Μία συζήτηση με τον βιολόγο και υποψήφιο διδάκτορα του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, Ηλία Στραχίνη
Δάγκωμα οχιάς: Ένας οδηγός του τι πρέπει να κάνουμε (αλλά κυρίως τι δεν πρέπει)
Το καλοκαίρι έφτασε και η φύση ξυπνά. Μαζί της, βέβαια, ξυπνούν και τα ζώα, η δραστηριότητα των οποίων ήταν περιορισμένη τον χειμώνα, όπως τα πολυαγαπημένα μας φίδια. Με τη σειρά τους [ σ.σ. ή καλύτερα μέσα στη φαντασία των ανθρώπων], φέρνουν στην επιφάνεια την αιώνια φοβία στην θέα των συγκεκριμένων ερπετών, η οποία κατά κύριο λόγο κρίνεται άτοπη, καθώς τα φίδια είναι ένας πιστός σύμμαχος του ανθρώπου.
Ο βιολόγος – ερπετολόγος Ηλίας Στραχίνης ανέλυσε στο «Ε» τους λόγους για τους οποίους δεν πρέπει να ενδώσουμε στον ηθικό πανικό όσον αφορά στα φίδια και ιδιαίτερα τις οχιές, αλλά επίσης δίνει πολύτιμες συμβουλές σχετικά με τον περίπτωση που κάποιος δαγκωθεί.
Ο Ηλίας Στραχίνης είναι βιολόγος, υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και παρουσιαστής της εκπομπής Άγρια Ελλάδα (ΕΡΤ3) με θέμα την άγρια ελληνική φύση.
Ερευνητικά ασχολείται με τη γενετική, την οικολογία και τη φυλογεωγραφία των ερπετών και αμφιβίων της Ελλάδας, ενώ συνδράμει ενεργά στην προστασία των απειλούμενων ειδών της χώρας σε συνεργασία με Έλληνες και ξένους επιστήμονες. Η ενεργός δράση του στη μελέτη και διατήρηση της ελληνικής ερπετοπανίδας αντικατοπτρίζεται τόσο στον αριθμό επιστημονικών ανακοινώσεων και εργασιών του, όσο και στη συμμετοχή του σε πολυάριθμα ερευνητικά προγράμματα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν 29 είδη άποδων ερπετών
Ο κ. Στραχίνης εξηγεί ότι συνολικά στην Ελλάδα απαντώνται 23 είδη φιδιών και έξι είδη άποδων σαυρών, τα οποία συχνά οι άνθρωποι τα μπερδεύουν με φίδια. «Από τα 23 είδη φιδιών, μόνο τα πέντε έχουν επικίνδυνο δάγκωμα για τον άνθρωπο και πρόκειται για πέντε είδη οχιάς ενώ όλα τα υπόλοιπα φίδια είναι παντελώς ακίνδυνα για τον άνθρωπο», τονίζει.
Πρέπει να τονίσουμε ότι ποτέ δεν βρίσκουμε και τα πέντε είδη οχιάς σε μία περιοχή, καθώς οι περισσότερες περιοχές έχουν από μία έως καμία οχιά, εκτός από ένα τμήμα της νοτιοανατολικής Θράκης [σ.σ. από το Δέλτα του Έβρου έως την Ξυλαγανή], στο οποίο μπορούμε να συναντήσουμε δύο είδη οχιάς, την κοινή και την οθωμανική οχιά.
Ο τρόπος να αναγνωρίσεις μία οχιά
Έχει παρατηρηθεί σε πολλά blogs και sites ενώ αναφέρονται στην οχιά, ως κεντρική φωτογραφία επιλέγουν ενός άλλου φιδιού ακόμα και από χώρες του εξωτερικού, γεγονός που προκαλεί σύγχυση και στην πραγματικότητα αποτελεί παραπληροφόρηση.
Ο κ. Στραχίνης εξηγεί πώς κάποιος/α μπορεί να αναγνωρίσει μία οχιά λέγοντας ότι «τα πέντε είδη οχιάς της Ελλάδας μοιράζονται κάποια χαρακτηριστικά που συνδυαστικά τα έχουν μόνο οι οχιές. Και τονίζω το “συνδυαστικά” καθώς τα χαρακτηριστικά αυτά μεμονωμένα μπορεί να τα έχουν και άλλα φίδια».
