Η εκπρόσωπος Μαρία Πετρά αναλύει στο «Ε» τον απώτερο στόχο της «Παστάλι ΑΜΚΕ» και μιλά για τις δράσεις του 1ου Φεστιβάλ ΦΑΕΡΟΠ – Οι τρεις άξονες του Φεστιβάλ
«Θέλουμε να συναντηθεί ο επιστημονικός κόσμος με αυτόν της εργασίας»
Παστάλι: Μία στοίβα από αποξηραμένα καπνόφυλλα περίπου ίδιου μεγέθους και ίδιας ποιότητας, την οποία έφτιαχναν οι καπνοπαραγωγοί κατά τη διαλογή των καπνόφυλλων, ώστε όταν συγκεντρωθούν πολλά παστάλια να τοποθετηθούν όλα μαζί σε καπνοδέματα για να τα παραλάβει αργότερα ο καπνέμπορας.
Ορμώμενη από την πολύ απαιτητική και χρονοβόρα εργασία του πασταλιάσματος, η «Παστάλι ΑΜΚΕ» αναλαμβάνει το δύσκολο έργο να μελετήσει και να προβάλλει την βιομηχανική κληρονομιά της Ξάνθης, αλλά και ολόκληρης της ΑΜΘ δημιουργώντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο τέχνη, επιστήμη και χειρωνακτική εργασία θα «παντρευτούν» ώστε να εμπλουτιστεί το παρόν των κατοίκων της Θράκης.
Η Μαρία Πετρά, βιομηχανική αρχαιολόγος, μουσειολόγος και εκπρόσωπος της «Παστάλι ΑΜΚΕ» μιλά στο «Ε» και αναλύει τον απώτερο σκοπό της εταιρείας όπως επίσης παρουσιάζει τις δράσεις του 1ο Φεστιβάλ Παραγωγικής και Βιομηχανικής Κληρονομιάς «ΦΑΕΡΟΠ».
«Παστάλι ΑΜΚΕ»: Προτεραιότητα η διαχείριση και προβολή της παραγωγικής και βιομηχανικής κληρονομιάς
Η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Παστάλι» ιδρύθηκε τον Μάρτιο 2024 και εποπτεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού και το αντικείμενο της, όπως αναφέρει η κ. Πετρά, είναι η μελέτη, η διαχείριση και προβολή της παραγωγικής και βιομηχανικής κληρονομιάς, με έδρα την Παλαιά Χρύσα «το αλλοτινό Κιρέτσιλερ, το πιο φημισμένο καπνοτόπι της περιοχής. Θα ξεκινήσουμε από τον αγρό, εκεί που ξεκινούν τα πάντα, και θα διασυνδεθούμε με όλα τα μέρη της Περιφέρειας ΑΜΘ, αλλά και τους ανθρώπους που εργάζονται και μένουν στην Θράκη».
Όπως επισημαίνει η κ. Πετρά «αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε από την Ξάνθη γιατί, πέρα από το πλούσιο παραγωγικό και βιομηχανικό απόθεμα που έχει η πόλη μας και ευρύτερα η ΑΜΘ, θέλουμε να εστιάσουμε στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα προβλήματα της περιοχής μας. Ένα από αυτά είναι η κατάρρευση των συνεταιρισμών. Ο καπνός μας κληροδότησε την συνεταιριστική παιδεία είτε αυτή εκφράστηκε μέσα από την περίοδο του καπνού είτε αργότερα, μετά το 1976, όπου έχουμε την μεγάλη βιομηχανική ανάπτυξη της Ξάνθης με τις πολυάριθμες συνεταιριστικές επιχειρήσεις».
Η κ. Πετρά σημειώνει ότι η κατάρρευση των συνεταιριστικών επιχειρήσεων αποτελεί ένα παραγωγικό «τραύμα», το οποίο η Ξάνθη δεν έχει διαπραγματευθεί με τα κατάλληλα εργαλεία. «Είναι ένα “ανεξόφλητο γραμμάτιο” για εμάς διότι, πέρα από την οικονομική ζημία που προκάλεσε στον αγροτικό κόσμο τριών όμορων νομών, ταυτόχρονα έχει υιοθετηθεί μία αίσθηση ότι ο συνεταιρισμός είναι κάτι το κακό, η οποία είναι προϊόν μιας λανθασμένης ιστορικής αντίληψης καθώς έχει ταυτιστεί το ιστορικό στιγμιότυπο της κατάρρευσης των συνεταιρισμών με το φαινόμενο του “συνεταιρίζεσθαι”».
Αυτό την πεποίθηση προσπαθεί να ανατρέψει η «Παστάλι ΑΜΚΕ» θέλοντας να επαναδιαπραγματευτεί επιστημονικά το φαινόμενο του συνεταιρισμού και για αυτό το λόγο «έχουμε έρθει σε επαφή με εργαζόμενους που δούλευαν στα συνεταιριστικά με σκοπό την αποκομίσουμε την τεχνογνωσία τους διότι θεωρούμε ότι η διαδικασία αυτή απέδωσε στην περιοχή μας.
«Παρότι είμαστε μία νεοσύστατη εταιρεία, αυτή τη στιγμή συμμετέχουν άνθρωποι από όλη την Ελλάδα και από το εξωτερικό», σημειώνει η κ. Πετρά.
