Με αφορμή τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Φραντς Κάφκα [Franz Kafka – 3 Ιουνίου 1924) επιλέγουμε 3 βιβλία συγγραφέων που κερδίζουν επάξια τον χαρακτήρα του «καφκικού»
Καφικά στοιχεία στις κοινωνίες των ανθρώπων υπήρχαν πριν ακόμη γεννηθεί ο Φραντς Κάφκα. Πριν καν ξεκινήσει να τα καταγράφει στα βιβλία του. Εντούτοις, ήταν εκείνος που όλα αυτά τα αδιαμόρφωτα κομμάτια μιας πραγματικότητας πνιγηρής για το άτομο, κατάφερε και τα ένωσε δίνοντάς τους δραματικό και συχνά κωμικό περίγραμμα. Έκτοτε ο όρος «καφκικό» έχει λάβει ποικίλες συνδηλώσεις, κι έχει επηρεάσει πλείστους όσους συγγραφείς (ξένους και Έλληνες). Σε κάποια από τα βιβλία που προτείνουμε το καφκικό στοιχείο είναι πρόδηλο, σε κάποια θα χρειαστεί να ξύσει ο αναγνώστης την επιφάνεια της ιστορίας.
Η εφεύρεση του Μορέλ, Αδόλφο Μπίου Κασάρες (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Πατάκη)
Κατά τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, το μυθιστόρημα του Κασάρες Η εφεύρεση του Μορέλ αγγίζει την τελειότητα. Στην πραγματικότητα είναι σαν να συναντήθηκαν η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων με το σύμπαν του Κάφκα και τον Ροβινσώνα Κρούσο. Ενας φυγάς της δικαιοσύνης, του οποίου το όνομα δεν είναι γνωστό, καταλήγει σε ένα κατά τεκμήριο έρημο νησί αλλά όπου υπάρχουν περίεργες ανθρώπινες κατασκευές όπως ένα περίεργο μουσείο, ένα ενυδρείο ή ένα παρεκκλήσι και μερικά ενδιαφέροντα φώτα.
Ωστόσο, ο φόβος και η τρέλα γεννιούνται όταν ανακαλύπτει ότι δεν είναι μόνος του στο νησί, καθώς μόλις φτάνει στο μέρος βλέπει κάποιους τουρίστες που είναι επίσης εγκλωβισμένοι εκεί. Στο μεταξύ διεκδικεί τη Φαουστίον, μια όμορφη γυναίκα που ανήκει στην ομάδα των εισβολέων, την οποία θέλει και ο Μορέλ. Ο Μορέλ είναι το αρχέτυπο ενός φωτισμένου επιστήμονα και έχει εμμονή να πετύχει την αθανασία της ψυχής του.
Και ο φυγάς, όλο και πιο μπερδεμένος εξαιτίας των συνομιλιών που επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά, των εισβολέων που εμφανίζονται και εξαφανίζονται, από τους ήλιους και τα φεγγάρια, και την υποψία ότι έχει παραισθήσεις, καταλήγει τρελός και παρασυρμένος από μια εμμονή: να πετύχει την αθανασία και να ζήσει για πάντα με τον Φαουστίν.
Ο ξένος, Αλμπέρ Καμύ (μτφρ. Νίκη Καρακίτσου-Ντούζε, Μαρία Κασαμπάλογλου Ρομπλέν, εκδ. Καστανιώτη)
Ο Ξένος του Αλμπέρ Καμύ είναι ένα μυθιστόρημα για έναν άνδρα ονόματι Μερσώ που αδυνατεί να ξεπεράσει τον παραλογισμό της καθημερινής ύπαρξής του σε έναν περίεργο κόσμο που είναι αδιάφορος για τις ανθρώπινες ανάγκες.
Εσωτερικά εξεγερμένος σκοτώνει έναν άνθρωπο, οδηγείται σε δίκη και τελικά εκτελείται. Αν μπορούμε να βρούμε αναλογίες με τον Κάφκα, αυτές υπάρχουν με τη Δίκη. Αμφότερα τα έργα περιστρέφονται γύρω από μια κεντρική ιδέα: τον παραλογισμό της ανθρώπινης ύπαρξης και του σύμπαντος μέσα στο οποίο ζει.
Ο Καμύ αναπτύσσει τη φιλοσοφία του παραλόγου, δείχνοντας ότι το σύμπαν είναι αμαυρωμένο από παραλογισμό, όπως αποδεικνύεται από τις απόψεις του πρωταγωνιστή και του δικαστή. Από την άλλη, ο Κάφκα στη Δίκη φτιάχνει έναν κόσμο στον οποίο όλοι οι άνθρωποι είναι ένοχοι για κάτι, κι ας μην γνωρίζουν για τι.
Catch-22, Τζόζεφ Χέλερ (μτφρ. Αναστασία Χρήστου, εκδ. Εκάτη)
Το αντιπολεμικό έργο του Χέλερ Catch-22 (μτφρ. Αναστασία Χρήστου, εκδ. Εκάτη) είναι αποτέλεσμα των εμπειριών που έζησε ως βομβαρδιστής της αμερικανικής αεροπορίας κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.
Το βιβλίο διαπνέεται από διαβρωτικό χιούμορ, εντούτοις δείχνει όλο τον παραλογισμό του πολέμου, ενώ ασκεί και έντονη κριτική στις εξουσίες που βλέπουν τους ανθρώπους σαν μονάδες που αλέθονται καθημερινά στις μηχανές. Το 2013 η New York Review of Books είχε γράψει ένα άρθρο το οποίο τιτλοφορούσε: «Όταν ο Κάφκα συνάντησε το Catch-22».
Η αλήθεια είναι ότι το μυθιστόρημα του Χέλερ αποπνέει το πνεύμα του Κάφκα από την αρχή, καθώς παραθέτουν και οι δύο παρόμοιες παράλογες και εξευτελιστικές καταστάσεις που συνηθίζουμε να τις ονομάζουμε καφκικές. Κι εδώ η σύγκριση μπορεί να γίνει με τη Δίκη του Κάφκα. Το τέλος του μυθιστορήματος του Χέλερ, στη σκηνή με το μαχαίρι όπου ο Γιοσάριαν σώζεται, ομοιάζει με την τελευταία σκηνή της Δίκης, στην οποία ο Κ. πεθαίνει μαχαιρωμένος.
Πηγή: Διονύσης Μαρίνος/bookpress.gr