Το πρώτο χαρακτηριστικό, όπως μας αναλύει ο κ. Στραχίνης, είναι τριγωνικό, φαρδύ κεφάλι, το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι κοντόχοντρο σώμα και τρίτον, κοντή ουρά που στενεύει απότομα. Ένα τέταρτο χαρακτηριστικό, το οποίο ο ίδιος το βάζει με αστερίσκο καθώς δεν ισχύει για όλες τις οχιές, είναι το ζιγκ ζαγκ κατά μήκος της ράχης.
«Βέβαια ακόμα και να σιγουρευτούμε ότι δεν πρόκειται για οχιά, τονίζω ότι σε καμία περίπτωση δεν πιάνουμε το φίδι που συναντάμε, εφόσον πρόκειται για άγριο ζώο».
Δάγκωμα οχιάς: Ένας οδηγός του τι πρέπει να κάνουμε (αλλά κυρίως τι δεν πρέπει)
Τα περισσότερα καταγεγραμμένα ατυχήματα γίνονται όταν δεν βλέπουμε το ζώο «και από απροσεξία μας πατάμε το ζώο ή το πιάνουμε». Αν δούμε το ζώο, απομακρυνόμαστε και όλα καλά.
Ο κ. Στραχίνης δίνει μεγάλη βαρύτητα στο τι δεν πρέπει να κάνουμε διότι οι πληροφορίες, πολλές φορές που μας δίνονται, αποδεικνύονται ελλιπείς και στις περισσότερες περιπτώσεις επικίνδυνες για τον άνθρωπο που έχει δαγκωθεί.
«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι πρέπει να παραμείνουμε ψύχραιμοι καθώς ο τύπος του δηλητηρίου των οχιών στην Ελλάδα είναι τέτοιος που μας δίνει όλο τον απαιτούμενο χρόνο να επισκεφθούμε το πλησιέστερο νοσοκομείο. Βεβαίως τα δεδομένα αλλάζουν αν έχουμε αλλεργία στο δηλητήριο που είναι σπάνιο αλλά μπορεί να συμβεί, έχουμε βεβαρυμμένη υγεία και, το κυριότερο, αν κάνουμε λάθος πρώτες ενέργειες μετά το δάγκωμα», σημειώνει.
Το να παραμείνουμε ψύχραιμοι είναι ζωτικής σημασίας, καθώς ο πανικός ανεβάζει τους σφυγμούς μας και επιταχύνει την εξέλιξη των συμπτωμάτων. Στη συνέχεια, ο κ. Στραχίνης επισημαίνει ότι πρέπει να αφαιρέσουμε οτιδήποτε μπορεί να σφίξει το δαγκωμένο μέλος όσο αυτό θα πρήζεται. «Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να σφιχτεί σε ισχαιμικό βαθμό το μέλος που έχει δαγκωθεί και να κοπεί η κυκλοφορία του αίματος. Τρίτον, παραμένουμε ακίνητοι, διότι έτσι επιβραδύνουμε την κίνηση της λέμφου, καθώς το δηλητήριο κυκλοφορεί κυρίως μέσω της λέμφου, με αποτέλεσμα να καθυστερούμε τα συμπτώματα. Πολύ σημαντικό: Δεν δένουμε το δαγκωμένο μέλος, δεν σκίζουμε το δέρμα, ούτε ρουφάμε το δηλητήριο με το στόμα ή με αντλία, καθώς έχει αποδειχθεί όλα τα παραπάνω επιδεινώνουν την κατάσταση.
«Έχω ακούσει ακόμα και γιατρούς να συμβουλεύουν να δένουμε το δαγκωμένο μέλος, να σκίσουμε το δέρμα ώστε να ρουφήξουμε το δηλητήριο. Προσοχή! Τίποτα από όλα αυτά δεν πρέπει να κάνουμε! Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, οι παραπάνω πρακτικές είναι πλήρως ξεπερασμένες», υπογραμμίζει ο κ. Στραχίνης.
Πρέπει να σημειώσουμε, σύμφωνα με τον ίδιο, ότι δεν εφαρμόζουμε πάγο στην πληγή και ούτε πίνουμε αλκοόλ. «Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να πάρουμε παυσίπονα βασισμένα στην παρακεταμόλη και να παραμείνουμε ψύχραιμοι και ακίνητοι, περιμένοντας το ασθενοφόρο», σύμφωνα με τον ίδιο.
