Στάση στο Νομό Ξάνθης για την επιστημονική ομάδα TREC στο πανευρωπαικό ταξίδι των 18 μηνών
Στο «Ε» μιλά ο καθηγητής του Τμήματος και διευθυντής του Εργαστηρίου Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας Γιώργος Συλαίος
Την Λίμνη Βιστoνίδα επισκέφθηκε η ερευνητική αποστολή TREC – Traversing European Coastlines το πρωί της Παρασκευής 26 Ιουλίου, η οποία ερευνά εκτεταμένα τα παράκτια οικοσυστήματα και την απόκρισή τους στις ανθρώπινες πιέσεις. Η αποστολή εδώ και 18 μήνες πραγματοποιεί δειγματοληψίες κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού, της Βαλτικής, της Βόρειας Θάλασσας και της Μεσογείου και η Περιφέρεια ΑΜΘ αποτελεί τον τελευταίο σταθμό της.
Στην Περιφέρεια ΑΜΘ οι δράσεις της αποστολής TREC υποστηρίζονται από το Εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Η αποστολή συνδυάζει ερευνητικές δράσεις στην ξηρά και στη θάλασσα με ένταση και κλίμακα που δεν έχει μελετηθεί ως σήμερα. Η αποστολή TREC συντονίζεται από το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας (EMBL), σε συνεργασία με το Tara Ocean Foundation, την ομάδα Tara OceanS και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Θαλάσσιας Βιολογίας (EMBRC).
Από τις 05:00 στο πεδίο συλλέγοντας δείγματα
Η αποστολή συνδυάζει ερευνητικές δράσεις στην ξηρά και στη θάλασσα με ένταση και κλίμακα που δεν έχει μελετηθεί ως σήμερα. Στην ΠΑΜΘ, η αποστολή του TREC χρησιμοποιεί κινητά εργαστήρια για να συλλέξει δείγματα νερού, εδάφους, ιζήματος και αέρα στις ακτές Ιμέρου στη Ροδόπη και της Βιστoνίδας ενώ της επόμενες μέρες θα διεξαχθούν έλεγχοι στο Μοναστηράκι και Ν. Καρβάλη.
Το πρωί της Παρασκευής συγκεντρώθηκε στις ακτές της Λίμνης Βιστoνίδας η επιστημονική ομάδα της TREC, αποτελούμενη από τεχνικούς και φοιτητές του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης και του Πανεπιστημίου του Τορίνο, όπως επίσης φοιτητές του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος ΔΠΘ ενώ συνολικά στο έργο συμμετέχουν και συμβάλλουν περισσότερες από 150 ερευνητικές ομάδες από 70 ερευνητικά κέντρα και Πανεπιστήμια προερχόμενα από 21 Ευρωπαϊκές χώρες.
Ο καθηγητής του Τμήματος και διευθυντής του Εργαστηρίου Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας Γιώργος Συλαίος τονίζει στο «Ε» ότι πρόκειται για μία πρώτη προσπάθεια που γίνεται ώστε να καταγραφεί η κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα παράκτια οικοσυστήματα της Ευρώπης. «Σκοπός μας είναι, ύστερα από εξειδικευμένες χημικές αναλύσεις, να δούμε ποια είναι αυτά τα παράκτια οικοσυστήματα που υφίστανται τις μεγαλύτερες πιέσεις από τον άνθρωπο, ποιες πιέσεις είναι οι πιο επιβλαβείς και πώς μπορούμε να περιορίσουμε τις επιπτώσεις ώστε να οδηγήσουμε σταδιακά αυτά τα συστήματα σε μία βιωσιμότητα».
Η επιλογή των τοποθεσιών
Ο βασικός άξονας των δειγματοληψιών, σύμφωνα με τον δρ. Συλαίο, είναι ότι «ξεκινάμε από ήπιας επίδρασης και όχλησης παράκτιες περιοχές όπως η παραλία του Ιμέρου, στη συνέχεια επιλέγουμε περιοχές στις οποίες λαμβάνει χώρα κάποια ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως η Βιστoνίδα με τις ιχθυοκαλλιέργειες. Το Μοναστηράκι επιλέχθηκε διότι στις εκβολές του Νέστου όπου έχουμε επίδραση από τις καλλιέργειες στην περιοχή, και θα καταλήξουμε στην Νέα Καρβάλη, όπου θα δούμε την βιομηχανική επίδραση που μια χημική βιομηχανία μπορεί να έχει σε μια παραλία με ήπια τουριστική ανάπτυξη».
Η διαδικασία των δειγματοληψιών
Οι δειγματοληψίες ξεκινούν 300 μέτρα από την ακτή και σταδιακά συλλέγονται δείγματα όλο και πιο κοντά στην ακτή έως τα πολύ ρηχά νερά. Παράλληλα, υπάρχει μία ομάδα δυτών που βρίσκεται σε ένα βάθος 30 με 40 μέτρα και ανοιχτά βρίσκεται ένα ιστιοπλοϊκό, το οποίο πραγματοποιεί δειγματοληψίες μεγάλους βάθους.
«Οπότε με αυτή τη μεθοδολογία συλλέγουμε δείγματα από τους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς που υπάρχουν στην παραλία, τόσο στο έδαφος όσο και στη θάλασσα, θα γίνει πλήρης ανάλυση του γονιδιώματός τους, αν υπάρχουν ξενικά είδη που έχουν παρεισφρήσει στην περιοχή, την βιοποικιλότητα της περιοχής, αλλά και αν μια μεγάλη γκάμα τοξικών ρύπων, όπως φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, εντομοκτόνα, ουσίες PFAS και άλλα, που συνήθως βρίσκονται σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις και είναι πολύ δύσκολο να μετρηθούν, έχουν παρουσία σε αυτή.
Όσον αφορά την μελέτη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, εγκαθίστανται σταθμοί που επί τέσσερις ώρες συλλέγουν το υλικό που έχει ο αέρας ενώ για το νερό και το έδαφος γίνονται αναλύσεις για το φυσικοχημικά χαρακτηριστικά και «από κάθε παραλία συλλέγουμε περίπου στα 500 δείγματα και οι αναλύσεις αφορούν 5000 χημικούς ρύπους από κάθε δείγμα».
Η διαδικασία τηρεί 200 ερευνητικά πρωτόκολλα ώστε να εξασφαλιστεί η εγκυρότητά της.
Μία ανοιχτή βάση δεδομένων προσανατολισμένη στις λύσεις
Στόχος του συνολικού εγχειρήματος, τονίζει ο δρ. Συλαίος, είναι η δημιουργία μιας μεγάλης και ανοιχτής βάσης δεδομένων σε όλους (open data) που θα αφορά 150 παραλίες σε όλη την Ευρώπη και θα είναι έτοιμη σε ένα χρονικό διάστημα επτά μηνών.
«Εμείς ως Πανεπιστήμιο έχουμε δεσμευθεί να κάνουμε μια εκλαϊκευμένη έκθεση, αναλύοντας και αξιολογώντας αυτά τα αποτελέσματα, ώστε να καταλάβουν όλοι πού ακριβώς βρισκόμαστε σε σχέση με τις υπόλοιπες ακτές της Ε.Ε., και τι πρέπει να κάνουν ώστε να βελτιωθούν, που θα σταλούν σε όλους τους φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση όπως ο ΟΦΥΠΕΚΑ, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και η Περιφέρεια ΑΜΘ.
