίτλο «Μακρονήσι, Το βιβλίο που ήθελα ν’ αφήσω – Η χειρόγραφη μαρτυρία του Απόστολου Μπογιατζή για το κολαστήριο της Μακρονήσου. Φυλακές Κάστορας – Σ.Φ.Α. – Α’ Ε.Τ.Ο 1947-1950» από τις εκδόσεις Πληθώρα και σε μεταγραφή, επιστημονική επιμέλεια και επιλεγόμενα του Βασίλη Α. Μπογιατζή.
Κάθε στιγμή του βίου του Απόστολου Μπογιατζή (1910, Τρίγλια Βιθυνίας, Μικρά Ασία – 2004, Ραφήνα) συνδέθηκε αναπόσπαστα με τις μεγάλες ιδεολογίες, τους φορείς τους, καθώς και τα δραματικά συμβάντα του 20ού αιώνα: τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, τη Μικρασιατική Καταστροφή, την εμπειρία της προσφυγιάς, τις δικτατορίες του Μεσοπολέμου, τη συγκρότηση του εργατικού κινήματος, το Αλβανικό Μέτωπο, την Κατοχή και την Εθνική Αντίσταση, τον Εμφύλιο, το πολυετές απάνθρωπο μαρτύριο στη Μακρόνησο, το μετεμφυλιακό κράτος της ημιελευθερίας, τη Χούντα των Συνταγματαρχών, τη Μεταπολίτευση. Ο ίδιος υπήρξε ταπεινός πρωταγωνιστής και αυτόπτης μάρτυρας κομβικών ιστορικών γεγονότων. Με τη ντομπροσύνη, τη γενναιότητα και την ευστροφία του αποτέλεσε και αποτελεί υπόδειγμα για το ότι η διαρκής κατάφαση στη χαρά της ζωής συνιστά τη μόνη αληθινά επαναστατική πράξη και αξιοβίωτη στάση.
Η μαρτυρία του Απόστολου Μπογιατζή για το κολαστήριο της Μακρονήσου, καθώς και για την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης, γραμμένη κατά τη δεκαετία του 1980, συνιστά πανανθρώπινης σημασίας κληροδότημα. Η γραφή του, λιτή, υπαρξιακή, προφορική, οξυδερκής, συγκλονίζει. Μέλημά του, η διαφύλαξη της μνήμης, η καταγραφή και ανάδειξη όχι τόσο του προσωπικού του μαρτυρίου, αλλά των βασανιστηρίων των συντρόφων και συγκρατούμενών του. Οι εμβόλιμες μικροκοινωνιολογικές και ψυχολογικές παρατηρήσεις του για το σύμπαν του στρατοπέδου και τη μετακατοχική Ελλάδα εκπλήσσουν. Ακριβώς διότι προέρχονται από έναν γνήσια λαϊκό άνθρωπο, αλλά είναι εφάμιλλες των αντίστοιχων κειμένων κορυφαίων διανοουμένων που επέζησαν του Ολοκαυτώματος, όπως ο Primo Levi ή ο Jean Amery, καθώς και της παράδοσης των testimonio στη Λατινική Αμερική.
Ο γιος του Απόστολου, Βασίλης, μετέγραψε, υπομνημάτισε και επιμελήθηκε υποδειγματικά τη χειρόγραφη μαρτυρία. Το έπραξε με αγάπη και σεβασμό στη μνήμη του πατέρα του, αλλά και με σπάνια επιστημονική αρτιότητα. Στα επιλεγόμενα του βιβλίου ο Βασίλης Μπογιατζής αναπλάθει το σύνολο της συγκλονιστικής ζωής του Απόστολου και, επιπλέον, χρησιμοποιώντας την πρόσφατη διεθνή βιβλιογραφία, ανασυγκροτεί το ιστορικό, πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο εντός του οποίου αυτή βιώθηκε. Επιπρόσθετα, συμβάλλει στην επιστημονική έρευνα, τοποθετώντας τη Μακρόνησο στο ευρύτερο αναλυτικό πεδίο των στρατοπέδων συγκέντρωσης, βασανισμού ή εξόντωσης που σφράγισαν τον 20ό αιώνα.