Είναι η ώρα να δει η Πολιτεία σοβαρά το θέμα ώστε να εκπαιδεύονται, τουλάχιστον, σωστά τα Σώματα Ασφαλείας και Πολιτικής Προστασίας
Σε περίπτωση που εντοπίζουμε φίδι εντός της οικίας μας, όπως σημειώνει ο κ. Στραχίνης, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να το βγάλουμε μία φωτογραφία από απόσταση 2-3 μέτρων. Κρατάμε πάντα οπτική επαφή με το φίδι και καλούμε είτε την Πυροσβεστική, την Αστυνομία, ένα Κέντρο Περίθαλψης ή κάποιον ειδικό ερπετολόγο.
Στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν υπάρχει αμιγώς αρμόδια υπηρεσία για απομάκρυνση φιδιών παρότι έχουμε πολλά περιστατικά κάθε χρόνο. «Μόνο για την Θεσσαλονίκη καταγράφονται 40 με 80 κλήσεις κάθε χρόνο ενώ όσο περνάει ο καιρός οι κλήσεις αυξάνονται, όχι όμως επειδή αυξάνονται τα φίδια αλλά κυρίως γιατί οι πολίτες είναι πιο ενημερωμένοι και καλούν πιο εύκολα πλέον τους ειδικούς αντί να αποφασίσουν να το σκοτώσουν και δεν έφταναν ποτέ οι κλήσεις σε εμάς. Είναι η ώρα να δει η Πολιτεία σοβαρά το θέμα ώστε να εκπαιδεύονται, τουλάχιστον, σωστά τα Σώματα Ασφαλείας και Πολιτικής Προστασίας στην απομάκρυνση φιδιών.
Το φίδι έχει άδικα δαιμονοποιηθεί είτε μέσω θρησκευτικών αναφορών είτε μέσω λαϊκών θρύλων
«Πρέπει να πούμε ότι δεν υπάρχουν σατανικά, ύπουλα ή με δόλο ζώα. Τα φίδια είναι απλά ζώα που αντιδρούν με το ένστικτό επιβίωσης. Είναι πολύ σημαντικά όμως για την ισορροπία του οικοσυστήματος και κατ’ επέκταση την υγεία και το όφελος του ανθρώπου. Είναι τα μοναδικά ζώα που ελέγχουν τόσο αποτελεσματικά τους πληθυσμούς των τρωκτικών, προστατεύοντας έτσι τους αγρούς, τις καλλιέργειες και τις κατοικίες, αλλά και την υγεία μας από διάδοση ασθενειών. Σε μικρή ηλικία καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες εντόμων που σε μεγάλους αριθμούς γίνονται βλαβερά για τις καλλιέργειες. Παράλληλα, το δηλητήριο κάποιων ειδών χρησιμοποιείται στην ιατρική, καθώς με κατάλληλη επεξεργασία παράγονται φάρμακα για τον άνθρωπο. Τα ίδια τα φίδια αποτελούν τροφή για θηλαστικά και πτηνά, συμβάλλοντας έτσι και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας» ενώ συμπληρώνει ότι «όλα τα ερπετά και τα αμφίβια της χώρας μας προστατεύονται αυστηρά από ευρωπαϊκούς νόμους και οδηγίες, λόγω της σημαντικότητάς τους και των απειλών που δέχονται σήμερα».
Πόσο επικίνδυνες είναι οι οχιές της Ελλάδας τελικά;
Από ό,τι προκύπτει από τα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ και του Κέντρου Δηλητηριάσεων, στην Ελλάδα σήμερα οι θάνατοι από δάγκωμα οχιάς είναι λιγότεροι από ένας κάθε 500 περιστατικά και αυτοί αφορούν κυρίως ανθρώπους με πολύ βεβαρημένη υγεία ή τις εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις της αλλεργίας στο δηλητήριο και της μη έγκαιρης αντιμετώπισής της. «Για να κάνουμε κάποιες συγκρίσεις, πολλαπλάσιοι άνθρωποι στη χώρα μας χάνουν τη ζωή τους από επίθεση σκύλου, ζώων φάρμας ή τσίμπημα μέλισσας/σφήκας. Οι οχιές δεν είναι καθόλου επιθετικά ζώα προς τον άνθρωπο και θα δαγκώσουν μόνο αν πιαστούν ή πατηθούν. Συνεπώς, με την εφαρμογή ελάχιστων μέτρων πρόληψης, όπως τα χοντρά γάντια εργασίας και τα ψηλά υποδήματα κατά τις εργασίες υπαίθρου, αλλά και το τίναγμα των παπουτσιών πριν τα φορέσουμε οι πιθανότητες να δαγκωθούμε εκμηδενίζονται», σημειώνει καταληκτικά ο κ. Στραχίνης.
