Συμπολίτες βρέθηκαν να χάνουν τις περιουσίες τους, καθώς αυτές εμφανίστηκαν στο κτηματολόγιο ως δασικές εκτάσεις και φαίνονται να ανήκουν κατά τεκμήριο στο Δημόσιο
Τα προβλήματα εφαρμογής στην ελληνική Επικράτεια καθώς και τους τρόπους που μπορούν να αμυνθούν οι πολίτες παρουσιάζει η ασκούμενη δικηγόρος Σοφία-Ειρήνη Μουμτζάκη
Η οριστική πλέον ανάρτηση και κύρωση σχεδόν του συνόλου των δασικών χαρτών, δημιούργησε προβλήματα σε ιδιοκτήτες γης. Πολλοί βρέθηκαν σε αδιέξοδο, καθώς ιδιοκτησίες τους ή τμήμα αυτών εμφανίζονται στο κτηματολόγιο ως δασικές εκτάσεις. Ο χαρακτηρισμός έκτασης ή μέρους της ως δάσος ή δασική είναι μία εξόχως σημαντική εξέλιξη, καθώς διακυβεύεται και το ιδιοκτησιακό καθεστώς της. Ένας τέτοιος χαρακτηρισμός οδηγεί στο αποτέλεσμα ότι η έκταση ιδιοκτησιακά ανήκει κατά τεκμήριο στο δημόσιο και δεν αναγνωρίζονται τυχόν υφιστάμενοι τίτλοι κυριότητας επί των ακινήτων. Χιλιάδες πολιτών χάνουν περιουσίες που θεωρούσαν ότι έχουν στην κυριότητα τους με νόμιμο τίτλο εδώ και δεκαετίες.
Σχετικά με το ζήτημα, μίλησε στο «Ε», η Σοφία – Ειρήνη Μουμτζάκη, ασκούμενη δικηγόρος και συνεργάτης της δικηγορικής εταιρίας Καραμπεάζης – Μαρκόπουλος – Ξανθόπουλος & Συνεργάτες, LawNetwork που εδρεύει στην Αθήνα και διατηρεί γραφεία στην Ξάνθη, την Αλεξανδρούπολη και τις Κυκλάδες στο νησί της Αντιπάρου. Έχοντας αποκτήσει μία εξειδίκευση αναλύει την κατάσταση και παραθέτει χρήσιμα στοιχεία για τη διαχείριση των περιπτώσεων από τους πολίτες.
K. Μουμτζάκη, πως προέκυψε η ενασχόληση σας με το ζήτημα των δασικών χαρτών και των προβλημάτων που δημιούργησε η επικύρωσή τους σε ιδιοκτήτες ακινήτων;
Από την πρώτη μέρα της ενασχόλησής μου στο γραφείο, πολλές υποθέσεις μας αφορούσαν πελάτες που διαπίστωσαν ότι το ακίνητο που είχαν κληρονομήσει ή αγοράσει, είτε έχει απωλέσει εντελώς την αξία του ή έχει χάσει μεγάλο μέρος αυτής. Η διαπίστωση έγινε όταν επιχείρησαν να μεταβιβάσουν το ακίνητό τους. Ενημερώθηκαν ότι πλέον η ιδιοκτησία τους εντάσσεται στους κυρωμένους δασικούς χάρτες και ανήκει πλέον κατά τεκμήριο στο Ελληνικό Δημόσιο. Η κατάσταση αυτή αφορά ακίνητα «μικρής» αξίας (που βρίσκονται σε αγροτικές ή άλλες περιοχές) αλλά και ακίνητα μεγάλης αξίας (παραθαλλάσια ή ακίνητα τουριστικών περιοχών). Πρόκειται για ανθρώπους που απέκτησαν τίτλους με νόμιμο τρόπο, είχαν την εδραιωμένη πεποίθηση ότι το ακίνητό τους είχε μία συγκεκριμένη αξία και τους ανήκε κατά πλήρη κυριότητα στο σύνολό του και πλέον έχουν απωλέσει τμήμα ή ολοκληρωτικά την περιουσία τους.
