Το «Ε» συζητά με τους επιστημονικούς υπεύθυνους και απόφοιτους του ΚΕΘΕΑ, το Εθνικό Συμβούλιο κατά των Ναρκωτικών και το Κέντρο Πρόληψης «Έκφραση» – Ποιες αλλαγές έρχονται με το νομοσχέδιο «Ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης»
Απειλείται η υγεία χιλιάδων ψυχιατρικά ασθενών και εξαρτημένων ατόμων της χώρας, μαζί και το μέλλον των αντίστοιχων δομών, τονίζουν εκπρόσωποι φορέων
Το Σάββατο 20 Ιουλίου κατατέθηκε στη Βουλή ένα νομοσχέδιο, που από την πρώτη στιγμή της δημοσίευσής του κρίθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας ως «επικίνδυνο και αναχρονιστικό». Ο λόγος για το ν/σ του Υπουργείου Υγείας με τίτλο «Ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης». Τη Τετάρτη 25 Ιουλίου το νομοσχέδιο «πέρασε» από την αρμόδια επιτροπή αποκλειστικά με τις ψήφους της ΝΔ. Κατά του νομοσχεδίου δήλωσε ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ, η Νέα Αριστερά, η Πλεύση Ελευθερίας, οι Σπαρτιάτες. Επιφύλαξη για την τελική της στάση στην ολομέλεια δήλωσε η Ελληνική Λύση. Την ερχόμενη Δευτέρα 29 Ιουλίου θα προχωρήσει η διαδικασία για την ψήφιση του νομοσχεδίου όπου και έχουν καλέσει σε απεργιακές κινητοποιήσεις πολλοί φορείς της ψυχικής υγείας και απεξάρτησης με τελικό στόχο την απόσυρση «του διαλυτικού νομοσχεδίου Βαρτζόπουλου», όπως υπογραμμίζουν σε ανακοινώσεις τους.
Να υπενθυμίσουμε ότι, σύμφωνα με όσα επισημαίνουν όλοι οι άμεσα εμπλεκόμενοι φορείς (εργαζόμενοι σε ψυχιατρικές μονάδες και προγράμματα απεξάρτησης, κοινωνικοί λειτουργοί, θεραπευόμενοι, απεξαρτημένοι, εργαζόμενοι στα κέντρα πρόληψης και πολλοί ακόμα):
- προωθείται το κλείσιμο των δύο μεγαλύτερων ψυχιατρικών νοσοκομείων της χώρας (ΨΝΑ «Δαφνί» και ΨΝΘ),
- αποσαθρώνεται το ευρύ δίκτυο δομών απεξάρτησης (ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ, ΟΚΑΝΑ κ.α.),
- καταργούνται θεραπευτικά προγράμματα στον τομέα της απεξάρτησης, που έχουν αποδείξει επί σειρά ετών την αποτελεσματικότητά τους
- ιατρικοποιούνται κοινωνικά φαινόμενα, όπως η παραβατικότητα των ανηλίκων
- ανοίγει ο δρόμος για την ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας
Η δημιουργία του ιδιωτικού φορέα (ΝΠΙΔ), «Εθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας» (Ε.Δ.Υ.Ψ.Υ.), που επιχειρεί να «ενοποιήσει» σε ένα ενιαίο δίκτυο, όλες τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας του ΕΣΥ και τις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, μαζί με ΜΚΟ και ΑΜΚΕ και η δημιουργία του επίσης ιδιωτικού φορέα (ΝΠΙΔ) «Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων» (Ε.Ο.Π.Α.Ε.), στον οποίο θα υπαχθούν όλοι οι οργανισμοί απεξάρτησης, φαίνεται, όπως τονίζουν οι φορείς, να είναι το «όχημα» ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι.
«Το ν/σ είμαι ωμή επίθεση στο κοινωνικό δικαίωμα για δημόσια και δωρεάν υψηλού επιπέδου πρόληψη και θεραπεία»
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο έχει ήδη καταδικαστεί από εκατοντάδες κοινωνικούς φορείς που απαιτούν να μην κατατεθεί, τονίζει η αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών Μαρίνα Τσίγκα καταθέτοντας ότι το νομοσχέδιο έχει ήδη απορριφθεί ως απαράδεκτο από τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζόμενων στην πρόληψη και την απεξάρτηση, των μελών των θεραπευτικών προγραμμάτων και των οικογενειών τους, αλλά και από εκατοντάδες σωματεία, φορείς, ενώσεις πανελλαδικά γιατί διαλύει τη φιλοσοφία των «στεγνών» θεραπευτικών προγραμμάτων, διαχέοντάς τα πλάι στη μείωση βλάβης και στα προγράμματα υποκατάστασης, ενισχύοντας τα τελευταία.
