Τρία βιβλία από τη Νότια Αμερική που μας «τράβηξαν» το βλέμμα
Γράφει ο Παύλος Μαραγκός
Τα τελευταία χρόνια, η ισπανόφωνη λογοτεχνία έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των Ελλήνων αναγνωστών, και όχι μόνο, καθώς η δημοφιλία της έχει ανέβει κατακόρυφα. Το ενδιαφέρον, όσον αφορά την λογοτεχνία που έρχεται από τη Νότια Αμερική, είναι ότι έχουν «ξεπηδήσει» νέες γυναικείες φωνές δημιουργώντας μία τάση, η οποία, όπως φαίνεται, θα μας μείνει παρακαταθήκη.
Το «Ε» επέλεξε τέσσερα βιβλία, τα οποία έχουν εκδοθεί μέσα στους πρώτους μήνες του 2024, που πρέπει να διαβαστούν από όλες και όλους
- Εδώ δεν είναι Μαϊάμι, Φερνάντα Μελτσόρ (Μεξικό)
Να ζεις σε μια πόλη σημαίνει να ζεις ανάμεσα σε ιστορίες. Αλλά η πόλη είναι από μόνη της βουβή: αδυνατεί να αφηγηθεί το οτιδήποτε. Τις ιστορίες τις αφηγείται η γλώσσα των ανθρώπων, και η μνήμη.
Αυτό αναλαμβάνει εδώ η Φερνάντα Μελτσόρ, ν’ αφηγηθεί τις ιστορίες της πόλης της, της Βερακρούς: για τη βασίλισσα του καρναβαλιού που σκότωσε τα παιδιά της, για εκείνους που συνάντησαν τον διάβολο στο στοιχειωμένο σπίτι, για το λιντσάρισμα του φονιά, για τους αστούς και τους προλετάριους, για τους φιλήσυχους περαστικούς και τους έμπορους ναρκωτικών, για όλους εκείνους που προσπαθούν να ζήσουν μες στα φώτα, τις φωτιές και τις σκιές του μεγάλου λιμανιού.
Αλλά πρωταγωνιστής είναι πάντα η ίδια η πόλη: η πόλη που αλλάζει, άλλοτε βίαια κι άλλοτε ύπουλα, η πόλη που καταρρέει, η πόλη που, καμιά φορά, αντιστέκεται.
- Το πηγάδι, Χουάν Κάρλος Ονέτι (Αργεντινή)
ο Πηγάδι του Χουάν Κάρλος Ονέτι θεωρείται το πρώτο έργο λατινοαμερικάνου συγγραφέα που συνδυάζει στοιχεία Υπαρξισμού κι Υπερρεαλισμού, ένα σημείο αναφοράς όλης της μετέπειτα λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας και, ειδικότερα, της λεγόμενης «λογοτεχνίας της απομάγευσης». Κλεισμένος σ’ ένα μικρό διαμέρισμα, ο Ελάδιο Λινασέρο εποπτεύει τον κόσμο γύρω του, αναμοχλεύοντας τις αναμνήσεις του. Άλλοτε αφηγείται στιγμιότυπα από τον κόσμο των πραγματικών γεγονότων κι άλλοτε διηγείται τις εξωπραγματικές περιπέτειες που τον επισκέπτονται απρόσκλητες στα νυχτερινά του όνειρα. Κι όταν καταφέρνει να τις εκμυστηρευτεί μονάχα σε δύο ανθρώπους, διαπιστώνει πως δεν υπάρχει κανείς γύρω του με καθαρή ψυχή, κανείς μπροστά στον οποίο μπορεί να ξεγυμνωθεί χωρίς να νιώσει ντροπή. Κεντρικό μοτίβο αυτών των περιπετειών είναι οι πολυδιάστατες πτυχές του έρωτα, εξαιτίας των οποίων ο Λινασέρο είτε μισεί είτε λατρεύει το γυναικείο φύλο. Η γυναίκα στο Πηγάδι μοιάζει με την τελευταία Μεγάλη Ιδέα, από την οποία ακόμα κι ένας αιρετικός, μηδενιστής κι αποσυνάγωγος συγγραφέας, σαν τον Ονέτι, δεν καταφέρνει ν’ αποστασιοποιηθεί. Ο Λινασέρο, παρότι αδυνατεί να αγαπήσει τη ζωή και τον άνθρωπο έτσι όπως ακριβώς είναι, εντέλει, είναι ο ίδιος ένας ποιητής εν αγνοία του. Διότι μέσα στο απόλυτο υπαρξιακό του μηδέν, μόνον αυτός καταφέρνει να συλλάβει την ποιητική διάσταση της νύχτας, που τον τυλίγει σιγά σιγά και τον εκμηδενίζει.