Τι μπορούν να κάνουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν πρόλαβαν να υποβάλουν αντίρρηση επί του περιεχομένου των δασικών χαρτών;
Να καταθέσουν αίτημα αναμόρφωσης του κυρωμένου δασικού χάρτη στην οικεία Διεύθυνση Δασών, εφόσον υπάρχει διοικητική πράξη (παλαιά πληροφορικά δελτία, άδεια οικοδομής που έχει νόμιμα εκδοθεί κ.λπ.). Η διαδικασία είναι γνωστή σαν διόρθωση (αναμόρφωση) λόγω πρόδηλου σφάλματος.
Ποιες είναι οι πράξεις της διοίκησης και τα πρόδηλα σφάλματα που μπορούν να αναμορφώσουν τον κυρωμένο δασικό χάρτη;
Οι πράξεις της διοίκησης που μπορούν να αναμορφώσουν τον κυρωμένο δασικό χάρτη είναι, μεταξύ άλλων, εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια πόλης, αποφάσεις χαρακτηρισμού οικισμού ως προϋφισταμένου του έτους 1923, πράξεις οριοθέτησης, παραχωρητήρια αγροτικών κλήρων κ.ά. /αναλυτικά ΥΠΕΝ/ ΔΠΔ/64663/2956/2020.
Για ποιο λόγο δεν δίνεται δικαίωμα υποβολής εκ νέου αντιρρήσεων;
Με πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικράτειας κρίθηκε ότι σε προηγούμενη περίοδο οι χρόνοι αναρτήσεων και ο τρόπος δημοσιοποίησης της διαδικασίας των αναρτήσεων και κύρωσης των δασικών χαρτών ήταν επαρκείς, έτσι ώστε οι ιδιώτες να προβούν σε όλες τις νόμιμες ενέργειες. Κατά μέσο όρο το χρονικό διάστημα υποβολής αντιρρήσεων κυμάνθηκε περίπου στους 12 μήνες. Αμεση συνέπεια είναι ότι πλέον δεν μπορεί να δοθεί εκ νέου η δυνατότητα υποβολής αντίρρησης σε κυρωμένους χάρτες.
Αν η αντίρρηση δεν έγινε δεκτή από την αρμόδια επιτροπή (ΕΠΕΑ). Τι μπορεί να γίνει;
Ο ενδιαφερόμενος έχει δικαίωμα άσκησης προσφυγής με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικράτειας κατά της πράξης ολικής κύρωσης του δασικού χάρτη (που γίνεται με ΦΕΚ) για το τμήμα εκείνο της αντίρρησης που η ΕΠΕΑ δεν έκανε δεκτή την ένσταση. Προθεσμία άσκησης προσφυγής είναι 60 ημερών και άρχεται την επομένη της δημοσίευσης του ολικώς κυρωμένου δασικού χάρτη στο ΦΕΚ.
Τι ισχύει για τα ιδιοκτησιακά ζητήματα;
Οι προσφυγές στην ΕΠΕΑ δεν επιλύουν ιδιοκτησιακά ζητήματα. Στις περιοχές όπου δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου (νησιά Ιονίου, Κρήτη, Λέσβος, Σάμος, Χίος, Κυκλάδες, Κύθηρα, Αντικύθηρα, Δωδεκάνησα και Μάνη), ήτοι το ΥΠΕΝ νομοθέτησε ότι για τις περιοχές αυτές το Δημόσιο δεν δύναται να προβάλλει δικαιώματα ιδιοκτησίας σε δάση και δασικές εκτάσεις, εκτός αν διαθέτει τίτλους ιδιοκτησίας. Το ζήτημα για τις περιοχές αυτές άσχετα με τη ρύθμιση δεν επιλύεται με τρόπο «αυτόματο». Πρέπει να γίνει προσφυγή στο αρμόδιο ΣΙΔΧΒΕ (Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δασικών Χορτολιβαδικών Εκτάσεων) με συγκεκριμένο φάκελο όπως ορίζεται από τη νομοθεσία.