«Καταργεί τα δημόσια προγράμματα απεξάρτησης του Ε.Σ.Υ, με τη λειτουργία τους πλέον να υπαγορεύεται από όρους “κόστους – οφέλους”, οδηγώντας τελικά σε εμπορευματοποίηση υπηρεσιών και “ανοίγοντας την πόρτα” σε κάθε μορφή ιδιωτικής πρωτοβουλίας σε πρόληψη-θεραπεία-κοινωνική επανένταξη, δίνοντας στους ιδιώτες προκλητικά προνόμια και κρατική χρηματοδότηση», υπογραμμίζει.
Η Παρασκευή Μόλλαρη, υπεύθυνη προγράμματος ΚΕΘΕΑ Διάβαση αναφέρει ότι το ΚΕΘΕΑ πορεύεται 40 χρόνια με βάση την αλληλεγγύη, τον αλληλοσεβασμό, την έννοια της θεραπευτικής ομάδας και την στενή σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου με επιλογή του ανθρώπου να αποφασίζει για την ζωή του.
Δίνεται προτεραιότητα σε ένα βιοιατρικό μοντέλο έναντι του ψυχοκοινωνικού
«Όλα ξεκινούν από το 2019 όταν και καταργείται το αυτοδιοίκητο του ΚΕΘΕΑ όπου αλλάζει αυτόματα όλη τη φιλοσοφία. Ποτέ δεν μας κάλεσε κάποιος να συζητήσουμε και δεν έχει γίνει καμία αξιολόγηση των φορέων, αλλά παρόλαυτα κατεβαίνει ένα νομοσχέδιο, το οποίο καταργεί και συγχωνεύει όλα τα προγράμματα απεξάρτησης». Πρακτικά, όπως σημειώνει η κ. Μόλλαρη, αυτό σημαίνει ότι το ΚΕΘΕΑ από-ιστορικοποιείται και χάνει την φιλοσοφία του ενώ σε δεύτερο επίπεδο θα επικρατήσει η «αρχή ενός ανδρός» όπου ο πρόεδρος του Ε.Ο.Π.Α.Ε. θα σχεδιάζει και θα αξιολογεί. Επίσης, το άτομο που κάνει χρήση πλέον θα ονομάζεται «ασθενής», δίνοντας προτεραιότητα σε ένα βιοιατρικό μοντέλο έναντι του ψυχοκοινωνικού.
Η κ. Μόλλαρη τονίζει ότι το νομοσχέδιο βάζει όλους τους διαφορετικούς φορείς, με διαφορετική φιλοσοφία και προσέγγιση μαζί, χωρίς να διασφαλίζεται η αυτοτέλειά τους. Χάνεται ο θεραπευτικός πλουραλισμός και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, εξηγώντας πως για τους εξαρτημένους που αναζητούν βοήθεια από τις υπάρχουσες δομές το δικαίωμα να επιλέξουν το πρόγραμμα που τους ταιριάζει είναι θεμελιώδες και με το παρόν νομοσχέδιο παραβιάζεται κατάφωρα.
Κάτι που λειτουργεί, γιατί να το διαλύσει κάποιος;
«Το ΚΕΘΕΑ κατευθύνθηκε σε μια θεραπευτική προσέγγιση, το 18 ΑΝΩ σε μια διαφορετική προσέγγιση στο ψυχοδυναμικό πεδίο, ο ΟΚΑΝΑ εγκατέστησε προγράμματα μείωσης της βλάβης. Όλο αυτό είναι ένα εθνικό δίκτυο υπηρεσιών, μία εθνική πολιτική», όπως τόνισε ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ, Δημήτρης Κολοκάθης στο «Ε».
«Το ότι το νομοσχέδιο είναι στη λάθος κατεύθυνση είναι άποψη όλων εκτός από τα, διορισμένα από την κυβέρνηση, Δ.Σ. και αυτό γιατί πρόκειται για έναν ανεφάρμοστο διοικητικό χυλό. Ο Ε.Ο.Π.Α.Ε. θα είναι ένα υδροκέφαλος και υπερσυγκεντρωτικός θεσμός. Οι ειδικοί θεραπευτές [σ.σ. δηλαδή πρώην εξαρτημένοι που θεραπεύτηκαν, εκπαιδεύτηκαν και βοηθούν στο έργο της απεξάρτησης] δεν θα έχουμε το δικαίωμα να είναι προϊστάμενοι μονάδων. Μιλάμε για τον απόλυτο παραλογισμό».