«Οι παράξενες εξομολογήσεις του Ελάδιο Λινασέρο. Χαμογελάω γαλήνιος, ανοίγω το στόμα μου, τρίζω τα δόντια μου με δύναμη και δαγκώνω γλυκά τη νύχτα. Όλα είναι μάταια και πρέπει τουλάχιστον να έχεις το θάρρος ν’ αποφεύγεις τα προσχήματα. Θα ήθελα να μπορούσα να καρφώσω τη νύχτα πάνω στο χαρτί, σαν να ήταν μια μεγάλη νυχτερινή πεταλούδα. Αντί γι’ αυτό όμως, ήταν η νύχτα που με ανύψωσε από τα νερά της, σαν το μπλάβο σώμα ενός νεκρού, και τώρα με σέρνει, αδυσώπητη, μέσα από τους κρύους και ονειρώδεις αφρούς της, ενώ αυτή κείτεται από κάτω»
- Καθεδρικοί, Κλαούντια Πινέιρο (Αργεντινή)
Η Άννα Σαρδά ήταν δεκαεφτά χρονών, καλή μαθήτρια και από αξιοσέβαστη καθολική οικογένεια. Το πτώμα της βρέθηκε καμένο και τεμαχισμένο σε μια αλάνα κοντά στο σπίτι της. Τριάντα χρόνια αργότερα, η ταυτότητα του δράστη εξακολουθεί να αγνοείται. Τα ίχνη της απώλειας έχουν στιγματίσει με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετικό βαθμό τα μέλη της οικογένειάς της.
Εφτά αφηγηματικές φωνές, εφτά άνθρωποι που σχετίζονταν με την Άννα, προσφέρουν τη δική τους εκδοχή για όσα συνέβησαν τη μέρα του θανάτου της, αφήνοντας να πέφτουν σαν κουρέλια κομμάτια απ’ τα μυστικά τους. Παρότι οι τύψεις, οι οιμωγές τους και τα αναπόφευκτα mea culpa τους θα μπορούσαν να απευθύνονται στον εξομολόγο τους, η αξιοπιστία τους δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
- Ο θάνατος έρχεται στάζοντας βροχή, Αντρές Μοντέρο (Χιλή)
Ένας άντρας ξεκινά μέσα στη νύχτα για το αεροδρόμιο για να παραλάβει έναν συνεργάτη, ξεστρατίζει και το αυτοκίνητό του μένει στη μέση του πουθενά, στην ύπαιθρο της Χιλής. Περπατώντας μέσα στη βροχή, φτάνει στάζοντας στο μόνο σπίτι που έχει τα φώτα αναμμένα. Κι όταν του ανοίξουν την πόρτα, βρίσκεται μπροστά σε κάτι που δεν περιμένει.
Έτσι ξεκινά μια αθέλητη απόδραση από την καθημερινότητα που οδηγεί σε έναν αναχρονιστικό, άγνωστο κόσμο. Το κτήμα Λας Νάλκας, τα αφεντικά και τα παιδιά τους, ψαράδες, ληστές και γέροι που φυλάνε μυστικά μέχρι να πεθάνουν, πλούσιοι και φτωχοί, τεράστιες αντιθέσεις και μια ύπαιθρος που διατηρεί ολοζώντανη τη μυθολογία της
Έξι ιστορίες που πηγάζουν από τη μεγάλη προφορική παράδοση της Χιλής ενώνονται σε έναν παράξενο μύθο που κυλά ρευστός, χωρίς περιορισμούς, αλλά με νόημα μοναδικό. Ένα ονειρικό, απρόβλεπτο βιβλίο, όπου το μόνο σίγουρο είναι ο θάνατος που, όπως η βροχή, θα έρχεται πάντα.