Ας μιλήσουμε για τα νησιά της περιοχής μας, τι ισχύει ειδικά για παράδειγμα για τη Θάσο όσον αφορά τα ιδιοκτησιακά ζητήματα σχετικά με το δασικό χαρακτήρα των ακινήτων;
Δυστυχώς στο νησί της Θάσου ισχύει το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου, αντίθετα με τις περιοχές που προαναφέρθηκε. Συνεπώς, σε όσες εκτάσεις έχουν χαρακτηριστεί σαν δασικές και δεν έχουν υποβληθεί αντιρρήσεις (συνεπώς είναι οριστικά δασικές) ή έχουν χαθεί οι αντιρρήσεις το Δημόσιο έχει τεκμήριο κυριότητας. Εκεί ο ιδιώτης πρέπει να κάνει κτηματολογική δίκη και να αποδείξει ότι το ακίνητο του ήταν στο παρελθόν ιδιωτικό. Όμως έχουν εκδοθεί δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες ουσιαστικά καταρρίπτουν το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου καθώς θεωρούν τη Θάσο ως μη κατακτηθείσα περιοχή από τους Οθωμανούς. Δηλαδή, επειδή η Θάσος ουσιαστικά «παραδόθηκε» και δεν κατακτήθηκε, απολάμβανε κάποιων προνομίων κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Για το λόγο αυτό θεωρήθηκε μη δορυάλωτη (κατακτηθείσα) και οι Θάσιοι φορολογούνταν ελάχιστα. Δηλαδή ουσιαστικά δεν «πέρασε» η γη ας το πούμε απλά, στο Οθωμανικό Κράτος, αλλά παρέμεινε στους Θάσιους. Το γεγονός ότι η Θάσος δεν κατακτήθηκε αλλά παραδόθηκε αποδέχεται για παράδειγμα η με αριθμό 124/2013 απόφαση του Μον. Πρωτ. Καβάλας, που δέχεται πως «…. στη νήσο της Θάσου, που δεν υπήρξε δορυάλωτος, επί τουρκοκρατίας οι γαίες, αλλά και τα δάση υπάγονταν στην κατηγορία των ιδιωτικών φορολογούμενων γαιών (μουλκέτ), με αποτέλεσμα να μην αποξενωθούν οι κάτοικοι της Θάσου από τις ιδιοκτησίες τους και να μην περιέλθουν αυτές αυτομάτως αρχικώς στην κυριότητα του Οθωμανικού Δημοσίου κι ακολούθως στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου με βάση μόνον το γεγονός της μεταξύ τους διαδοχής, ενώ, εξάλλου αυτές εξομοιώνονταν με τα κινητά και δεν απαιτούνταν καμιά διατύπωση για τη μεταβίβασή τους». Από τη στιγμή λοιπόν που γίνεται δεκτό πως οι Θάσιοι δεν αποξενώθηκαν αυτόματα από την κυριότητα της γης τους, καθώς καταβάλλοντας ετήσιο φόρο στον κατακτητή κράτησαν τα ακίνητά τους, χάνεται η συνέχεια της διαδοχής για το Ελληνικό Δημόσιο (από το Οθωμανικό Κράτος στο Ελληνικό Δημόσιο) και σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να αποδείχθει η κυριότητά του ακινήτου έναντι του Ελληνικού Δημοσίου στα δικαστήρια.
Ποια λύση δόθηκε για τα δασικά αυθαίρετα;
Σήμερα η πλατφόρμα είναι κλειστή. Ωστόσο, στους κατόχους κατοικιών σε δάση και δασικές εκτάσεις που υπέβαλαν σχετική αίτηση δόθηκε η ευκαιρία να δηλώσουν, με καταβολή παράβολου ύψους 250 ευρώ, τις κατοικίες τους στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Κτηματολογίου, ώστε να ανασταλούν οι διαδικασίες κατεδάφισης και επιβολής προστίμων για 30 έτη.