Ο κ. Κολοκάθης σημειώνει ότι το παρόν νομοσχέδιο προσπαθεί να επιβάλλει το μοντέλο του ΟΚΑΝΑ για μείωση βλάβης σε όλα τα διαφορετικά προγράμματα που απευθύνονται σε διαφορετικά είδη εθισμών, κάτι που νομοτελειακά δεν θα λειτουργήσει.
«Οι αναφορές σε “λειτουργικούς χρήστες” ή “μείωση της βλάβης” δεν σχετίζονται στο ελάχιστο με τους τρόπους θεραπείας που μας οδήγησαν στην καθαρότητα»
Ο Ιωάννης Παπαθανασίου, υπεύθυνος επικοινωνίας του Συλλόγου Αποφοίτων ΚΕΘΕΑ ανέφερε σε συζήτηση με το «Ε» ότι «η θεραπεία από την οποιαδήποτε εξάρτηση απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση με βασικούς πυλώνες τις θεραπευτικές κοινότητες, τα επιμορφωτικά και πολιτιστικά προγράμματα, τον αθλητισμό, την τέχνη, την ψυχοθεραπεία, τους συλλόγους οικογένειας, τις ομάδες συντρόφων και γονέων. Η χρήση είναι απλά το σύμπτωμα ενός πολυπαραγοντικού προβλήματος που συνίσταται σε ό,τι μας οδήγησε εκεί».
Όπως τονίζει «η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς σε θεραπευτικές κοινότητες, αλλά και σε όσα αυτές αντιπροσωπεύουν σε επίπεδο αξιών, ειλικρινών σχέσεων, στόχων και δέσμευσης που οδηγούν σε πλήρη και ουσιαστική απεξάρτηση, μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν τελικά το νέο νομοσχέδιο ευαγγελίζεται θεραπεία ή υπόσχεται απλά αποχή, και ακόμα χειρότερα, υποκατάσταση ουσίας χρήσης» ενώ προσθέτει ότι «στο νέο νομοσχέδιο οι εξαρτημένοι δεν θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν το πρόγραμμα που καλύπτει καλύτερα τις ανάγκες τους, αλλά ένα κέντρο διαλογής θα αποφασίζει τι είναι καλύτερο για αυτούς επαναφέροντας στον 21ο αιώνα πρακτικές και αντιλήψεις ασυλοποίησης που είχαν ξεχαστεί από τα μέσα του 20ου. Στο ίδιο πλαίσιο, δεν βρίσκει κανείς πουθενά στο νέο νομοσχέδιο κάποια αναφορά για τις πολιτιστικές ομάδες, τον αθλητισμό, την τέχνη, τις δραστηριότητες κοινωνικής επανένταξης, την ψυχοθεραπεία, τις ομάδες στήριξης οικογένειας και συντρόφων. Στοιχεία που αποτελούν σπονδύλους στην ραχοκοκαλιά για μια ριζική και άνευ όρων θεραπεία από τις εξαρτήσεις».
Μπαίνει «λουκέτο» στα Κέντρα Πρόληψης;
Σύμφωνα με τα στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Ναρκωτικά, η Ελλάδα κατάφερε να σημειώσει εξαιρετική πρόοδο στην απεξάρτηση. Και εδώ πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στα Κέντρα Πρόληψης της χώρας, τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, και παρ’ όλη τη σπουδαία προσπάθεια που καταβάλλουν για την ενίσχυση της ψυχοκοινωνικής υγείας των ανθρώπων ήδη από μικρή ηλικία, απειλούνται επίσης με «λουκέτο», αφού στο ν/σ δεν διασφαλίζεται η συνέχιση της λειτουργίας τους μετά το 2027.
Η Παγώνα Διούδη επιστημονική υπεύθυνη του Κέντρου Πρόληψης «Έκφραση» στην Ξάνθη τονίζει ότι «παρόλο που εποπτευόμαστε από τον ΟΚΑΝΑ, δεν συμπεριλαμβανόμαστε στο νέο νομοσχέδιο. Η ανησυχία και των 75 Κέντρων Πρόληψης σε όλη την Ελλάδα είναι το τι θα απογίνουν οι εργαζόμενοι μετά το 2027 όπου και λήγουν οι προγραμματικές συμβάσεις μεταξύ Κέντρων Πρόληψης και ΟΚΑΝΑ. Αναρωτιόμαστε με ποιο τρόπο θα συνεχίσει η λειτουργία, αν συνεχίσει…».
Η κ. Διούδη ανέφερε ότι «ζητούνται απαντήσεις όσον αφορά στο μέλλον των εργαζομένων αλλά και της ίδιας της πρόληψης διότι αν καταργηθεί ένας φορέας που λειτουργεί 30 χρόνια και έχει την εμπειρία και το προσωπικό να ασκήσει πρόληψη, τότε ποιος;».