Το Φεστιβάλ Παραγωγικής και Βιομηχανικής Κληρονομιάς «ΦΑΕΡΟΠ» είναι το πρώτο που διεξάγεται στην Ελλάδα
Το Φεστιβάλ Παραγωγικής και Βιομηχανικής Κληρονομιάς «ΦΑΕΡΟΠ» είναι το πρώτο φεστιβάλ αυτού του είδους που συμβαίνει στην Ελλάδα, το οποίο ξεκινάει από την Ξάνθη με δράσεις κατά την διάρκεια όλου του έτους ενώ μία από τις βασικές εκδηλώσεις θα είναι η παρουσίαση ενός ντοκιμαντέρ της κ. Πετρά με θέμα το καπνομάγαζο “Π”, «εκθέτοντας παράλληλα τις αρχές και τις θέσεις του Φεστιβάλ. Στόχος μας είναι να ταξιδέψουμε παντού».
Η κ. Πετρά εξηγεί πως τον όρο «ΦΑΕΡΟΠ» τον πρωτοσυνάντησε όταν εκπονούσε την μεταπτυχιακή της διατριβή στο βιβλίο του Στέφανου Ιωαννίδη «Οι Ντεγκτσήδες και άλλα διηγήματα».
«Από κει εμπνεύστηκα και χρησιμοποίησα την ντοπιολαλιά. Τι σημαίνει εν τέλει ΦΑΕΡΟΠ; Το ΦΑΕΡΟΠ είναι παράφραση του αγγλικού “we’ve got fired” καθώς οι καπνεργάτες συνήθως ήταν εποχιακοί εργάτες και απολύονταν μετά το πέρας των εργασιών. Εμείς όμως δεν θέλουμε να “φάμε” ΦΑΕΡΟΠ από τον τόπο μας, θέλουμε να μάθουμε από τα λάθη μας και με αυτόν τον τρόπο να εξετάσουμε πώς θα πορευθούμε στο παρόν και στο μέλλον. Η παραγωγική μας κληρονομιά είναι εξαιρετικά σημαντική ώστε να δούμε ποιοι είμαστε και που θέλουμε να πάμε», υπογραμμίζει.
Οι τρεις άξονες του Φεστιβάλ
Η κ. Πετρά τονίζει ότι το Φεστιβάλ ΦΑΕΡΟΠ θα αποτελέσει το εργαλείο, με το οποίο ο κόσμος θα συνδέσει το παρελθόν του με το παρόν και στηρίζεται σε τρεις άξονες.
«Ο πρώτος άξονας είναι η συνάντηση του κόσμου της επιστήμης με τον κόσμο της χειρωνακτικής εργασίας. Το εργαστήριο με τίτλο “Μάστορες Κάστορες” θα πραγματοποιηθεί τέλος Σεπτέμβριου και αντικείμενο του θα είναι η παρουσίαση αξιόλογων τεχνιτών. Φέτος θα καλέσουμε τον Θανάση Πόραβος, ο οποίος ένας καταξιωμένος τεχνίτης πέτρας, άριστος λιθοξόος και αρχιμάστορας σε εκατοντάδες έργα λιθοδομής καθώς και στο να έχει συνεργαστεί με πολλούς αρχιτέκτονες και τεχνικά γραφεία ανά την Ελλάδα, ώστε να πραγματοποιήσει ένα σεμινάριο που θα απευθύνεται στου τεχνίτες μας και τους φοιτητές του Πολυτεχνείου Ξάνθης».
Ο δεύτερος άξονας αφορά το πώς μπορεί να εμπνεύσει και να συνδεθεί η βιομηχανική κληρονομιά με τον καλλιτεχνικό κόσμο. «Έχουμε κάνει ήδη ένα εργαστήριο με την Βασιλική Στρώλη, όπου οι μαθητές της ήρθαν και έμεινα στον χώρο της “Παστάλι ΑΜΚΕ”, έγραψαν ποιήματα για το παστάλι και τον καπνό, και παράλληλα έκαναν αγροτικές εργασίες. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί ένα επιπλέον εργαστήριο που θα σχετίζεται με το Μουσειακό Θέατρο με την Φωτεινή Βενιέρη, το οποίο θα απευθύνεται σε ηθοποιούς και εκπαιδευτικούς με στόχο να στηθούν ομάδες Μουσειακού Θεάτρου στις πόλεις της ΑΜΘ».
Ο τρίτος άξονας αφορά την διασύνδεση των παραγωγικών τοπόσημων της υπαίθρου και των αστικών κέντρων είτε δημόσια είτε ιδιωτικά. Δυνητικά θέλουμε, όπως μας μεταφέρει η κ. Πετρά, σε βάθος χρόνου να δημιουργηθεί μία πλατφόρμα που ο επισκέπτης να μαθαίνει τις δράσεις που λαμβάνουν χώρα σε πόλεις και χωριά της ΑΜΘ.
«Μας αφορά το παρόν και για αυτό το λόγο κοιτάμε το παρελθόν»
«Δεν μας ενδιαφέρει να κάνουμε ρετρό αναπαραστάσεις και νοσταλγικές εκθέσεις», ενώ συμπληρώνει ότι «οφείλουμε να δούμε κάποια πράγματα που αφορούν την παραγωγική ταυτότητα της περιοχής μας με ειλικρίνεια, θάρρος και επιστημονικότητα».
«Σκοπός μας είναι να διασυνδέσουμε την παραγωγική κληρονομιά με το σύγχρονο παραγωγικό παρόν μας», υπογραμμίζει καταληκτικά η κ. Πετρά.
Να σημειώσουμε ότι μετά από γραπτό αίτημα της «Παστάλι ΑΜΚΕ» προς το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς (TICCIH), το «Φεστιβάλ Φαερόπ» τίθεται υπό την αιγίδα του κύριου επιστημονικού φορέα για τη βιομηχανική κληρονομιά στην Ελλάδα. Τέλος, είναι σημαντική και η συμμετοχή του θεσμοθετημένου ερευνητικού «Εργαστηρίου Διαχείρισης της Πολιτισμικής Κληρονομιάς», του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