Τι ισχύει με τις αποδοχές κληρονομιάς ακινήτων;
Οι αποδοχές εξαιρέθηκαν από υποχρέωση επισύναψης πιστοποιητικού περί του δασικού χαρακτήρα της έκτασης. Συνεπώς οι αποδοχές μπορούν να γίνουν άσχετα με το εάν η έκταση είναι δασική.
Τι ισχύει με τις μεταβιβάσεις σε έκταση χαρακτηρισμένη ως δασική στον αναρτημένο δασικό χάρτη, όπου όμως η Επιτροπή Εξέτασης Αντιρρήσεων (ΕΠΕΑ) έκανε αποδεκτή αντίρρηση;
Μέχρι να κυρωθεί το επίμαχο τμήμα του δασικού χάρτη, στο σχετικό συμβόλαιο προσαρτάται αντίγραφο της απόφασης της ΕΠΕΑ με τον Αριθμό Διαδικτυακής Ανάρτησης (ΑΔΑ) από τη Διαύγεια και με επισυναπτόμενο τοπογραφικό διάγραμμα όπου βεβαιώνεται ότι το ακίνητο είναι αυτό ως προς το οποίο έχουν γίνει δεκτές οι αντιρρήσεις. Έτσι μπορεί να γίνει μεταβίβαση.
Πώς αποδεικνύεται ο χαρακτήρας έκτασης – για οποιαδήποτε νόμιμη χρήση / συναλλαγή με το Δημόσιο / συμβολαιογραφική πράξη – μετά την κύρωση των δασικών χαρτών;
Μετά την κύρωση του χάρτη κάθε μεταβολή εμπράγματων δικαιωμάτων σε δασικού χαρακτήρα εκτάσεις πρέπει να συνοδεύεται από πιστοποιητικό της αρμόδιας Διεύθυνσης Δασών. Αν η έκταση δεν έχει δασικό χαρακτήρα, αρκεί υπεύθυνη δήλωση επί του τοπογραφικού διαγράμματος που συνοδεύει τη σχετική πράξη του συμβολαιογράφου, με την οποία δηλώνεται ότι το ακίνητο δεν έχει δασικό χαρακτήρα.
Όταν μέρος ιδιοκτησίας έχει χαρακτηριστεί δασικό, μπορεί να μεταβιβαστεί το αγροτικό τμήμα της;
Το ΥΠΕΝ με νομοθετική ρύθμιση έδωσε δικαίωμα σε ιδιοκτησίες που περιλαμβάνουν δασικές και αγροτικές εκτάσεις να μπορούν να μεταβιβάζονται, ως προς το μη δασικό τμήμα, χωρίς αυτό να θεωρείται κατάτμηση.
Μπορεί να εκδοθεί οικοδομική άδεια σε έκταση που είναι εν μέρει δασική και εν μέρει άλλης μορφής;
Εφόσον το τμήμα του γεωτεμαχίου που δεν εμπίπτει στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας πληροί τους όρους αρτιότητας, τότε εκδίδεται άδεια δόμησης.
Τι ισχύει για τις εκτάσεις που, ενώ δεν ήταν δασικές, έχουν αποτυπωθεί ως τέτοιες στους δασικούς χάρτες επειδή κηρύχθηκαν αναδασωτέες;
Στις περιπτώσεις που αποφάσεις των ΕΠΕΑ εξαιρούν εκτάσεις της υπαγωγής τους στον δασικό χάρτη ως δάση ή δασικές, αυτές γνωστοποιούνται (ενόψει της μη αρμοδιότητας της ΕΠΕΑ για την ανάκληση της οικείας αναδασωτικής απόφασης) στον συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης για ανάκληση της απόφασης αναδάσωσης.
